Skelfilegar fréttir berast nú frá Bandaríkjunum. Ríkjasambandið er við það að hætta að amast við notkun marijuana! Kólóradó, Kalifornía, Alaska, Nevada, Oregon og fleiri hafa stigið það óheillaskref. Talið er að flest ef ekki öll fylgi í kjölfarið á næstunni. Það má ekki gerast!

Ég vona svo sannarlega að engum detti í hug að hætta að amast við þessu skaðræðisefni hér á Íslandi. Það myndi hafa slæmar afleiðingar. Lögreglan hefði til dæmis miklu minna að gera við að leggja hald á pottaplöntur! Það þyrfti kannski að segja einhverjum heiðarlegum og duglegum lögreglumönnum upp! Ekki viljum við að það gerist. Og ríkið gæti þurft að bæta við starfsfólki í skattheimtunni vegna þess að þar sem þetta hræðilega efni er leyft eru innheimtir skattar af því. Skattar af eitri, oj!

Ef sú fáránlega hugmynd hefur læðst að einhverjum að efnið sé skaðlaust langar mig að birta hérna frábærlega góða grein sem ég rakst á í tímariti nýlega. Hún er skrifuð af miklu innsæi og skilningi á MARIJUANA — MORÐINGJA ÆSKULÝÐSINS:

Jazzgeggjarar eru geggjaðir vegna þess að þeir neyta marijuana.

Það er tiltölulega stutt síðan lík ungrar stúlku fanst sundurkramið á gangstétt einni í Chicago. Stúlkan hafði fallið út um glugga, og almenningur hélt, að hér væri um sjálfsmorð að ræða, en í raun og veru hafði stúlkan verið myrt, og morðinginn var enginn annar en eiturlyf nokkurt, sem Ameríkumenn nefna marijuana. Þeir neyta þess á þann hátt, að þeir reykja það í vindlingsformi. Sú neysluaðferð er þó tiltölulega ný í Bandaríkjunum, en skaðsemi lyfsins er líkt við það ógagn, sem skellinöðrur [lbr. mín] geta unnið mönnum.

Ekki verða með tölum talin öll þau sjálfsmorð, manndráp, rán og önnur skemdarverk, sem framin eru árlega vegna áhrifa þessa eiturlyfs, einkum af ungu fólki. Víða er ekkert gert til þess að sporna við verkunum eitursins, og er þar einkum um að kenna fullkomnu tómlæti yfirvaldanna.

Marijuana er allra eiturlyfja dularfylst. Enginn, sem neytir þess, veit fyrirfram, hvort það muni gera hann að heimspekingi, gáskafullum byltingarmanni, bandóðum fábjána eða morðingja.

Frásögnin um ungu stúlkuna í Chicago er ágætt dæmi um áhrif marijuana. Stúlkan hafði heyrt hljóðskrafið, sem gengur um þver og endilöng Bandaríkin, að nú væri hægt að fá dásamlega, áhrifamikla vindlinga, sem ekki hefðu nein skaðleg áhrif á neytendurna. Stúlkuna langaði vitanlega til að kynnast þessari nýjung, og skömmu seinna sat hún kvöld eitt í hópi glaðra vina, þar sem allir reyktu marijuana-vindlinga.

Áhrifin urðu fáránleg. Sumt fólkið fékk æðisgengin hlátursköst. Aðrir, sem ekki voru neinir verulegir söngmenn, urðu að söngsnillingum. Slagharpan dundi látlaust. En nokkrir í samkvæminu ræddu mikilsverð málefni af undursamlegum skilningi og innsæi. Stúlkan, sem áður er getið, dansaði alla nóttina ofsakát, án þess að hún fyndi til nokkurrar þreytu.

