…eins og talað út úr mínum munni og nákvæmlega eins og mér var og er innanbrjósts.“ Þetta eru sýnishorn af því sem ég heyrði eftir frumsýningu heimildamyndarinnar Maybe I should have í gærkvöldi. Einn ágætur maður sagði við mig: „Þessi mynd sýnir fólki það, að krafan um réttlæti og betra siðferði er ekki frekja. Hún er bara sjálfsögð.“ Ég heyrði engar óánægjuraddir og fólk var mjög hrifið af myndinni. Það var hlegið og klappað og áhorfendur féllu í slíka stafi yfir lokaatriðinu að á eftir var algjör þögn í salnum í dágóða stund áður en fólk rankaði við sér og byrjaði að klappa. Magnað.

Eins og ég tók sérstaklega fram í pistlinum Allir á frumsýningu! er ég ekki hlutlaus. Var búin að sjá myndina á ýmsum stigum framleiðslu og þýða öll viðtölin við erlendu viðmælendurna svo ég beið spennt eftir ummælum á Facebook og bloggum frá hlutlausu fólki í gærkvöldi. Það fyrsta sem ég sá var umfjöllun Ólafs Arnarsonar á Pressunni. Svo kom blogg hjá Sigurði Þór Guðjónssyni (Nimbusi), Berglindi Steinsdóttur, Ögmundi Jónassyni og Höllu Gunnars. Jenný Anna hafði nokkur orð um myndina og hótaði meiru síðar – ég hlakka til að sjá það. Hér er umsögn Bryndísar Schram á Pressunni og Miðjan er líka með umsögn um hana.

En ég tók saman nokkur ummæli um myndina af Facebook frá alls konar fólki – og tek fram að ég sá enga neikvæða gagnrýni. Þetta eru ekki ummæli atvinnukrítíkera heldur almennings – fólksins á götunni. Verðmætari en öll önnur gagnrýni. Mikið svakalega geta þau Gunnar, Herbert, Lilja og Heiða verið stolt af afrakstri þrotlausrar vinnu undanfarna mánuði. Myndin fer í almennar sýningar í Kringlubíói föstudaginn 5. febrúar – verið viðbúin!

*****************************************************

Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir var að koma af stórgóðri forsýningu myndarinnar „Maybe I should have„. Mæli eindregið með þessari áhrifaríku, en skemmtilegu mynd. Gunnar Sigurðsson er svolítið íslenskur Michael Moore. Kaldhæðnislegt skopskyn, en djúp sorg Herberts, kvikmyndagerðarmannsins, gerir frásögn Gunnars í senn fyndna og sorglega. Sérstök íslensk samtímasaga úr hruninu, – og snertandi upplifun.

---

Guðný Þorsteinsdóttir var að koma heim af frumsýningu á hinni frábæru mynd Maybe I Should Have. Ekkert smá gaman að hitta allt fólkið aftur – takk fyrir myndina og takk fyrir kvöldið góða fólk 😀

---

Sigurður Ingi Jónsson fór á frumsýningu myndarinnar „Maybe I should have„. Ég mæli eindregið með henni og er staðráðinn í að fara aftur þegar almennar sýningar hefjast 5. febrúar í Kringlubíói. Eftirfarandi tilvitnun kom upp í hugann þegar á myndina leið: „Ef maður vill stela í þjófafélagi, þá verður að stela samkvæmt lögum; og helst að hafa… tekið þátt í að setja lögin sjálfur.“ – Halldór Kiljan Laxness , 26. kafli – Atómstöðin – Organistinn við Uglu.

---

Sigþrúður Þorfinnsdóttir – Maybe I should have var góð mynd og Fjallabræður… úllala!

---

Heidi Strand er mjög ánægð með myndina „Maybe I should have„. 🙂

---

Ólafur Kr. Ólafsson Alveg eins og ég sagði… Möst see mynd! Reyndar ekki alveg nákvæmt haft eftir hjá nafna mínum að: „Shearer vill kenna Kaupþingsmönnum um hina alþjóðlegu fjármálakreppu, sem heimurinn lenti í“ Hið rétta var að Shearer sagði kreppan væri slíkum mönnum að kenna… Og það er líklega hárrétt!

---

Sigurður Þór Guðjónsson Sá frumsýningu á myndinni Maybe I should have. Myndin er vel þess virði að sjá hana. Styrkur hennar er einlægni sögumanns sem segir sögu hins venjulega manns sem varð illa úti í hruninu og leit hans að því hvað gerðist.

---

Anna Birna Gardarsdottir Var að koma af frumsýningu á „Maybe I should have„. Skora á alla að sjá hana.

---

Hallgrímur Helgason fór á bíófrumsýningu í kvöld og stórlíkaði vel. „Maybe I Should Have“ – Magnaður mauragangur í gegnum íslenska efnahagshrunið. Myndskeiðin frá Guernsey voru erfið áhorfs. 98 ára gömul kona hafði lifað spart í 25 ár en sá það allt hverfa ofan í Landsbankamenn. HVERS VEGNA STENDUR Á ÞVÍ AÐ ÍSL. FJÖLMIÐLAR HAFA EKKI TEKIÐ… VIÐTÖL VIÐ ÞETTA FÓLK, GERT ÞÆTTI UM ÞETTA FÓLK???!!! Mér fannst Gunnar Sig. komast vel að orði í myndinni þegar hann sagðist vera fórnarlamb ógnarhagstjórnar.

---

Kristinn Hrafnsson var á forsýningu myndarinnar Maybe I Should Have. Mæli með henni. Fínir sprettir og auðvitað ódauðlegt lokaatriði.

---

Þórður Björn Sigurðsson fór að sjá Maybe I should have. Það var vel þess virði og ég hvet aðra til að gera slíkt hið sama.

---

Kristjan Johann Matthíasson Já sæll – Var að koma heim af frábærri mynd „Maybe I should have„! frábær mynd sem allir verða að sjá. Takk, Gunni ! Heiða ! Herbert Lilja Skafta – takk og aftur takk! Frábær framsetning á þessu sorgarefni! Takk. Við verðum að halda áfram og losa okkur við spillinguna !

