© Gunnar Tómasson

27, desember 2014.

Ragnarök að Örlygsstöðum

Inngangsorð

(Sigurður Nordal)

Völuspá er frægasta kvæði Norðurlanda, og þótt víðar sé leitað, enda dregur margt til þess. Efnið er stórfelt og varðar alla: örlög heimsins, goða og manna, þar sem baráttu andstæðra afla er lýst á þann hátt, að hver maður kennir um leið sína eigin sögu. Skáldið hefur verið hvorttveggja, djúpsær alvörumaður og mikill listamaður, en verið uppi á öld, sem knúði alla krafta hans til starfa. […]

Rás viðburðanna réð því, að Völuspá varð ekki heilagt rit. En henni var ætlað að vera guðspjall, og hún verður ekki skilin til neinnar hlítar, nema reynt sé að lesa hana í sama anda og skáldið kvað hana. Hann var hvorki málfræðingur né fornfræðingur, og sálarlíf hans var ekki hversdagslegt. Sólarljóð er skyldasta kvæðið frá fyrri öldum, gerir ráð fyrir líkri reynslu, en sjónhringurinn er þar miklu þröngvari. Hugsum oss, að afkomendur vorir færi að glíma við kvæði síra Matthíasar: „Guð minn guð ég hrópa‟ – eftir 900 ár, og kristnin væri fyrir löngu liðin undir lok, en nafn skáldsins og öll atvik gleymd. Ætli ritskýrendum væri ekki óhætt að reyna að leggjast djúpt, ef þeir ætti að brjóta kvæðið til mergjar og gera sér grein fyrir efni þess og formi?

Látum aðra um þetta – segja ritskýrendur og fornfræðingar vorra daga. – Látum aðra um að leita að „andanum‟. Vér erum hvorki heimspekingar né prédikarar.

Í þessum skoðunarhætti er bæði skammsýni og hugleysi. Svo framarlega sem menn fara að fást við andlega hluti, eiga þeir ekki að nema staðar fyr en að andanum er komið. Svo mikill ljóður sem það er á fræðimanni að leggja andríki sjálfs síns inn í annarra rit, þá er hitt engu síður ábyrgðarhluti að eigna verkum löngu liðinna stórmenna sitt eigið andleysi og reyna að hneppa þá í stakk, sem sniðinn er við dverga hæfi. Afleiðingar þessa moldvörpu-hugsunarháttar verða jafnillar fyrir fræðimennina sjálfa og almenning. Enginn er fær um að rannsaka einstakt svið, svo að fullu gagni komi og ekkert fari til spillis, nema hann kunni að sjá það í sambandi við lífið og menninguna í heild sinni. Og enginn er í raun og veru fær um að skýra alþýðlega frá öðru en því, sem hann þekkir út í æsar. Nú fer svo altof oft, að mentaður almenningur fælist rit fræðimanna, þykist finna þar steina fyrir brauð. En um leið er hætt við að viðfangsefnin falli í hendur reyfara, sem krydda þau með ábyrgðarlausu andríki, og lesendurnir verða þessum gutlurum að bráð. (Völuspá, Fylgirit Árbók Háskóla Íslands, 1922-23, bls. 6 og 13-14.)

Svo mörg voru þau orð.

Sjálfur tel ég Snorra Sturluson vera höfund Völuspár. Þar sem textar Konungsbókar og/eða Hauksbókar víkja frá texta Gylfaginningar, þá hefur samanburður á lykilerindum kvæðisins leitt í ljós að frávikin eru oftar en ekki hjálpleg til staðfestingar á túlkun einstakra erinda með hliðsjón af breytingu tölugilda sem verða við slík frávik. Þetta er sérstaklega áberandi – og snjallt – hjá Hauki Erlendssyni í Hauksbók.

Af nákvæmri samstillingu erindis Völuspár og frásagnar Snorra af Ragnarökum í 51. k. Gylfaginningar og upptalningar Sturlu Þórðarsonar í lok 138. k. Íslendinga sögu af þeim sem féllu í Örlygsstaðabardaga má vera ljóst að Sturla hefur haft texta Snorra til hliðsjónar við gerð upptalningarinnar.

***

I. Bræðr munu berjask …

(Gylfaginning 51. k.)

8301 = Bræðr munu berjask

8582 = ok at bönum verðask,

9707 = munu systrungar

6607 = sifjum spilla,

7493 = hart er með hölðum,

6954 = hórdómr mikill,

7890 = skeggjöld, skalmöld,

7458 = skildir klofnir,

7114 = vindöld, vargöld,

9431 = áðr veröld steypisk.

79537

II. … ok at bönum verðask

(Íslendinga saga, 138. k.)

