© Gunnar Tómasson

12. janúar 2017

Jónas Hallgrímsson

1807 – 1845

Ísland! Farsældarfrón og hagsælda hrímhvíta móðir!

Svona er feðranna frægð fallin í gleymsku og dá!

Inngangsorð

Jónas Hallgrímsson sótti yrkisefni margra kvæða sinna í goðsagnir 13. aldar og setti það fram

í rómantískum stíl. Við vinnslu þessarar samantektar gekk ég út frá því, eftir athugun, að hann hafi þekkt vel til verka Shakespeares og tengsla þeirra við ritverk Snorra og Sturlu Þórðarsonar.

Að baki rithefð svokallaðra Platonic-Augustan-Saga-Shakespeare Authors er forn sköpunarmýta, sem Einar Pálsson gerði grein fyrir í ritum sínum. Mýtan samanstendur af meginstefum sem eru óbreytanleg í rúmi og tíma og eru varðveitt í tölugildum bókstafa. Þannig voru t.d. Mósesbækur upphaflega í mynd óslitinnar raðar 304805 bókstafa sem hver um sig hefur ákveðið tölugildi.

Að neðan er aðeins fjallað um „Orðsendingu‟ –  formála – Jónasar að Gunnarshólma. Þar sem ritháttur hans er sérkennilegur þá er upphaflegi rithátturinn forsenda athugunar af þessu tagi. Ef einhver Facebook vinur hefur aðgang að upphaflegum texta kvæðisins Ísland farsældarfrón, þá þætti mér vænt um að fá hann senda í Facebook skilaboðum eða með tölvupósti.

***

I. Orðsending frá Jónasi til lesenda

(Fjölnir, 4. árg., 1838 – stafréttur texti)

    6815 = „Sunnan á Íslandi,

17216 = í hjeraði því, sem gjeingur upp af Landeíum

23629 = millum Eiafjalla og Fljótshlíðar, er allmikjið sljettlendi,

14607 = og hefir firrum verið grasi gróið,

23275 = enn er nú nálega allt komið undir eirar og sanda, af vatnagángji;

19888 = á einum stað þar á söndum, firir austan Þverá,

19851 = stendur efptir grænn reitur óbrotinu,

21501 = og kallaður Gunnarshólmi, því það er enn sögn manna,

17791 = að þar hafi Gunnar frá Hlíðarenda snúið aptur,

16046 = þegar þeir bræður riðu til skjips,

12340 = eins og alkunnugt er af Njálu.

17029 = Þetta er tilefni til smákvæðis þess,

  11350 = sem hjer er prentað neðan við.”

221338

II. Tilgáta um umrætt „smákvæði‟

(Íslendinga saga og Sturlu þáttr)

777077

552503 = Örlygsstaðabardagi – Mannfall¹

221338 = Orðsending Jónasar

4600 = Scialetheia – A Shadow of Truth (III.)

5596 = Andlig spekðin

   -6960 = Jarðlig skilning

777077 ²

III. The Genius of Antiquity – Scialetheia

(Robert Payne)

484969

In 1598 an unknown author of considerable talent and great charm wrote a series of satires, which he called Scialetheia, or A Shadow of Truth.  In his snapdragon verses he described the vanity of the times.  Staying late after the play at the Curtain, he had the wit to see that the dark theatre, vast and secret, represented something unfathomably precious. (By Me, William Shakespeare, 1980, p. 75)

***

  13328 = The City is the map of vanities,

16587 = The mart of fools, the magazin of gulls,

20512 = The painter’s shop of Anticks: walk in Paul’s

18826 = And but observe the sundry kinds of shapes

21682 = Th’ wilt swear that London is as rich in apes

14080 = As Africa Tabraca.  One wries his face.

20587 = This fellow’s wry neck is his better grace.

14586 = He coined in newer mint of fashion,

24232 = With the right Spanish shrug shows passion.

15935 = There comes on in a muffler of Cadiz beard,

19993 = Frowning as he would make the world afeard;

18479 = With him a troop all in gold-daubed suits,

19235 = Looking like Talbots, Percies, Montacutes,

21589 = As if their very countenances would swear

17842 = The Spaniard should conclude a peace for fear:

17567 = But bring them to a charge, then see the luck,

23345 = Though but a false fire, they their plumes will duck.

21733 = What marvel, since life’s sweet?  But see yonder,

14906 = One like the unfrequented Theatre

18199 = Walks in vast silence and dark solitude.