---

Jenný Anna Baldursdóttir „Maybe I should have“ er algjörlega brilljant mynd. Hvet alla til að sjá hana þegar hún kemur í bíó 5. febrúar.

---

Markús Þórhallsson var að koma af frumsýningu á Maybe I should have. Bráðskemmtileg umfjöllun um efnahagshrunið og snerti við öllum tilfinningaskalanum. Takk allir sem að henni stóðu og þið hin sem ekki komust í kvöld; þessa mynd skuluð þið sjá!

---

Hjörtur Hjartarson var að koma af forsýningu kvikmyndarinnar Maybe I should have. Myndin er mun betri en ég þorði að vona. Greinir ástand mála í meginatriðum rétt, skemmtileg, hvetjandi og gæti haft pólitískar afleiðingar. Ég vona það. (það var smáskot frá Gunna á ykkur þingmennina, en það er aukaatriði).

---

Halldór E. Högurður Verð að tjá mig um Maybe I should have á morgun, of þreyttur. En massíft flott mynd þrátt fyrir 2-3 hluti sem pirruðu mig. Hollt áhorfelsi og ég veit hún mun vekja umræður. Helst vildi ég sjá hópa hittast eftir hverja sýningu og ræða saman. Ég held í vonina að fleiri og fleiri séu að samhæfa heila og trant í stað þess… að tala út um rassgatið án þess að heilinn fái að taka þátt. (afsakið frönsku mína)

---

Gunnar Skuli Armannsson Var að koma af myndinni -ég hefði sennilega átt að- Hún er frábær, mögnuð, ég á ekki nægjanlega stór orð til að lýsa ánægju minni. Þessi mynd er skylda.

---

Auður Húnfjörð sér ekkert eftir því að hafa séð Maybe I Should Have.

---

Páll Jökull Pétursson Maybe I Should have er stórfín mynd, þörf áminning á því að láta ekki glatast það sem hefur þó áunnist á þessu ári frá upphafi búsáhaldabyltingarinnar.

---

Guðmundur Andri Skúlason Fór á frumsýningu Maybe I should have. Í myndinni tekst Gunnari Sigurðssyni að sýna fram á hverjar eru raunverulegar orsakir þess að við erum nú á betlibuxum út um allan heim. Hann leitar peninganna sem hurfu, spyr fólk af hverju þeir hurfu og setur fram rökrétta ályktun um hverjum það er að kenna að allir þessir peningar hurfu. Frábær mynd sem stendur fyllilega undir væntingum.

---

Andri Snær Magnason maybe I should have – ansi mögnuð mynd sem kom á óvart – hrá og skemmtileg – verður gaman að sjá hvernig menningarfræðingar takast á við ansi brjálað lokaatriði.

---

Veturliði Óskarsson Var að koma af frumsýningu á Maybe I Should Have eftir Gunnar Sigurðsson. Mæli hiklaust með henni.

Sigríður Þorgeirsdóttir fór á frumsýningu „Maybe I should have“ í gærkvöldi. Rannsóknaskýrslan væntanlega gæti ekki komið með betri skýringu en Eva Joly gerir í myndinni: Þetta er sjúkt fjármálakerfi. Það er hugsunarleysi að halda áfram eins og ekkert hafi í skorist, á sama hátt og það var hugsunarleysi að hampa banksterunum. Mæli með myndinni og svo er tilkomumikil lokasena með Fjallabræðrum og Magnúsi Þór að syngja Freyju.

---

Jon Sveinbjornsson MAYBE I SHOULD HAVE ………. verulega hollt fyrir alla Íslendinga að sjá.

---

Hallgrímur Helgason Í hinni stórfróðlegu kvikmynd „Maybe I Should Have“ talar Bjöggi Thor um einkavæðingu bankanna. „Við ætluðum að kaupa Landsbankann fyrir reiðufé. En þá kemur einhver pólitískur hópur og fær Búnaðarbankann á lánum! Þá sögðum við: Hey, þetta er ósanngjarnt!“ – Þegar menn þurfa að verja sig í einu máli tala þeir oft af sér í öðru.

---

Fréttir RÚV 20. janúar 2010

Kastljós 20. janúar 2010

Og með fullri virðingu fyrir lögreglunni og starfsfólki Alþingis er það dæmigert fyrir íslenskt réttlæti að á ársafmæli þess að upp úr sauð eftir alla fundina á Austurvelli séu þetta fyrstu ákærurnar í hruninu. Algjör skandall að þeir sem brotið var á séu ákærðir á undan sjálfum gerendunum – glæpamönnunum. Þeir hafa ekki enn verið ákærðir, ganga allir lausir, sumir lifa lúxuslífi og aðrir sitja á Alþingi. Hvað gerist ef gerð verður alvörubylting með öllu tilheyrandi eins og heyrist um allt þjóðfélagið að sé nauðsynlegt? Vegir íslenska réttlætisins eru órannsakanlegir.

Fréttir RÚV 20. janúar 2010

Hún giftist inn í útgerðarfjölskyldu, varð tengdadóttir Einars ríka sem svo var kallaður, útgerðarmanns í Vestmannaeyjum. Sigurður, maður hennar, lést fyrir nokkrum árum. Hún er sögð strangheiðarleg sómakona – og auðugast a kona Íslands. Ég sel það ekki dýrar en ég keypti, því auðævi jöfranna hafa gjarnan reynst skuldsettar bólur, byggðar á lánum sem þjóðinni er nú ætlað að borga. Auðjöfrarnir hafa flestir skráð sig til heimilis í útlöndum þar sem þeir geta notið þess fjár sem þeir stungu undan, óáreittir og fjarri ásakandi augnaráði samlanda sinna og mögulegum aðgerðum þeirra.

Guðbjörg Matthíasdóttir og fjölskylda hennar auðgaðist á sameign þjóðarinnar, fiskinum í sjónum, og eins og aðrir útgerðarmenn hefur Guðbjörg ávaxtað sitt kvótapund með hjálp góðra manna. LÍÚ, sem útgerðarfélag  Guðbjargar er aðili að og á stjórnarmann í, hótar að sigla flotanum í land ef hróflað verður við afnotum útgerðaraðalsins á auðlind þjóðarinnar sem téður aðall lítur á sem sína einkaeign. Í Hádegismóum sitja menn við að endurskrifa söguna, skjóta skítabombum og hella áróðri yfir þjóðina – eða þann hluta hennar sem ennþá nennir að lesa Morgunblaðið – í boði Guðbjargar, sem ku vera stærsti hluthafinn og stóð að ráðningu ritstjórans.