Nú gekk ekki á öðru en eilífum reykingarsamkvæmum hjá þessu fólki. En unga stúlkan okkar nálgaðist óðfluga skapadægur sitt. Í síðasta samkvæminu, sem hún tók þátt í, var hún döpur í bragði. Svo var mál með vexti, að hún hafði að undanförnu vanrækt skólanám sitt vegna reykingarástríðunnar og afleiðinga hennar. Allt í einu setti að henni megnan kvíða, þar sem hún sat og reykti. Eins og í leiftursýn opinberaðist henni örugg lausn á öllum vandamálum í sambandi við skólanámið. Án þess að hika við, skundaði hún út að glugganum, opnaði hann og — stökk út í opinn dauðann. Þannig leysir marijuana menn á svipstundu frá áhyggjum jarðlífsins. En áður varar það heila mannsins lítillega við því, sem í vændum er.

Síðastliðið ár var ungur marijuananeytandi hengdur í Baltimore fyrir glæpsamleg mök við tíu ára gamla telpu. Í Chicago myrtu tveir drengir, sem voru undir áhrifum eiturlyfsins, lögregluþjón. Á Flórídaskaga kom lögreglan að pilti einum, sem breytt hafði heimili sínu í eins konar sláturhús. Hafði hann þá drepið, með öxi, foreldra sína, tvo bræður og eina systur. Þegar af honum rann móðurinn, mundi hann ekki til þess, að hann hefði gert neitt fyrir sér. Þetta var mesti stillingarpiltur og dagfarsgóður. Hann hafði orðið bandóður af marijuanareykingum. Auðvelt væri að nefna milli 20 og 30 dæmi um morð og glæpsamlega ástleitni manna af völdum þessa eiturlyfs. Hópur af unglingspiltum í Ohio ruddust eitt sinn þar um bæinn með marghleypur á lofti og rændu og rupluðu búðir. Svipaðir atburðir gerðust í ýmsum öðrum borgum í Bandaríkjunum ekki alls fyrir löngu.

Í Ohio var hópur drengja tekinn fastur, eftir að þeir höfðu ráðist inn í 38 verslanir með marghleypur á lofti og gert þar tilraunir til rána. Piltarnir höfðu keypt marijuanavindlinga af sölukörlum í nánd við skólann, þar sem þeir stunduðu nám, og eftir að þeir höfðu reykt stundarkorn, urðu þeir svo sljóir, að þeir mundu síðar ógerla, hvort þeir höfðu verið heima hjá sér eða að heiman, meðan þeir frömdu fyrrnefnd glæpaverk.

í Los Angeles drap 17 ára gamall piltur lögregluþjón, sem hafði verið vildarvinur hans. Af 37 morðingjum, sem handteknir voru í New Orleans, voru 17 marijuananeytendur.

Jurtin, sem þetta eiturlyf er unnið úr, er það gamalkunn, að Forn-Grikkir þekktu hana. Hómer sagði, að hún kæmi mönnum til að gleyma heimkynnum sínum og gerði þá að svínum. Árið 1090 var myndaður glæpamannafélagsskapur austur i Persíu, og er saga hans öll einn samfelldur blóðferill. Meðlimir þessa félagsskapar neyttu eiturlyfs þess, er að framan greinir, og unnu hryðjuverk sín undir áhrifum þess. Af sömu ástæðum er amok-æði Malayja talið stafa.

Enda þótt eiturlyfið sé þetta gamalt, er neysla þess tiltölulega ung í Bandaríkjunum. Eitrið barst þangað frá Mexíkó og breiddist út með ofsalegum hraða. Nú orðið er neysla þess orðin meiri en nokkurn grunar, og er talið, að nemendur æðri skóla falli einkum í freistni af völdum eitursins.

Hljóðfæraleikarar í Ameríku kváðu reykja marijuana, til þess að verða sem ákafastir jazz-spilarar. Og fólkið á skemtistöðunum hlær að þessum vesalingum, þar sem þeir hamast við hljóðfærin eins og óðir menn, ranghvolfa augunum og finst þeir aldrei geta leikið nógu hart og ofboðslega.