29625 = Þessir menn létust á Örlygsstaðafundi með þeim er ór sárum dóu:

22464 = Sturla Sighvatsson vestan, Árni Auðunarson,

28882 = Snorri Þórðarson, Vigfúss Ívarsson, Ormr Halldórsson,

32913 = Marteinn Þorkelsson, Markús Þorgilsson, Gizurr Þórarinsson,

22820 = Hermundr Hermundarson, Þórir Steinfinnsson,

22748 = Valdi ok Áskell Skeggjasynir, Bersi Þorsteinsson,

23920 = – ór Vestfjörðum:  Krákr ok Sveinbjörn Hrafnssynir,

27408 = Markús Magnússon, Helgi Sveinsson, Þórðr Guðmundarson,

19253 = Eindriði smiðr, Þórðr Hallkelsson ok Ámundi,

23047 = Ögmundr Kolbeinsson, Jón kaupi, Dálkr Þorgilsson,

29008 = – en norðan: Sighvatr Sturluson, Þórðr ok Markús, synir hans,

23230 = Sighvatr Runólfsson, Ingjaldr stami, Þórðr daufi,

27632 = Einarr Ingjaldsson, Björn Gizurarson, Björn Þórarinsson,

26634 = Eyjólfr, Guðmundr Halldórsson, Sámr, Þórðr Eysteinsson,

21764 = Eiríkr Þorsteinsson, Björn Þorgrímsson,

23985 = – en lengra norðan:  Kolbeinn Sighvatsson, Páll Magnússon,

22645 = Þorgeirr Bjarnarson, Oddr Kárason, Skeggi Hallsson,

20946 = Sigurðr Guðmundarson, Brandr Þorkelsson,

17678 = Brandr Einarsson, Ljótr, Loðinn Helgason;

24363 = – þessir létust af Gizuri:  Játgeirr Þórarinsson,

27260 = Sigfúss Tófason, Þorlákr Barkarson, Þorgils Steinason,

34278 = Þórðr Snorrason, Þorbjörn, Þóroddr, húskarl Teits Þorvaldssonar.

552503

III. Spásögn Snorra Sturlusonar

(Gylfaginning 51. k.)

4714 = Völuspá – Óbundið mál

21201 = En er þessi tíðendi verða, þá stendr upp Heimdallr

21348 = ok blæss ákafliga í Gjallarhorn ok vekr upp öll goðin,

8500 = ok eiga þau þing saman.

31528 = Þá ríðr Óðinn til Mímisbrunns ok tekr ráð af Mími fyrir sér ok sínu liði.

31520 = Þá skelfr askr Yggdrasils, ok engi hlutr er þá óttalauss á himni eða jörðu.

23843 = Æsir hervæða sik ok allir Einherjar ok sækja fram á völluna.

27029 = Ríðr fyrstr Óðinn með gullhjálminn ok fagra brynju ok geir sinn,

8230 = er Gungnir heitir.

24880 = Stefnir hann móti Fenrisúlf, en Þórr fram á aðra hlið honum,

9530 = ok má hann ekki duga honum,

23064 = því at hann hefir fullt fang at berjast við Miðgarðsorm.

28262 = Freyr berst móti Surti, ok verðr harðr samgangr, áðr Freyr fellr.

24832 = Þat verðr hans bani, er hann missir þess ins góða sverðs,

6904 = er hann gaf Skírni.

29235 = Þá er ok lauss orðinn hundrinn Garmr, er bundinn er fyrir Gnipahelli.

8710 = Hann er it mesta forað.

19474 = Hann á víg móti Tý, ok verðr hvárr öðrum at bana.

26709 = Þórr berr banaorð af Miðgarðsormi ok stígr þaðan braut níu fet.

29233 = Þá fellr hann dauðr til jarðar fyrir eitri því, er ormrinn blæss á hann.

17472 = Úlfrinn gleypir Óðin. Verðr þat hans bani.

33830 = En þegar eftir snýst fram Víðarr ok stígr öðrum fæti í neðra kjöft úlfsins.

26790 = Á þeim fæti hefir hann þann skó, er allan aldr hefir verit til samnat.

28231 = Þat eru bjórar þeir, er menn sníða ór skóm sínum fyrir tám eða hæli.

17776 = Því skal þeim bjórum braut kasta sá maðr,

17946 = er at því vill hyggja at koma ásunum at liði.

29470 = Annarri hendi rekr hann inn efra kjöft úlfsins ok rífr sundr gin hans,

11779 = ok verðr þat úlfsins bani.

23694 = Loki á orrostu við Heimdall, ok verðr hvárr annars bani.

27424 = Því næst slyngr Surtr eldi yfir jörðina ok brennir allan heim.

642158

IV. Ragnarök að Örlygsstöðum

(Túlkun)

13159 = Ártíð Snorra fólgsnarjarls

4000 = Logandi Sverð

– 7141 = Þórir jökull

100 = Ragnarök

10118

I + II + IV = 79537 + 552503 + 10118 = 642158.

***

Reiknivél sem umbreytir stöfum í tölugildi er á netinu:

http://www.light-of-truth.com/ciphersaga.htm