Þótt Guðbjörg virðist ekki vita aura sinna tal, berjist í gegnum LÍÚ fyrir áframhaldandi einkarétti á auðlindum sjávar og gegn réttlætinu í gegnum blaðið sitt og Sjálfstæðisflokkinn, gerir hún engu að síður himinháa kröfu í þrotabú Glitnis. Í mínum huga þýðir það að hún geri kröfu á skattborgarana, þjóðina sem gerði hana ríka, þótt aðrir myndu líklega túlka það á annan hátt.

DV 18. desember 2009

Í byrjun apríl 2009 skrifaði DV grein um Guðbjörgu og kallaði hana heppnustu konu hrunsins. Vel má vera að heppni komi eitthvað við sögu. En ég hallast þó frekar að því, að tengsl hennar við Flokkinn og vinátta helstu ráðgjafa hennar og Hins Mikla Ástsæla Leiðtoga og hirðar hans hafi haft meira vægi. Miklu meira.

DV 3. apríl 2009

Guðbjörg er vinur vina sinna og samkvæmt þessari frétt rétti hún einum helsta ráðgjafa sínum og góðvini þeirra ritstjórans, Gunnlaugi Sævari Gunnlaugssyni, hjálparhönd viku eftir hrun og keypti hann og fleiri út úr einhverri fjárhagsklípu. En ekki virðist hún hafa notað eigin auð heldur tekið lán upp á rúmar tvöhundruð milljónir og það í október 2008, í sjálfu hruninu. Ekki fylgir sögunni hvaða banki lánaði né heldur hvort Guðbjörg hefur endurgreitt lánið.

Fréttir Stöðvar 2 – 19. janúar 2010

Og nú er fyrirtækið sem Guðbjörg reddaði í október 2008 að fá afskriftir í sama banka og Guðbjörg gerir kröfu í upp á 2 milljarða. Sami lögfræðingur, Sigurbjörn Magnússon, semur um afskriftir Lýsis og gerir kröfuna fyrir Guðbjörgu. Sigurbjörn situr einnig í stjórn útgerðarfélags Guðbjargar og Árvakurs, rekstraraðila Morgunblaðsins. Gunnlaugur Sævar er stjórnarformaður bæði útgerðarfélags Guðbjargar og Lýsis.

DV 15. janúar 2010

Ég spyr – og það stórt: Hver er samfélagsleg ábyrgð Guðbjargar Matthíasdóttur gagnvart þjóð í ræsi kreppu, hverrar auðlindum hún auðgaðist á. Kreppu sem hún átti sjálf þátt í að skapa (eða fulltrúar hennar) með ýmiss konar braski. Hve mikið er kvóti fyrirtækja Guðbjargar veðsettur… og hvar?

Smellið á nöfnin og sjáið viðskiptatengsl Guðbjargar Matthíasdóttur og Gunnlaugs Sævars Gunnlaugssonar í boði Rel8 – IT-Ráðgjafar Jóns Jósefs Bjarnasonar. Myndirnar eru frá í september og október í fyrra (eitthvað gæti hafa breyst síðan) en gjaldskrá RSK (skv. reglugerð fjármálaráðuneytis) gerir mér ókleift að endurnýja þær.

Eitt af því sem mér gremst gríðarlega er sú staðreynd að í bönkunum, þar sem aðalgerendur hrunsins héldu til, virðist ansi lítið hafa breyst. Í „nýju“ bönkunum og skilanefndum situr mikið til sama fólkið og sá ekkert að starfsháttum bankanna fyrir hrun og lagði þar jafnvel sitt af mörkum. Nú er margt af þessu sama fólki að afskrifa milljarða eða milljarðatugi hjá sumum (vildarvinum?) en harðneitar öðrum um fyrirgreiðslu þótt um sáralitlar fjárhæðir sé að ræða, svo sem 100.000 krónu hækkun á yfirdráttarheimild. Og verið er að selja yfirteknar eigur einstaklinga og fyrirtækja langt undir markaðsvirði – til hverra? Vildarvina? Spillingin grasserar enn hjá stjórnendum bankanna og biðji einhver um upplýsingar, jafnvel þingmenn, bera þeir fyrir sig bankaleynd og þegja þunnu hljóði. Þetta finnst mér jaðra við að vera glæpsamlegt. Eru stjórnendur bankanna og skilanefndanna ekki að höndla með eigur og fjármuni þjóðarinnar? Ber þeim ekki að gæta hagsmuna hennar fyrst og fremst? Eða er eingöngu verið að gæta hagsmuna kröfuhafa og vildarvina? Hvernig er eignarhaldi bankanna háttað nú og hverjir eru fulltrúar almennings – ef einhverjir?

Eyjan 19. janúar 2010

Þessu nátengt er pistill Sigrúnar Davíðsdóttur sem hún flutti í Speglinum 14. janúar.

Íslenska viðskiptasnilldin og markaðsmisnotkun

Það hefur iðulega verið rætt um það undanfarið að Kaupþing hafi starfað náið með kjarnahópi viðskiptavina sinna. En var Kaupþing eini bankinn sem starfaði þannig? Sigrún Davíðsdóttir hugar að þessari hlið bankanna og veltir fyrir sér áhrifunum á íslenska hlutabréfamarkaðinn fyrir hrun bankanna. Og er þetta allt aðeins fortíðarsaga?

***********************************************

Það hefur oft og iðulega komið fram í fjölmiðlum að Kaupþing vann mjög náið með litlum hópi viðskiptavina sinna. Þeir fengu há lán, oft út á lítil, rýr eða engin veð líkt og lánayfirlit Kaupþings á Wikileaks vitnar um. Einn af stóru erlendu viðskiptavinum bankans sem hlaut á sínum tíma ógnarhá lán sagði í haust við Spegilinn að öll lánin sem hann fékk í bankanum hefðu verið hluti af samstarfi sínu og bankans – bankinn hefði átt þátt í öllum hans viðskiptum. En hvað með hina bankana? Störfuðu þeir eitthvað öðruvísi? Stutta svarið er: nei, að virðist ekki vera. Allt bendir til þess að allir bankarnir – og hér er rétt að telja Straum og Sparisjóðabankann með – hafi starfað með þessum hætti.