20492 = Suited to those black fancies which intrude

19795 = Upon possession of his troubled breast:

19151 = But for black’s sake he would look like a jest,

15724 = For he’s clean out of fashion: what he?

14513 = I think the Genius of antiquity,

14586 = Come to complain of our variety

    7465 = Of fickle fashions.

484969

IV. Njáll – The Genius of Antiquity

(Njála og Ovid´s Metamorphoses)

292108

The Genius

  14660 = „Hugsat hefi ek málit, ok mun þat duga. (Njála, 21. k.)

Hugsun Njáls – Sköpunarmýta

Upprisa Holdsins –

    2801 = Penis

4000 = Logandi Sverð – Sköpunarmáttur Alheims

2414 = Vagina

6783 = Mons Veneris

Og Eilíft Líf

Gunnarr í Hauginum

(Njála, 78. k. – M)

    7891 = Mætti daugla deilir,

7744 = dáðum rakkr, sá er háði

10175 = bjartr með beztu hjarta

7120 = benrögn, faðir Högna:

10163 = Heldr kvazk hjálmi faldinn

9278 = hjörþilju sjá vilja

9605 = vættidraugr en vægja,

9033 = val-Freyju stafr, deyja –

9033 = val-Freyju stafr, deyja.

Eilíft Skáld – EK lifi – Vivam

(Ovid, Metamorphoses – Omega)

Kvæðislok

  20809 = Iamque opus exegi, quod nec Iovis ira nec ignis

20812 = nec poterit ferrum nec edax abolere vetustas.

23327 = Cum volet, illa dies, quae nil nisi corporis huius

18460 = ius habet, incerti spatium mihi finiat aevi:

19235 = parte tamen meliore mei super alta perennis

20738 = astra ferar, nomenque erit indelebile nostrum,

22001 = quaque patet domitis Romana potentia terris,

17657 = ore legar populi, perque omnia saecula fama,

  18369 = siquid habent veri vatum praesagia, vivam.*

292108

*Og nú hef ég lokið verki sem hvorki bræði Júpíters né eldur né járn né tönn tímans munu fá grandað. Hvenær sem er má sá dagur, er hefur vald yfir líkama mínum, binda endi á ótryggt æviskeið mitt. En í betra hluta mínum mun ég lifa áfram og hefja mig ofar stjörnum, nafn mitt mun aldrei verða gleymskunni að bráð. Hvar sem undirokaðar þjóðir lúta valdi Rómaborgar mun nafn mitt vera á vörum manna, og ef mark er takandi á spám skálda, mun ég um allan aldur lifa. (Kristján Árnason íslenzkaði.)

*And now the measure of my song is done: The work has reached its end; the book is mine, None shall unwrite these words: nor angry Jove, Nor war, nor fire, nor flood, Nor venomous time that eats our lives away. Then let that morning come, as come it will, When this disguise I carry shall be no more, And all the treacherous years of life undone, And yet my name shall rise to heavenly music, The deathless music of the circling stars. As long as Rome is the Eternal City These lines shall echo from the lips of men, As long as poetry speaks truth on earth, That immortality is mine to wear. (Transl. by Horace Gregory,  Ovid – The Metamorphoses, Mentor Books, 1960, p. 441)

***

Reiknivél sem umbreytir bókstöfum í tölugildi er hér:

http://www.light-of-truth.com/ciphersaga.htm

¹Örlygsstaðabardagi – Mannfall

(Íslendinga saga, 138. k.)

552503

  29625 = Þessir menn létust á Örlygsstaðafundi með þeim er ór sárum dóu:

22464 = Sturla Sighvatsson vestan, Árni Auðunarson,

28882 = Snorri Þórðarson, Vigfúss Ívarsson, Ormr Halldórsson,

32913 = Marteinn Þorkelsson, Markús Þorgilsson, Gizurr Þórarinsson,

22820 = Hermundr Hermundarson, Þórir Steinfinnsson,

22748 = Valdi ok Áskell Skeggjasynir, Bersi Þorsteinsson,

23920 = – ór Vestfjörðum:  Krákr ok Sveinbjörn Hrafnssynir,

27408 = Markús Magnússon, Helgi Sveinsson, Þórðr Guðmundarson,

19253 = Eindriði smiðr, Þórðr Hallkelsson ok Ámundi,

23047 = Ögmundr Kolbeinsson, Jón kaupi, Dálkr Þorgilsson,

29008 = – en norðan: Sighvatr Sturluson, Þórðr ok Markús, synir hans,

23230 = Sighvatr Runólfsson, Ingjaldr stami, Þórðr daufi,

27632 = Einarr Ingjaldsson, Björn Gizurarson, Björn Þórarinsson,

26634 = Eyjólfr, Guðmundr Halldórsson, Sámr, Þórðr Eysteinsson,

21764 = Eiríkr Þorsteinsson, Björn Þorgrímsson,

23985 = – en lengra norðan:  Kolbeinn Sighvatsson, Páll Magnússon,

22645 = Þorgeirr Bjarnarson, Oddr Kárason, Skeggi Hallsson,

20946 = Sigurðr Guðmundarson, Brandr Þorkelsson,

17678 = Brandr Einarsson, Ljótr, Loðinn Helgason;

24363 = – þessir létust af Gizuri:  Játgeirr Þórarinsson,

27260 = Sigfúss Tófason, Þorlákr Barkarson, Þorgils Steinason,

  34278 = Þórðr Snorrason, Þorbjörn, Þóroddr, húskarl Teits Þorvaldssonar.

552503

² Spásagnir og Ævilok Sturlu Þórðarsonar

(Sturlu þáttr, 3. k.)

777077

  11406 = Þat er frá Sturlu sagt,

14494 = at hann fór til Íslands með lögbók þá,

13578 = er Magnús konungr hafði skipat.

17800 = Var hann þá skipaðr lögmaðr yfir allt Ísland.

11754 = Váru þá lagaskipti á Íslandi.

21286 = Tók hann þá við búi um haustit í Fagradal af Skeggja bónda.

20331 = Þann vetr var með Sturlu Þórðr Narfason.

14695 = Þat var eitt sinn um vetrinn,

27438 = at þangat kom til Sturlu Bárðr, sonr Einars Ásgrímssonar.

6304 = Hann fór á skipi.

15913 = En þann dag eftir, er þeir fóru á brott,

13830 = laust á veðri miklu fyrir þeim,

15178 = ok uggðu menn, at þeir myndi týnast.

18754 = Þórðr gekk út ok inn, hugði at, ef veðr minnkaði.

18778 = Ok eitt sinn, er hann kom inn, mælti Sturla:

9586 = „Vertu kátr, Þórðr,

20412 = eigi mun Bárðr, frændi þinn, drukkna í þessari ferð.”

16414 = „Þat muntu aldri vita,” segir Þórðr.

19352 = En þat fréttist þá síðar, sem Sturla sagði.

19458 = Nökkuru síðar um várit tók Bárðr sótt.

13487 = Þá spurði Þórðr Sturlu,

21258 = hvárt Bárðr myndi upp standa ór sóttinni eða eigi.

11330 = „Skil ek nú,” segir Sturla,

21517 = „hví þú spyrr þessa, en fá mér nú vaxspjöld mín.”

8919 = Lék hann þar at um hríð.

12606 = Litlu síðar mælti Sturla:

16020 = „Ór þessari sótt mun Bárðr andast.”

5603 = Þat fór svá.

18556 = Sturla fór þá til Staðarhóls búi sínu

18391 = ok hafði lögsögn, þar til er hófust deilur

15807 = milli kennimanna ok leikmanna um staðamál.

13251 = Lét Sturla þá lögsögn lausa

22601 = ok settist hjá öllum vandræðum, er þar af gerðust.

16332 = Margir menn heyrðu Árna byskup þat mæla, –

11524 = ok þótti þat merkiligt, –

21134 = at Sturla myndi nökkurs mikils góðs at njóta,

11589 = er hann gekk frá þessum vanda.

22005 = Tók þá lögsögn Jón Einarsson ok Erlendr sterki.

9837 = Sturla gerði bú í Fagrey,

22273 = en fekk Snorra, syni sínum, land á Staðarhóli til ábúðar.

23388 = Sat Sturla þá í góðri virðing, þar til er hann andaðist

14525 = einni nótt eftir Óláfsmessudag.

16437 = Var hann ok Óláfsmessudag fyrst í heim

11099 = ok Óláfsmessudag síðast.

17523 = Hann var þá nær sjautugr, er hann andaðist.

13252 = Var líkami hans færðr á Staðarhól

18342 = ok jarðaðr þar at kirkju Pétrs postula,

  21710 = er hann hafði mesta elsku á haft af öllum helgum mönnum.

777077