Maður, sem hefir reykt þetta eiturlyf, getur, án þess að láta sér slíkt fyrir brjósti brenna, lagst á fjóra fætur í augsýn fjölda ókunnugra manna og skriðið og gelt eins og hundur. Þess háttar framferði er ekki nema eðlilegt og sjálfsagt í augum þessara reykingamanna. En höfuðnautnin er í því fólgin, að marijuana-fólkinu finnast allir vegir færir, undir áhrifum eitursins. Því var þetta kveðið um eiturlyfið í Bandaríkjunum:

Have you seen
That funny reefer man?
He says he swam to China;
Any time he takes a notion,
He can walk across the ocean.

Samtíðin 1938

Þar höfum við það. Skellinöðrur eru sannarlega mesti skaðvaldur ungmenna næst á eftir marijuana. Áfengi og önnur eiturlyf, lögleg og ólögleg, komast ekki í hálfkvisti við MARIJUANA — MORÐINGJA ÆSKULÝÐSINS.

Einhvers misskilnings virðist gæta um merkingu orðsins „hagsmunaaðili“ á Íslandi. Í frétt í Morgunblaðinu í lok september sl. um fjölgun leigubílaleyfa sagði: „Í kjöl­far um­sagna áttu sér­fræðing­ar ráðuneyt­is­ins fundi með hagsmunaaðilum, m.a. full­trúa Frama, og ráðherra hitti full­trúa leigu­bif­reiðar­stjóra frá öll­um stöðvum á höfuðborg­ar­svæðinu.“ Misskilningurinn felst í því að telja „hagsmunaaðila“ vera eingöngu þann sem veitir þjónustuna en ekki þann sem þiggur hana. Lang stærsti hagsmunaaðilinn — almenningur í landinu, ég og þú — er ekki boðaður á fund eða spurður álits. Þetta er sérstaklega bagalegt þar sem ráðherra samgöngumála var kosinn á þing af almenningi, mér og þér, sem fulltrúi okkar, en ekki stjórn Frama eða annarra bifreiðastöðva.

Nema náttúrlega hagsmunasamtök leigubílstjóra á Íslandi séu með stjórnmálamennina í vasanum, hafi látið háar upphæðir af hendi rakna í kosningasjóði þeirra. Það getur tæplega verið, nú þegar stjórnmálaflokkarnir eru komnir á ríkisjötuna (einmitt með þeim rökum að auka sjálfstæði þeirra gagnvart sérhagsmunahópum).

Það kemur betur og betur í ljós hve mikilvægt það er hverju samfélagi að það sé frelsi til að keppa í fólksflutningum. Ísland er því miður ekki frjálst samfélag að þessu leyti. Frétt frá í fyrradag rennir enn styrkari stoðum undir mikilvægi frelsisins til að keppa: Þar sem Über starfar hefur ferðum með sjúkrabílum fækkað um 7% (könnunin var gerð í 766 borgum í 43 ríkjum). Ástæðurnar eru meðal annars þessar: A) Sjúklingar eru sér ágætlega meðvitaðir hversu alvarleg veikindi þeirra eru með tilliti til þess hvor hringja þarf á sjúkrabíl eða skutlu. B) Skutlur eru áreiðanlegri en sjúkrabílar. C) Sjúklingar velja sjálfir á hvaða sjúkrastofnun þeir fara ef þeir taka skutlu en þurfa ekki að sætta sig við það sjúkrahús sem sjúkrabílstjórinn velur.

Ég hef áður bent á það á þessum vettvangi að þar sem skutlur eru leyfðar minnkar ölvunarakstur.

Annar kostur við skutlur er að þörfin fyrir að taka bílaleigubíl minnkar stórlega. Kunningi minn sem heimsótti Kaliforníu nýlega sagðist guðs lifandi feginn að þurfa ekki að dragnast lengur með bílaleigubíl. Það ætti að kæta þá sem telja bíla of fyrirferðarmikla í borgarlandslaginu í Reykjavík. Ferðamaður sem notast við skutlur tekur ekki stæði við íbúðina sem hann leigir svo dæmi sé tekið.