Spegillinn hefur undanfarið ár rætt við ýmsa sem þekktu vel til starfsemi bankanna, það er Kaupþings, Landsbankans, Glitnis, Straums og Sparisjóðabankans. Svörin eru alltaf á sömu leið: að allir bankarnir hafi starfað náið með völdum hópi vildarviðskiptavina. En það var einnig þannig að þröngur hópur átti viðskipti við flesta eða alla bankana. Viðskipti sem fólust til dæmis í lánum, afleiðuviðskiptum og gjaldeyrisskiptasamningum.

Helstu eigendur Baugs, Existu, FL Group og Milestone voru alls staðar í viðskiptum ásamt lykilmönnum í litlum en athafnasömum félögum eins og Sundi. Einnig Atorka þar sem hlutaféð hefur þurrkast út þó félagið lifi af eftir nauðasamninga. Í öllum þessum hræringum voru dótturfélögin í Lúxemborg og London miðlæg.

Í viðbót við kaup og sölu fyrirtækja kemur æ betur í ljós að stórir og smáir athafnamenn stunduðu – og stunda enn – mikil fasteignaumsvif. Fasteignaumsvifin spanna allt frá lúxusíbúðum á Flórída yfir í kínverska skýjakljúfa að ógleymdum íslenskum bújörðum. Án efa margar fasteignasögur heima og heiman sem fróðlegt væri að vita meira um.

Í kringum alla bankana sést því sama mynstrið: valinn hópur viðskiptavina fékk fyrirgreiðslu langt fram yfir það sem getur talist eðlilegt. Venjulegir viðskiptamenn fóru í greiðslumat. Vildarviðskiptavinirnir fengu það sem þeir báðu um – og auðguðust gríðarlega.

En hvaða önnur áhrif hafði þetta nána samstarfi? Birtingarmyndirnar eru margvíslegar og leikflétturnar í ýmsum útgáfum. Ein fléttan er til dæmis að vildarviðskiptavinur kaupir hlut í félagi, kannski 5-10 prósent, með aðkomu vinsamlegs banka. Annar vildarviðskiptavinur fer svo að kaupa í sama félagi, ljóst að hann stefnir á verulegan hlut og hlutabréfin hækka í verði. Sami vildarvinabankinn fjármagnar bæði viðskiptin. Framhaldið getur svo verið með ýmsu móti. Sá sem á litla hlutinn selur hann kannski þeim sem er með stóra hlutinn og sá með litla hlutinn fer út með mikinn gróða. Og bankinn fær sinn hlut í öllum viðskiptunum. Þannig gekk þetta til dæmis fyrir sig þegar Robert Tchenguiz keypti hlut í Sampo, seldi svo Existu með miklum ágóða, eignaðist á móti hlut í Existu og þar með í Kaupþingi sem sá um viðskiptin. – Þetta er aðeins eitt dæmi, útfærslunar voru miklu fleiri. Þáttur bankanna í þessum og svipuðum fléttum vekur spurningar. Meðal annars þess vegna að umsvif Kaupþings eru í rannsókn hjá Serious Fraud Office.

Merkileg viðskiptafrásögn kom fram í skuldamáli Straums gegn Magnúsi Þorsteinssyni fyrrum stóreiganda Landsbankans. Magnús hélt því fram að hann ætti ekki að borga þessar 930 milljónir því skuldin hefði verið sett upp til að gagnast Björgólfi Thor Björgólfssyni í viðskiptum hans. Fjármálaeftirlitið rannsakar nú hvort þetta séu sýndarviðskipti og markaðsmisnotkun.

Speglinum hefur orðið tíðrætt um þá afurð sem bankarnir buðu vildarviðskiptavinum og starfsmönnum: áhættulaus lán. Öllu heldur lán sem lántaki gat ekki tapað á – bara bankinn, ef viðskiptafléttan gekk ekki upp. Spurning hvernig það horfir við almennum hluthöfum og rétti þeirra að lánað sé með þessum hætti.

Kannski allt fullkomlega eðlilegt – en ef bankinn og þessir kjörviðskiptavinir hafa skipulagt kaup og sölur eins og áður er lýst vaknar grunur um markaðsmisnotkun. Það eru mörg dæmi úr íslensku bönkunum að bankarnir hafi fundið fjárfestingatækifæri og fjármagnað þau upp í hendur kjörviðskiptavina. Aftur: þarf ekki að vera neitt óeðlilegt, þannig vinna fjárfestingabankar – en makalaust mörg viðskipti undanfarin ár einkennast af yfirverði, að menn voru kaupa sig inn í geira sem þeir höfðu enga reynslu af, að veð og aðrar fyrirgreiðslur voru óeðlilegar, að síhækkandi eignir fóru milli fárra aðila með aðkomu bankanna og að bankarnir lánuðu grimmt til hlutabréfakaupa.

En bitnuðu þessir viðskiptahættir á verðbréfamarkaðnum á Íslandi? Voru umsvif bankanna, kjörviðskiptavinanna og meðreiðarsveina þeirra á stundum þannig að verð á skuldabréfum og hlutabréfum í Kauphöllinni íslensku endurspeglaði alls ekki raunveruleg verðmæti heldur markaðsmisnotkun? Einn viðmælandi Spegilisins benti á að það hefði ekki þurft nema 200-300 milljónir til að hreyfa hlutabréfaverðið verulega. Og vel að merkja: bankarnir voru lang stærstu viðskiptaaðilarnir á markaðnum, ýmist fyrir sína hönd eða viðskiptamanna. – Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis svarar án efa spurningunni um hvort íslenska viðskiptasnilldin var fremur rotin en tær, kannski hluti af ljótu sögunni sem nefndin boðar.

