Um miðja nótt vaknaði ég við að mig var að dreyma Brennuvargana eftir Svisslendinginn Max Frisch. Ég varð fyrir miklum áhrifum þegar ég sá verkið í fyrsta skipti í Vestur-Þýskalandi, þar sem nasisminn hafði náð undirtökunum og lagt heila heimsálfu í rúst og stuttu eftir að ég kom frá Austur-Þýskalandi kommúnismans. Löngu síðar, þegar ég las leikritið í BA námi mínu í þýsku, analyseraði verkið með gáfuðu fólki, varð mér kannski fyrst ljóst hversu mikill snillingur Max Frisch var. Hér er um að ræða eitt af frægustu leikritum 20. aldarinnar, sem er í senn bráðfyndið, en um leið óvægin og snörp þjóðfélagsádeila.

Sagan er í stuttu máli sú að broddborgarinn Biedermann skýtur í góðmennsku sinni skjólshúsi yfir tvo menn, Schmitz og Eisenring, þrátt fyrir að félagarnir viðurkenni fúslega að þeir hafi ítrekað  verið ranglega sakaðir um að vera stórhættulegir brennuvargar. Þeir kumpánar höfða til betri manns Biedermanns og kristilegrar innrætingar. Í stað þess að stöðva brennuvargana er Biedermann aðallega upptekinn við að telja sér trú um að allt sé í lagi, ekkert sé í raun að óttast. Brennuvargarnir byrja hins vegar í mestu makinum að hlaða upp olíutunnum og sprengibúnaði á háaloftinu í húsi Biedermann hjónanna.

Biedermann býður nú gestum sínum til veislu, veitir vel og allir skemmta sér, þótt Biedermann sé í raun mjög vel ljóst að brennuvargar sitji við borð hans. Það heyrist í sírenum og Biedermann bregður, en um leið og hann heyrir að slökkviliðsbíllinn fer annað, er hann afskaplega kátur að það brenni þó ekki hjá honum sjálfum. Biedermann er örvæntingarfullur, en heldur áfram að telja sér trú um að brennuvargarnir tveir séu vinir hans. Að lokum afhendir hann mönnunum eldspýtur til að innsigla vináttu þeirra og mikið traust hans á þeim. Gestirnir hverfa af senunni að svo stöddu, enda hafa þeir annað í huga en að skemmta sér.

Um nóttina springur húsið í loft upp, miklar gassprengingar verða í húsinu og Biedermann og kona hans deyja. Biedermann hjónin telja sig vera í himnaríki, enda hafi þau ætíð verið guðrækin og farið eftir boðorðunum 10. Stuttu síðar átta þau sig á að þau eru í helvíti, enda höfðu þau í raun með einfeldni sinni lagt alla borgina í rúst. Schmitz og Eisenring koma fram á sviðið og í ljós kemur að þar er Satan sjálfur og hans hægri hönd. Max Frisch tekst með þessu verki að sýna fram á hugleysi mannsins og tilhneigingu okkar til að trúa alltaf fyrst og fremst því sem hentar okkur en afneita því sem kemur okkur illa.

Öfgarnar leynast til hægri, vinstri og í öfgastefnum – hvaða nafni sem þau nú annars nefnast – og ég tel satt best að segja að þetta væri gott verk til að fjalla um í næstu Kilju Egils Helgasonar.