Það er ekki bara sjálfsögð kurteisi gagnvart almenningi í landinu að frelsi ríki í þessu efni heldur líka allverulegur sparnaður í heilbrigðiskerfinu. Ferð með sjúkrabíl kostar stórfé og því færri sem aka undir áhrifum því minni kostnaður fellur á samfélagið. Ég skil ekki eftir hverju stjórnmálamennirnir okkar eru að bíða. Af hverju er þessu sérhagsmunapoti í farþegaflutningum ekki hætt?

Eins og flestir vita er atvinnufrelsi í leigubílaakstri af skornum skammti á Íslandi. Er það gert til að vernda þjóðina (einkum unglingsstúlkur) og spara í ríkisrekstrinum (ekki viljum við hafa of marga leigubíla, það kostar svo mikinn gjaldeyri að flytja þá inn!). Þetta ástand er sorglegt og hlægilegt. Hlægilegt vegna þess að rökin eru út í hött og sorglegt vegna þess að bann við frelsi til að keppa á þessum markaði dregur stórlega úr nýsköpun í atvinnulífinu.

Stutt saga gefur vísbendingu um tjónið sem Ísland hefur orðið fyrir á þeim áratugum sem þessi atvinnugrein og aðrar svipaðar hafa verið „í böndum“. Tjónið er að vísu ekki mælanlegt í tölum vegna þess að það sem aldrei byrjar, verður aldrei neitt. Tjónið er engu að síður gríðarlegt.

Alfreð Elíasson stofnandi og forstjóri Loftleiða.

Akstur leigubifreiða er atvinnugrein sem krefst ekki mikillar sérþekkingar. Hún er kjörin fyrir ungt fólk sem er að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu — eins og til dæmis Alfreð Elíasson stofnanda og forstjóra Loftleiða. Þegar Alfreð var 18 ára hóf hann að reka leigubíl. Um tvítugt var hann kominn með tvo bíla. 22 ára ákvað hann að læra til flugmanns, seldi leigubílana og fór til Kanada í flugnám.

Auðvelt er að gera sér í hugarlund hvað Alfreð sá fyrir sér meðan hann ók farþegum um Reykjavík: Hann áttaði sig á tækifærunum sem voru að verða til í flutningum farþega með flugvélum. Alfreð er einn af brautryðjendum farþegaflugsins á Norður-Atlantshafi. Það er viðurkennt á alþjóðavettvangi. Loftleiðir voru stærsta fyrirtæki landsins.

Án frelsis til að keppa — eins og ástandið er í dag — hefði Alfreð ekki fengið tækifæri til að spreyta sig á þessum markaði, ekki tekið fyrstu skrefin í fyrirtækjarekstri á þessu sviði. Ekki er víst að hann hefði áttað sig á tækifærunum í farþegaflutningum í lofti sem voru að verða til með stærri og fulkomnari flugvélum.

Ég vona að þessi saga sýni hve skaðlegt það er að skerða frelsi til að keppa á markaði og sérstaklega á markaði sem hentar ungu athafnafólki vel. Það er miklu skaðlegra en virðist í fyrstu.

„Við ræddum um ættleiðingar,“ sagði Natalia Veselnitskya lögfræðingur frá Rússlandi um fundinn sem hún átti með Donald Trump yngri ofl. sl. sumar. Af hverju skyldi þessi rússnesski lögfræðingur vilja ræða ættleiðingar? Jú, það er vegna þess að vinir hennar í glæpaklíkunni sem er æðsta stjórn Rússlands eru ósáttir við Magnitsky-lögin — bandarísku lögin sem Bill Browder fjárfestir á að hluta heiður af. Lögin frysta eigur, banna viðskipti og hamla ferðum þeirra sem báru ábyrgð á dauða lögfræðings Bill Browders, Sergei Magnitsky. Um 40 einstaklingar, þar á meðal æðsti yfirmaður ríkislögreglu Kremlverja, eru á listanum. Viðbrögð Pútíns voru ekki þau að draga hina seku til ábyrgðar heldur að banna ættleiðingar munaðarlausra barna frá Rússlandi til Bandaríkjanna. Stórmannlegt, eða hitt þó heldur.