En sagan af öllum þessum umsvifum er engin fortíðarsaga. Ýmsir þeirra sem voru í áhrifastöðum í fjármálageiranum eru enn að. Bankarnir sitja uppi með þrotaeignir sem verða vonandi seldar með eðlilegum hætti. Eins og einn viðmælandi Spegilsins sagði: Bankarnir eru hrundir en eftir sem áður er ástæða til að hafa áhyggjur af viðskiptasiðferðinu á Íslandi. Hér og nú.

Ég hef oft og mikið íhugað hvaða afleiðingar það hefur fyrir framtíðina og lýðræðið hvernig Hreyfingin varð til þegar hún klauf sig frá hinni upprunalegu Borgarahreyfingu sem hlaut töluvert fylgi í kosningunum í vor – og hvernig þingmenn hennar hafa staðið sig á þingi. Ég les alltaf blogg Jóhanns Haukssonar, blaðamanns. Er stundum sammála honum, stundum ekki – en hann vekur mig alltaf til umhugsunar og ögrar heilabúinu. Oft fer hann á slíkum kostum að undrum sætir. Nú var ég að lesa nýjasta pistilinn hans, Lettersbréf til Ögmundar. Í pistlinum kennir ýmissa grasa og Jóhann fer meðal annars yfir stöðu allra stjórnmálaflokkanna á þingi. Sumu hefði ég hnykkt betur á, sumu sleppt, sumu er ég innilega sammála og öðru mjög ósammála.

En þetta vakti sérstaka athygli mína og ég á eftir að íhuga þessi orð vel og lengi:

„Hvað er hægt að segja um Hreyfinguna? Eiginlega ekkert annað en það að hún hefur farið svo herfilega að ráði sínu með grasrót búsáhaldabyltingarinnar að hún hefur tryggt að aldrei – ALDREI – aftur verður gerð bylting á Íslandi“.

Þetta eru gríðarlega stór orð og beinlínis ógnvekjandi því bylting er einmitt það sem þarf. Og þá meina ég ekki aðeins stjórnmálaleg bylting heldur einnig bylting gagnvart bönkunum og stjórnsýslunni. Er Hreyfingin búin að girða fyrir að það geti orðið? Mig langar að heyra hvað lesendum síðunnar finnst um orð Jóhanns um Hreyfinguna. Ég bið fólk að vera kurteist og málefnalegt.

Ég tek það strax fram að ég er ekki hlutlaus. Þekki aðstandendur myndarinnar, hef fylgst með gerð hennar og lagt þeim örlítið lið. Ég er búin að sjá myndina grófklippta en ekki fullbúna. Það er auðvitað mynd Gunnars Sigurðssonar, Herberts Sveinbjörnssonar og fleiri sem ég er að tala um. Ég hafði um hana nokkur orð í pistlinum Undarleg upplifun af spillingu. Titill myndarinnar er upprunninn hér:

Maybe I should have – HardTalk á BBC 12. febrúar 2009

Já, kannski Geir hefði átt að taka upp símann og hringja í breska kollega sinn eftir að hann beitti hryðjuverkalögunum og spyrja að minnsta kosti: „Af hverju, Gordon minn?“ En kannski vissi hann það og þurfti ekki að spyrja. Hver veit?

Efnistökin í myndinni Maybe I should have eru þau, að Gunnar fer að leita skýringa. Hann er í sömu sporum og við hin – trúði að allt væri í lagi þangað til allt hrundi. Og hann skilur ekki hvað gerðist, hvað brást. En Gunnar situr ekki með hendur í vösum og bíður eftir að aðrir mati hann með skýringunum heldur fer og leitar þeirra sjálfur. Fyrst með því að halda Borgarafundina, síðan með því að stofna Borgarahreyfinguna og bjóða fram til þings og loks með því að gera þessa heimildamynd þar sem við fylgjumst með leit hans að sannleikanum, orsökum og afleiðingum. Hann verður margs vísari og kemst að sinni prívatniðurstöðu.

Gunnar og félagar frumsýna myndina sína á miðvikudagskvöldið 20. janúar þegar nákvæmlega eitt ár er liðið frá því Búsáhaldabyltingin hófst. Uppreisn almennings sem endaði með því að stjórnin sagði af sér 6 dögum síðar. Þetta var okkar sex daga stríð. Allir geta keypt miða á frumsýninguna á meðan miðar eru til og þeir verða seldir í dag í gamla anddyri Háskólabíós milli kl. 16:30 og 19. Miðinn kostar 1.200 krónur. Ég ætla að bregða mér í gervi miðasölustúlku og standa vaktina í smátíma í dag. Hvet alla til að koma og kaupa miða – myndin fer svo í almennar sýningar 5. febrúar í Kringlubíói. Hér er umfjöllun um myndina:

Maybe I should have – Stikla

Kastljós 3. nóvember 2009

Silfur Egils 13. desember 2009

Silfur Egils 17. janúar 2010

Síðdegisútvap Rásar 2 – 15. janúar 2010

Kvika Rásar 1 – 16. janúar 2010

Harmageddon á Xinu – 18. janúar 2010

Getur einhver mér fróðari útskýrt fyrir mér og öðrum sem ekki skilja, hvernig þetta er hægt? Ég hef aldrei heyrt um svona barbabrellu áður og fæ ekki með nokkru móti skilið hvernig hægt er að komast upp með slíkt. Er þetta löglegt? Ef svo er – hvaða grein í hvaða lögum er byggt á og síðan hvenær eru þau?

Fréttir Stöðvar 2 – 17. janúar 2010

Og í beinu framhaldi af þessu máli – Exista og nauðasamningarnir. Ef ég skil rétt (leiðréttið mig ef misskilningur) er sá reginmunur á nauðasamningum og gjaldþroti að ef gerðir eru nauðasamningar sem kröfuhafar fallast á er hægt að viðhalda leyndinni í þau 7 ár sem geyma þarf bókhaldsgögn samkvæmt lögum. Lífeyrissjóðir, einkum Lífeyrissjóður Verslunarmanna, voru stórir kröfuhafar í Existu. Þýðir þetta að ekkert verður rannsakað hvað varð um alla peningana sem lífeyrissjóðir landsmanna fjárfestu í Existu? Er eitthvað samband milli geymslutíma bókhaldsgagna (7 ár) og að nýr framkvæmdastjóri var ráðinn til Lífeyrissjóðs Verslunarmanna í sumar – til 7 ára? Lesið blogg Ragnars Þórs – hann hefur skrifað mikið um spillinguna í Lífeyrissjóði Verslunarmanna og vafasöm tengsl stjórnenda sjóðsins og ýmissa fyrirtækja Bakkabræðra og Kaupþings. Ragnar skrifar m.a. þetta

„Var það hrein tilviljun að krafa sjóðsfélaga um breytingar og gegnsæi voru hafðar að engu þegar nýr stjórnarformaður LV, Ragnar Önundarson réð „nýjan“ framkv.stjóra sjóðsins til starfa. Fyrir valinu varð Guðmundur Þórhallsson fyrrum framkvæmdastjóri eignastýringar sjóðsins sem bar meðábyrgð á fjárfestingum hans með Þorgeiri Eyjólfssyni sem þáði 34 milljónir í laun ásamt fríðindum fyrir árið 2008.

