Gallup International gerði könnun á viðhorfum almennings í nærri 130 löndum á síðasta ári, þar sem spurt var: “Er spilling víðtæk í stjórnkerfi lands þíns, eða ekki?“

Niðurstöðurnar má sjá á myndinni hér að neðan (tvísmellið á myndina til að stækka hana).

Ísland er í 42. sæti. Almenningur á Íslandi telur sem sagt í mun meiri mæli en almenningur á hinum Norðurlöndunum að spilling sé víðtæk í stjórnkerfinu. Þar eru það á bilinu 14-30% sem telja spillingu víðtæka í stjórnkerfinu á móti 67% hér á landi. Þetta er mikill munur.

Vestræn hagsældarríki sem teljast með meiri spillingu en Ísland skv. þessari mælingu eru aðeins Bandaríkin (73%), Ítalía (86%), Portúgal (88%) og Grikkland (92%).

Útkoman fyrir Ísland er því alls ekki nógu góð.

Transparency International birtir einnig upplýsingar um spillingu í opinbera geiranum, sem byggir á öðruvísi gögnum. Þar kemur Ísland betur út og er í 11. sæti. Þó fyrir neðan öll hin norrænu löndin.

Almenningur telur sem sagt í mun meiri mæli að spilling sé ríkjandi í íslenska stjórnkerfinu en mælingar Transparency International benda til.

Erfitt er að meta hvor niðurstaðan er réttari. Hins vegar er það grafalvarlegt ef almenningur trúir því í svona miklum mæli að spilling sé víðtæk í stjórnkerfinu. Slíkt er ekki bara spurning um lítið traust á stjórnmálum og stjórnkerfi. Þetta kallar því á úttektir, aðhald og eftirlit í auknum mæli, t.d. frá Ríkisendurskoðun og óháðum rannsóknaraðilum.

Ganga verður úr skugga um hvort slíkar grunsemdir almennings eigi við rök að styðjast.

Fyrirgreiðsluspilling hefur lengi verið talin mikil hér á landi, eins og fram hefur komið í rannsóknum prófessoranna Svans Kristjánssonar og Gunnars Helga Kristinssonar. Fyrirgreiðsluspilling tengist ekki síst of miklum samgangi milli stjórnmála og viðskiptalífs. Það var ríkur þáttur í því sem orsakaði hrunið. En fyrirgreiðsluspilling á einnig við á öðrum sviðum.

Einkavæðing bankanna er líklega mest sláandi og afdrifaríkasta dæmið um slíka fyrirgreiðsluspillingu. Mikilvægt er því að fyrirhuguð úttekt rannsóknarnefndar Alþingis á einkavæðingu bankanna fari fram.

Spillingin er eins og syndin, lævís og lipur og leynist víða. Mikið er í húfi að unnið sé gegn henni. Það er ein af mikilvægustu lexíum hrunsins.