Um þetta er fjallað í nýjasta „Planet Money“ þættinum sem er framleiddur af „National Public Radio“ í Bandaríkjunum. Bill Browder rekur sögu sína í stuttu máli og aðdragandann að setningu Magnitsky-laganna, en bók hans Red Notice kom út á íslensku og undir titlinum Eftirlýstur. Frábærlega upplýsandi bók um hvaða mann Pútín og vesalingarnir í hjörð hans hafa að geyma.

Rússnesski lögfræðingurinn Natalia Veselnitskya. Hún hefur þann starfa að reyna að fá Magnitsky-lögunum hrundið.

Bæjarstjórn Lónsstrandarbæjar í Kaliforníu samþykkti um daginn að ráðast í tilraunaverkefni sem gengur út á að niðurgreiða ferðir aldraðra og öryrkja með skutlþjónustunni Über. Lónsströnd mun vera fyrsta bæjarfélagið í Bandaríkjunum sem það gerir. Þetta mun vera fyrsta slíka verkefnið sem Über tekur þátt í.

Samkomulagið gerir ráð fyrir að öryrkjar og 55 ára og eldri greiði ekki meira en 5 dali (um 500 kr.) fyrir ferðir innan bæjarmarkanna. Niðurgreiðslurnar eru nokkrum takmörkunum háðar. Til dæmis fá 55-75 ára aðeins niðurgreiddar ferðir er snerta heilbrigðisþjónustu. Engar hömlur eru á niðurgreiðslum til 75+ eða öryrkja. Á tilraunatímabilinu sem hefst um miðjan júní er gert ráð fyrir að fyrstu 40 ferðirnar í hverjum mánuði séu niðurgreiddar.

Það sem mér þykir eftirtektarvert við þetta tilraunaverkefni er að enginn virðist hafa teljandi áhyggjur af því hvort bílstjórar hafi meirapróf eða ekki. Nóg er að standast hæfniskröfurnar sem Über gerir til bíls og bílstjóra. Þótt misjafn sauður sé í ökumannahópi Über eins og annars staðar er sá ferðamáti mjög öruggur. Helsta ástæðan fyrir því er gagnkvæm einkunnagjöf sem er órjúfanlegur hluti af viðskiptunum. Ökumenn og farþegar hafa ríka ástæðu til að halda sig á mottunni, annars fá þeir fáar stjörnur. Farþegar með stjörnufæð verða að treysta á aðra samgöngumáta en skutl og ökumenn með stjörnufæð fá færri farþega og þar af leiðandi minni tekjur.

Lónsströnd í Kaliforníu.

Á sama tíma skora rentukóngarnir á Íslandi á yfirvöld að „koma böndum“ á skutlþjónustur með þeim skotheldu rökum að mæður unglinga hefðu komið að máli við þá og lýst yfir áhyggjum. Mér finnst þetta hugtak að „koma böndum“ einstaklega skemmtilegt. Þar sem „bönd“ eru á starfsemi, þar er frelsi lítið, þar er verðið hátt. Þar þarf fólk að vinna lengur til að eiga fyrir hlutunum.

Sannleikurinn er sá að skutlþjónustur eru síst óöruggari en skutl með opinberlega stimpluðum einkaleyfis-leigubílum. Öruggari ef eitthvað er, en þar sem Über starfar aka færri undir áhrifum áfengis.