Var ráðningasamningur Guðmundar sem er leynilegur til 7 ára tilviljun? En í 7 ár þarf sjóðurinn að halda í bókhaldsgögn, eftir þann tíma má kveikja á pappírstæturum…“

…“ Er þetta skýringin á því að lífeyrissjóður verslunarmanna vill með öllum tiltækum ráðum ganga til nauðasamninga við Bakkavararbræður um stjórn Existu sem er eingöngu hrip lek regnhlíf yfir aðrar sjálfstæðar einingar félagsins…““

Hlustið svo á og lesið Spegilspistil Sigrúnar Davíðsdóttur frá 13. janúar sl. þar sem hún fjallar um ólán nauðasamninga.

Ólán nauðasamninga – Sigrún Davíðsdóttir – Spegillinn 13. janúar 2010

Ólán nauðasamninga

Efnahags- og framfarastofnunin, OECD, og margar fleiri stofnanir hafa undanfarin ár sinnt mikið rannsóknum á ólöglegum viðskiptum af öllu tagi og gefið út skýrslur um þau efni. Þar kemur fram að ólögleg viðskiptastarfsemi hefur ýmis einkenni, eins og óeðlilegan vöxt, háan rekstrarkostnað og ógangsæi. Sigrún Davíðsdóttir hugar að þessum einkennum og lítur á þrjú stór skráð íslensk fyrirtæki sem eiga það sameiginlegt að hafa farið í nauðasamninga. Með nauðasamningum er striki slegið yfir fortíðina – og kröfuhafar samþykkja að það sem orðið er verði ekki skoðað frekar. Sigrún veltir meðal annars fyrir sér af hverju íslenskir lífeyrissjóðir sem eru víða stórir kröfuhafar hafi ekki áhuga á að fara betur í saumana á FL Group, Eimskipum og nú síðast Existu sem nú virðist sigla inn í nauðasamninga.

************************************

Þegar gluggað er í alþjóðlegar skýrslur og úttektir á einkennum spilltra fyrirtækja þar sem grunur leikur á um óeðlilegan rekstur kemur í ljós að svona fyrirtæki hafa á sér ákveðin einkenni. Einkenni sem vekja grunsemdir yfirvalda og leiða til rannsóknar. En hver eru þá einkennin? Einkennin eru óeðlilega há laun, undarlega hár rekstrarkostnaður og flottræfilsháttur, hagnaður langt yfir eðlilegum viðmiðunum, aflandsviðskipti og félagafléttur milli landa, flókin og ógagnsæ viðskipti, ógagnsæ verðmyndun, ógagnsæ tengsl félaga og einstaklinga, ógagnsætt eignarhald og að það er verið að kaupa og selja eignir á yfirverði.

Það er ekkert samasem-merki milli glæpastarfsemi og þessara einkenna, að sjálfsögðu ekki – en einkennin eru iðulega tekin sem vísbending. Með íslenskum augum séð eru þessi einkenni athyglisverð, hljómar eins og þarna sé verið að lýsa ríkjandi aðstæðum í íslensku viðskiptalífi undanfarin ár.

Ýmis félög með þessum einkennum hafa farið í þrot undanfarið. Yfir gjaldþrota félög er settur skiptastjóri sem gætir hagsmuna kröfuhafa. Hann fer þá í saumana á rekstri félagsins, gætir þess að eignir hafi ekki verið færðar úr félaginu á óeðlilegum kjörum, né fé dregið út úr félaginu, til dæmis sem dulbúinn rekstrarkostnaður. Þetta er ekkert sér-íslenskt fyrirbæri. Þrotabú eru almennt skoðuð í kjölinn enda þekkt að eigendur og stjórnendur sjá gjaldþrotið fyrir og freistist kannski til að koma eignum í eiginn vasa með ólöglegum hætti. – Skiptastjóri Baugs, í eigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar og fleiri, hefur krafist riftunar á gjörningum. Skiptastjóri Samsons, félags Björgólfs Guðmundssonar og Björgólfs Thors, á erfitt með að fá upplýsingar um félagaflækju Samsons frá fyrri eigendum. Allt dæmigerð mál á könnu skiptastjóra.

En svo eru önnur félög sem tæknilega eru komin í þrot, geta ekki lengur staðið við skuldbindingar sínar, hlutaféð þurrkast út – en ekkert er rannsakað. Þetta eru félögin sem fara í svokallaða nauðasamninga. Þá semja kröfuhafar við eigendur og stjórnendur um að hlutaféð þurrkist út svo eigendur missa félagið – og skuldirnar breytast í hlutafé. Þeir sem eiga skuldirnar eignast þá félagið.

Í nauðasamningum glíma kröfuhafar annars vegar við að hámarka endurheimtur fyrir umbjóðendur sína. Það getur verið betra að semja um nauðasamninga en að félagið fari í þrot og nauðungasölu. Hins vegar eru siðferðissjónarmið: með nauðasamningum er í raun skrifað undir að reksturinn verði ekki skoðaður með stækkunargleri.

