Í dag eru liðin 71 ár frá því að Ísland var hertekið – að vísu af vinsamlegra stórveldi en því sem flestir óttuðust meira. Með þeirri óumbeðnu – en í sjálfu sér valdboðnu og þó vinsamlegu – hertöku var þessu litla landi forðað frá því að verða leiksoppur árásarveldis Evrópu, þriðja ríki Þýskalands. Ári síðar tóku Bandaríki Norður-Ameríku yfir „hervernd“ landsins og rufu þar með eigið hlutleysi – um hálfu ári áður en Öxulveldin gerðu það með árás á Perluhöfn.

Meðal þess sem til umræðu er í stjórnlagaráði er að stjórnarskráin banni herskyldu. Þetta friðar marga sem vilja auka veg og virðingu friðar og hlutleysis en kemur þó ekki í veg fyrir sjálfboðaliðaher á ófriðartímum – t.d. ef ráðist yrði á landið – en þá vilja sumir að unnt sé að grípa til varnaraðgerða, svo ólíklegt sem þetta er, sem betur fer. Á móti vilja sumir ganga lengra og kveða á um frið og hlutleysi Íslands í stjórnarskrá en um það næst varla sátt enda erum við aðilar að varnarbandalagi, NATO.

Þetta sögulega og vonandi ólíklega dæmi endurspeglar að mínu mati sátta- og lausnarhug sem einkennir störf okkar í stjórnlagaráði. Unnt er að fylgjast með störfum þess á vefnum: www.stjornlagarad.is.

Um þessi mál skrifaði ég annars pistil í aðdraganda þjóðkjörs til stjórnlagaþings.