Sem ég sit hér og skrifa þetta rifjast upp fyrir mér saga sem ég heyrði nýlega. Þannig var að óvandaður einstaklingur í Casablanca í Marokkó komst yfir Über-reikning vandaðs einstaklings í New York í Bandaríkjunum. Sá óvandaði notaði skutlþjónustuna ótæpilega á kostnað þess vandaða. En í staðinn fyrir að vera ósáttur við misnotkunina, var New York-búinn helsáttur. Ástæðan var sú að Casablanca-búinn var einstaklega stundvís og lét Überinn aldrei bíða eftir sér. Það stórhækkaði einkunnagjöf New York-búans sem hafði þann leiða sið að láta Überinn bíða eftir sér með tilheyrandi skítaeinkunn. New York-búinn lét misnotkunina viðgangast þar til einkunnin var orðin ásættanlega há. Það hafði og sitt að segja að Über-ferðir í Casablanca eru hræódýrar, þannig að það var ekki kostnaðarsamt fyrir New York búann að hækka einkunn sína með þessum hætti.

Einn góðan veðurdag í Concord-borg í New Hampshire hóf ungur maður, Michael Fisher að nafni, að snyrta neglur í leyfisleysi á túninu fyrir framan Hárklippinga-, snyrtifræða- og fegurðarmálastofu ríkisins.

Naglasnyrting er góður siður.

Þetta var í fyrsta sinn sem Michael snyrti neglurnar á öðrum en sjálfum sér. Aðspurður af fréttamanni sem var á staðnum um hversvegna hann ákvað að byrja að snyrta neglur og það í leyfisleysi fyrir framan ríkisstofnunina sem fer með þessi mál sagði hann: „Ástæðan fyrir því að ég er að þessu er sú að naglasnyrting er einn af þessum meinlausu verknuðum sem ég get gripið til, til að afhjúpa hve lögin eru ósanngjörn.“

Ekki leið á löngu þar til eftirlitsmenn frá Hárklippinga-, snyrtifræða- og fegurðarmálastofu voru mættir á „snyrtistofuna“ hans Michaels til að gera athugasemdir við starfsemina. Skömmu síðar bar lögregluna að. „Upphaflega ætluðum við bara að birta honum stefnu um að mæta fyrir rétt,“ sagði lögreglumaðurinn við fréttamanninn. „En hann gaf í skyn að hann hyggðist ekki láta af starfseminni svo við handtókum hann.“

Michael hafnaði reynslulausn og ákvað að játa sekt sína til að vekja enn meiri athygli á þessu máli.

Hér er fréttin í heild sinni:

Eins og alkunna er þá eru atvinnuleyfi gefin út með hag og öryggi viðskiptavinarins (þjóðarinnar) fyrst og fremst í huga eins og þeir sem fyrir sitja á fleti (rentukóngarnir) eru óþreytandi við að benda okkur á.

En það er önnur hlið á atvinnuleyfum og það var sú hlið sem ólöglegi naglasnyrtirinn vildi draga fram í dagsljósið. Sú hlið er viðskiptahindrunin, viðskiptahindrunin sem felst í allskyns námskeiðum, útgjöldum og kröfum sem fækka tækifærum og draga úr samkeppni, framförum og velmegun. Ennfremur eru þeir sem sækja slíkan „skóla“ að sóa dýrmætum tíma með tilheyrandi tekjutapi og jafnvel skuldasöfnun.

Eða hví skyldu fullorðnir, sjálfráða einstaklingar ekki ráða því sjálfir hvort þeir eiga með sér viðskipti um jafn einfaldan og saklausan hlut og naglasnyrtingu? Ég tala nú ekki um á vorum dögum með hið góða aðhald sem felst í gagnkvæmri einkunnagjöf á netinu (sbr. Uber, Ebay, Yelp, Tripadvisor, Facebook og Airbnb)? Hafi nokkurn tíma verið þörf á löngum lista um nauðsynlegan útbúnað og aðbúnað á snyrtistofum er hún ekki lengur fyrir hendi. Viðskiptavinirnir eru fullfærir um að meta það á eigin spýtur hvort naglasnyrtistofa er verð viðskipta þeirra.