Þetta eru samviskuspurningar sem bankarnir, skilanefndirnar og lífeyrissjóðirnir þurfa að glíma við – og þetta vita stjórnendur nauðstöddu félöganna vel. Þeir vita að kröfuhafi verður að taka því sem skilar flestum krónum – jafnvel þó við séum að tala um hraksmánarleg kjör eins og að fyrir hvern lánaðan hundrað kall fáist þetta þrjár til tólf krónur til baka: milljarðar skreppa saman í nokkrar milljónir. Nauðasamningar geta gert kröfuhöfum kleyft að afskrifa tapið yfir lengri tíma – kemur betur út í bókhaldi kröfuhafa heldur en ofurafskrift vegna gjaldþrots.

Afarkostir íslensku kröfuhafanna eru iðulega sérstakir vegna smæðarinnar. Lífeyrissjóðirnir lánuðu félögunum með því að kaupa skuldabréf þeirra, þess vegna eru þeir svo víða stórir kröfuhafar. Skuldafjárútboðin gengu fyrir sig með íslenskum hraða – þeir sem voru með múður og vildu meiri upplýsingar en félögin birtu eða vildu tíma til að kanna upplýsingarnir misstu þá bara af því að bjóða. Það hafa ekki orðið miklar mannabreytingar meðal stjórna og stjórnenda lífeyrissjóðanna, sömu menn sem lánuðu og sem nú þurfa að semja um afarkjörin í hrundum félögum. – Svipað með bankana og sumar skilanefndirnar, stutt í þá sem á sínum tíma lánuðu, eða ofurlánuðu, þrotafyrirtækjunum og horfast nú í augu við lán sem voru kannski aldrei sérlega vitleg.

Nú virðist sýnt að Exista fái nauðasamninga. Eins og einn viðmælandi Spegilsins sagði þá væri gjaldþrot Existu svo svakalegt að stóru kröfuhafarnir hljóta að kveinka sér við nauðsynlegar afskriftir þar. Önnur fræg félög sem fóru í nauðasamninga eru Eimskip og Stoðir, áður FL Group. Allir bankarnir lánuðu þessum félögum en eins og einn viðmælandi Spegilsins sagði þá voru félögin svo nátengd hvert sínum banka að nánast mátti tala um dótturfyrirtæki: Exista og Kaupþing, Eimskip og Landsbankinn, FL og Glitnir.

Þar með vill svo til að stórt vandræðabarn hvers banka fær nauðasamning – og bækurnar lokast. Þá fást litlar skýringar á viðskiptum félaganna sem vakið hafa undrun, umræður og tortryggni undanfarin ár. Félaga þar sem ríkar ástæður eru til að spyrja hvort stjórnendur hafi til dæmis gætt hagsmuna allra hluthafa. ‘Sorglegt’, segir einn viðmælandi Spegilsins, ‘hneyksli’ segir annar um þá niðurstöðu að lífeyrissjóðirnir skuli taka, eða sjá sig tilneydda að taka, nauðasamningum.

Öll áðurnefnd félög sem hafa fengið nauðasamninga báru einkenni spilltra félaga. Hvernig sem er í pottinn búið spilltu þau út frá sér eins og rotin epli því þau skekktu eðlilega viðmiðlun í íslensku viðskiptalífi. Það er aldrei útilokað að opinberir aðilar taki félög með nauðasamninga til rannsóknar. En fyrir þá sem vilja draga fram í dagsljósið sem mest af viðskiptum þeirra sem áttu íslensku uppsveifluna eru nauðasamningar hræmulega slæm niðurstaða.

*********************************************************************

Viðbót: Úr hádegisfréttum RÚV og Stöðvar 2 í dag, 18. janúar 2010

Ann Pettifor heitir kona sem almenningur á Íslandi kynntist fyrst í Silfri Egils 10. maí 2009. Hún er frá Suður-Afríku en hefur búið í Bretlandi í 40 ár. Hún skrifaði bók um komandi kreppu árið 2006 og í henni var sérkafli um Ísland. Við kynnumst henni í upphafi Silfursins í fyrra og svo spjallaði Egill við hana aftur í síma í þættinum í gær því hún skrifaði tvær greinar í víðlesin bresk blöð um Ísland og Icesave. Rifjum upp hvað hún hafði að segja í maí í fyrra.

Silfur Egils 10. maí 2009 – með íslenskum texta

Ann Pettifor skrifaði grein í Financial Times sem birtist 7. janúar þar sem hún segir ósanngjarnt að Íslendingar taki einir ábyrgð á Icesave.

Financial Times 7. janúar 2010

Aftur skrifaði hún grein – nú í Guardian – þar sem hún segir Bretland deila ábyrgðinni á Icesave og ekki megi ætlast til að Íslendingar taki á sig óbærilegar byrðar.

Guardian 8. janúar 2010

Í gær spjallaði Egill við Ann Pettifor í síma í Silfrinu og hún útskýrði mál sitt enn frekar. Hlustum á hana.

Silfur Egils 17. janúar 2010

Hvað sem fólki finnst um Icesave og það mál allt saman er hollt að lesa þessa snilldarlega skrifuðu grein Hallgríms Helgasonar.  Hann fer á kostum, talar enga tæpitungu frekar en venjulega og tekur ekki á mönnum eða málefnum með neinum silkihönskum. Smellið þar til læsileg stærð fæst.

Fréttablaðið 16. janúar 2010

Það er alltaf eitthvað notalegt við að lesa grein eða bloggpistil sem passar fullkomlega við það sem maður sjálfur vildi sagt hafa. Ég fjallaði um eitt slíkt tilfelli í maí í fyrra í pistlinum Sannleikur Svarthöfða – sterastyrkt sjálfsálit. Mér varð hugsað til pistilsins um daginn, þegar þaulseta Eiðs Smára á bekkjum ýmissa fótboltavalla í Evrópu nægði til að hann hlyti 2. sætið í kjöri íþróttafréttamanna um íþróttamann ársins. Ég botnaði ekkert í því og geri ekki enn. Hvað er svona merkilegt við að sitja á bekknum og fá ekki að spila með? Og hvers á afreksfólk í öðrum íþróttum en boltanum að gjalda? Nóg er af því.