Uppreisn Michael Fishers hefur því miður litlu skilað vegna þess að enn þann dag í dag þarf að sækja námskeið í 60 daga til að öðlast réttindi til að snyrta neglur í New Hampshire. Góðu fréttirnar eru hinsvegar þær að ekki þarf lengur sérstakt leyfi til að mega þvo lubbann á öðrum.

Tim Kleiser aðstoðarvarðstjóri í lögreglu Lónsstrandarbæjar í Kaliforníu benti á það í viðtali við bæjarblaðið sl. helgi að svo virtist sem skutl með einkabílum á vegum Uber og Lyft drægi úr ölvunarakstri — að tilfellum hefði fækkað um 21% milli ára. „Uber og Lyft er svo aðgengilegur ferðamáti að drukkið fólk freistast síður til að setjast undir stýri,“ sagði hann.

Uber dregur úr freistingunni að aka fullur. Á myndinni má sjá milljónamæringjann og Uber-bílstjórann Paul English aka farþegum í Teslunni sinni.

Þessi óvæntu og ánægjulegu hliðaráhrif hafa ekki farið framhjá bæjarstjórn Lónsstrandar. Hún hefur látið útbúa sérstök stæði á fjölförnum stöðum í miðbænum svo auðveldara og öruggara sé að stíga í og úr bílum.

Það er eflaust bara tímaspursmál hvenær skutl með einkabílum fyrir milligöngu Uber eða Lyft eða sambærilegs fyrirtækis (etv. íslensks?) kemur til Íslands. Þeir sem hyggjast vinna sér inn aukapening með slíkum hætti þurfa að standast þessar kröfur:

• Vera amk. 21. árs.
• Hafa ekið bíl í amk. þrjú ár.
• Hafa almennt bílpróf (ökuskírteini).
• Hafa fjögurra dyra bifreið til umráða sem er yngri en 10 ára og stenst skoðun.
• Hafa skráningarskírteini bílsins á reiðum höndum.
• Vera með tryggðan bíl.
• Vera með hreint sakarvottorð.
• Vera með flekklausan ökuferil.

Þeir sem vilja gerast leigubílstjórar á Íslandi eins og fyrirkomulagið er í dag þurfa — fyrir utan að standast svipaðar kröfur — að sækja 52 kennslustunda námskeið sem kostar 155 þúsund krónur.

Þetta hafði ónefndur nemandi um meiraprófið að segja nýlega:

„Þá er þetta komið í vasann eftir 3 daga námskeið í vikunni (ath dagsnámskeið) til viðbótar við aukinn ökuréttindi 18 kvölda námskeið og fjöldann allan af ökutímum og prófum. Verð nú að segja „ÞETTA ER NÚ MEIRA ANDSK BULLIГ! í þessu þjóðfélagi. Tíminn og peningarnir sem hafa farið í þetta er lygilegt 🙁

En núna er þetta búið og gert og verður nýtt til fulls, en ég er í alvörunni að spá í hvað ég eigi nú! að taka mér fyrir hendur næst 😉 Dæs, erfitt líf 😉 —“

En kálið er ekki sopið þótt í ausuna sé komið. Útskrifaður leigubílstjóri getur ekki skellt TAXI-merki á toppinn á bílnum sínum og byrjað að flytja farþega. Fjöldi leigubílaleyfa er takmarkaður með lögum.

Í svari Samgöngustofu vegna fyrirspurnar Fréttablaðsins frá í desember sl. sagði: „Til að Uber gæti starfað hér á landi þyrfti því að koma til breyting á regluverkinu. Eitt það helsta er að gefa þyrfti starfsemina frjálsa.“

Baráttan fyrir frelsi einstaklingsins til að bera ábyrgð á sjálfum sér hefur löngum verið á brattann á Íslandi. Ekki síst vegna þess að sumir Íslendingar hafa talið sér trú um að þeir viti best hvað öðrum fullorðnum einstaklingum er fyrir bestu (þótt þeir kunni vart sínum eigin fótum forráð).