Systurnar sjálfsánægja og þjóðremba áttu stóran þátt í að koma íslenskri þjóð í það klandur sem hún er í nú. Sumir vilja meina að þær systur séu birtingarmynd minnimáttarkenndar, hvað sem til er í því. En er ekki tímabært að þessi yndislega, þrasgjarna þjóð komi niður á jörðina og hætti að berja sér á brjóst fyrir hvert lítið handtak sem á að þykja sjálfsagt og eðlilegt og er ekkert til að hreykja sér af sérstaklega. Við getum verið ágætlega ánægð með að vera bara ósköp venjulegt fólk með öllum okkar kostum og göllum. Við erum fín – og ekkert betri eða verri en aðrar þjóðir. Við eigum okkar afreksfólk á ýmsum sviðum sem stundum nær á verðlaunapalla veraldarinnar. Við megum vera stolt af því en án þess að ofmetnast og stæra okkur um of. Því hátt hreykir heimskur sér.

Í morgun las ég þessa grein eftir Pawel Bartoszek, gamlan bekkjarbróður sonar míns úr grunnskóla. Ég fékk þessa sömu tilfinningu og ég nefndi í pistlinum um Svarthöfða – þetta var eins og skrifað á mitt eigið lyklaborð. Takk, Pawel.

Fréttablaðið 15. janúar 2010

Eins og lesendur síðunnar vita fordæmi ég harðlega að gerendur hrunsins gangi lausir, haldi öllu sínu og hafi komist upp með að ræna þjóðina – ekki aðeins af peningum heldur einnig stolti og reisn. Að óheiðarleiki, siðblinda og græðgi undanfarinna ára skuli látin óátalin, a.m.k. enn sem komið er, og það eru liðnir rúmir 15 mánuðir frá hruninu. Ég veit að fjölmörg mál eru til rannsóknar hjá FME, Sérstökum saksóknara, Efnahagsbrotadeild og Ríkisskattstjóra og að skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis verði bráðum birt, en ég er óþolinmóð. Mér finnst of djúpt á réttlætinu.

Svo angrar mig líka sú vitneskja að fjölmargir grunaðir gerendur séu ennþá á sínum stað – í bönkunum, á Alþingi, í borgar- og bæjarstjórnum, stjórnsýslunni, skilanefndum og víðar. Við eigum örugglega nóg af heiðarlegu, vel menntuðu fólki til að taka við af þessu fólki. Og það er meira að segja verið að ráða kúlulánafólk og aðra slíka í ábyrgðarstöður í samfélaginu. Ég skil þetta ekki. Mér finnst of djúpt á siðferðinu.

Svo heyri ég að bankarnir séu að selja eignir – sem þeir hafa tekið af einstaklingum og fyrirtækjum í kreppunni – á útsöluverði. En ekki til Péturs og Páls, að sjálfsögðu. Vill einhver fjölmiðill vera svo góður að kanna hvað hæft er í því að einn þingmaður og einn svokallaður sendiherra hafi fengið húseignir á vægu verði hjá banka? Takk fyrir. Að heyra þetta minnti mig óþyrmilega á rúmlega 30 ára gamla sögu um mann sem fór á hausinn og hafði fengið lánað veð í íbúð aldraðrar móður sinnar. Gamla konan var boðin upp og borin út af fullkomnu miskunnarleysi og nokkrum vikum síðar flutti ungur sonur bankastjórans í íbúðina. Viljum við viðhalda slíku siðleysi?

Mér er líka uppsigað við þá hugmynd að það sé sama hvaðan gott kemur. Björgólfur Thor að fá ívilnanir hjá ríkisstjórninni vegna Verne Holdings, Bjarni Ármannsson að gera sig breiðan í atvinnurekstri, Jón Ásgeir og Jóhannes halda kannski verslanaveldi sínu og Bakkabræður ætla að stofna fiskvinnslufyrirtæki. Er ekki allt í lagi? Þessir menn hafa komið efnahag þjóðarinnar á hliðina – ásamt fleirum – og það á bara að leyfa þeim að halda áfram eins og ekkert hafi í skorist. Hvar er siðferði yfirvalda… og þess hluta þjóðarinnar sem finnst þetta í lagi? Mér finnst of djúpt á hugarfarsbyltingunni.

Ég fæ mjög mikinn tölvupóst frá lesendum síðunnar – alls konar póst og allan góðan, undantekningalaust. Sumir senda upplýsingar, slóðir og ábendingar, aðrir stuðning, styrk og hlý orð sem fleyta mér áfram og gefa mér orku og styrk. Nokkrir hafa styrkt mig fjárhagslega, því ég fæ ekki laun fyrir þessa vinnu, og ég er þeim óendanlega þakklát. En mér gengur hræðilega illa að halda í við innboxið og í því eru nú rúmlega 1.000 bréf sem ég hef ekki náð að svara og sinna öllum erindum og næ líklega aldrei. En ég les allt þótt stundum hafi póstur farið fram hjá mér í flóðinu.

Seint í október fékk ég póst frá Íslendingi sem býr á einu Norðurlandanna. Hann hafði verið í London ásamt fjölskyldu sinni og tekið mynd sem hann sendi mér. Myndin var mjög táknræn þá – en hún er enn táknrænni nú, því margt hefur gerst síðan hann tók hana. Og mér fannst tilvalið að birta myndina núna – ekki síst í beinu framhaldi af síðustu færslu sem fjallaði um siðblindingjana sem, ef ég greini ástandið rétt, hafa vaðið hér uppi í bönkum, viðskiptalífi og stjórnmálum alllengi. Bréfið frá lesandanum hljóðaði svona:

Sæl Lára Hanna.

Ég er einn þeirra sjálfsagt fjölmörgu sem lesa bloggið þitt og kunna þér afskaplega miklar og góðar þakkir fyrir vel unnin störf – þótt ég kjósi sjaldan að skilja eftir mig athugasemdir.

Ég var ásamt fjölskyldu minni í London nýlega. Við rákumst inn í útibú keðjunnar Iceland. Þar rakst ég á þessar pokadruslur sem seldar eru sem endurnýtanlegir burðarpokar. Allt gott með það. En lógóið þótti mér kannski endurspegla ákveðið viðhorf tiltekins hóps auðmanna til föðurlandsins. Gat þess vegna ekki stillt mig um að smella mynd af því, og sendi þér hana svona bara til gamans.

Og hér er myndin sem fylgdi bréfinu. Ég læt lesendur um að tengja og ef einhver á leið til London má hann alveg færa mér nokkra svona innkaupapoka.