Þessi frétt í DV 30. janúar 1980 var lítill bautasteinn í baráttunni. Fyrir utan að vera góður drykkur þeim sem kunna með áfengi að fara er bjórinn fyrirtaks dæmi um við hvað er að etja þegar kemur að ófrelsi á Íslandi í gegnum tíðina.

Við hlæjum að þessu núna, en vegferðinni fyrir auknu frelsi er ekki lokið — og lýkur aldrei. Á hverjum tíma er skríll uppi sem situr um frelsi meðbræðra sinna. (DV 30. janúar 1980).

Ein tegund rentukóngs er sú sem á fasteignir miðsvæðis. Slíkir rentukóngar geta í krafti þeirra forréttinda verðlagt afnotin sér í vil. Ósjaldan hafa þeir fengið konungdæmið í arf frá foreldrum sínum. Donald Trump forseti Bandaríkjanna er slíkur erfðaprins. Manhattan-eyja, þar sem rætur viðskiptaveldis hans eru, er svæði sem afmarkast af náttúrulegum ástæðum (er tæpir 60 ferkílómetrar með um 850 þúsund fasteignum). Þrátt fyrir að vera í Bandaríkjunum gilda af þessum sökum svipuð lögmál á Manhattan og í löndum þar sem rentukóngarnir eru margfalt valdameiri og hagur almennings að sama skapi verri.

Ef til vill mótaðist afstaða Donald Trumps til umheimsins út frá þessum veruleika. Stjórnmálastefna hans er sumpart lituð sjónarmiðum rentukóngsins. Hann vill búa svo um hnútana að innlend framleiðslufyrirtæki standi betur að vígi á innanlandsmarkaði en framleiðslufyrirtæki sem flytja framleiðslu sína til landsins. Eins og Íslendingar hafa kynnst á eigin skinni og gera enn þá hækkar slík verndarstefna vöruverð, dregur úr framþróun, minnkar úrval og almenna hagsæld. Vegna þessa hafa margir talsmenn frjálsra viðskipta ekki stutt forsetaframboð Donalds.

Donald Trump er mikill áhugamaður um samninga og samningatækni. Það er í samræmi við eðli rentukóngsins. Fyrir honum snýst flest um að ná samningum frekar en láta markaðslögmálin njóta sín. Stóri ljóðurinn á samningalist rentukóngsins er sá að þeir sem bera kostnaðinn — almenningur — eiga sjaldnast fulltrúa við samningsborðið.

Maður sem býr í útlöndum heimsótti Ísland nýlega. Hann var staddur í boði í heimahúsi síðla kvölds þegar einn gestanna bjóst til brottfarar og símaði á leigubíl. „Ég ætla að panta leigubíl í Flyðrufold 70, takk,“ sagði gesturinn. Maðurinn veitti þessu athygli og fannst hann vera horfinn á vit fyrri tíðar.

Ástæðan fyrir því að honum þótti þetta eftirtektarvert var sú að þar sem hann býr er ekki lengur hringt eftir leigubílum upp á gamla mátann heldur þeir pantaðir með sérstöku forriti í snjallsímanum. Á skjánum birtist kort sem sýnir hvar leigubíllinn er, hvað langt er í hann, nafn bílstjórans og mynd af bílnum auk einkunnagjafar. Ennfremur er hægt að sjá áætlað fargjald á skjánum.

Ástæðan fyrir því að nútíminn hefur ekki haldið innreið sína á Íslandi í þessu efni er sú að rentukóngar hafa komið sér svo vel fyrir á markaðnum að svigrúm til framfara og frelsi til að keppa er lítið sem ekkert.