Meintir jafnaðarmenn í öllum flokkum hafa nú loks orðið að fallast á það með Dögun (xT) o.fl. að mögulegt er að fjármagna réttlætiskröfur (þ.e. greiða bætur til) lántakenda í kjölfar forsendubrests – jafnvel tvöfalds – sem bankar og aðrir kröfuhafar tóku þátt í að hrinda af stað.

Jafnaðarmenn allra flokka…

Á lokametrum kosningabaráttunnar hafa jafnaðarmenn – sem kenna sig ýmist við vinstri, samfylkingu, lýðræði eða framtíð – hins vegar snúið frá þeirri röksemd að engir peningar séu til. Nú er loks viðurkennt að til er fé hjá skemmdarvörgunum – peningar, sem Dögun vill nota til þess að bæta fyrir það tjón sem vargarnir ollu. Jafnaðarmenn vilja hins vegar nota peningana í annað; jafnaðarmenn vilja frekar nota bætur fyrir jarðskjálftatjón í eitthvað annað en að bæta jarðskjálftatjónið – eitthvað sem samrýmist frekar hugsjónum þeirra sem jafnaðarmanna, hvað sem þeir kenna sig við.

… sameinast gegn réttlæti

Aðstoðarmaður formanns stærsta jafnaðarmannaflokksins ræðst nú á prófessor, sem löngum hefur stutt flokkinn dyggilega með umdeildum málflutningi í skattamálum, fyrir að taka undir með hinum flokknum, sem – auk Dögunar – vill leiðrétta ranglætið og færa niður skuldir heimilanna. Hinir jafnaðarmennirnir – bæði þeir sem einnig þykjast umhverfissinnaðir og þeir sem stofnað hafa nýja flokka um góða starfshætti og meira lýðræði – taka undir með „Jafnaðarmannaflokki Íslands“ um  að Dögun og aðrir standi fyrir „loforðaflaumi“ og óábyrgum áformum.

Þeir segjast ekki vilja lofa of miklu – heldur hafa þeir markmið.

Markmið Dögunar: réttlæti og sanngirni

Dögun hefur markmið – og leiðir. Eitt markmiðið er réttlæti til handa húsnæðiskaupendum; því markmiði verður ekki náð nema forsendubrestur húsnæðislána – líka þeirra sem tóku ríkisreiknuð, verðtryggð lán – sé leiðréttur og óraunhæft og óréttmætt nafnverð skulda verði fært niður.

Annað markmið Dögunar er sanngirni lántakendum til handa. Leiðin að sanngirni er umbætur í lánamálum og afnám verðtryggingar; þá skapast jafnvægi milli hagsmuna lántakenda og lánveitenda.

Verðtryggingin er krabbamein

Verðtryggingin er auk þess mein í hagkerfinu – eins og krabbamein sem gegnsýrir lánakerfi til neytenda og einnig þjónustusamninga, verksamninga og leigusamninga. Meðan meinið er ekki skorið burt getur Seðlabanki Íslands ekki beitt helsta stjórntæki sínu – stýrivöxtum – til þess sem það á að gera: kæla hagkerfið. Þess í stað veldur lækningin (stýrivextir) frekari verðbólgu – eins og verðtryggingin sjálf gerir.

Verðtryggingin er bóla – sem springur ef lofti er ekki hleypt úr henni

Verðtryggingin er hin eina sanna bóla – loforðaflaumur um eilífan hagvöxt og ávöxt kröfuhafa á kostnað neytenda og þeirra fyrirtækja sem framleiða raunveruleg verðmæti. Pennastrikin, sem jafnaðarmenn í þessum fjórum flokkum saka Dögun og aðra andstæðinga verðtryggingar um að vilja beita, eru einmitt hinum megin. Óraunhæf og ósjálfbær lífeyrisloforð verðtryggingarsinna eru rituð með sannkölluðum pennastrikum – þótt nútímapenninn Excel sé notaður til þess að skrifa þau og ríkisstofnun (Hagstofa Íslands) til þess að reikna þau.

Dögun vill hleypa lofti úr verðtryggingarbólunni – áður en hún springur í andlit lífeyrisþega og annarra sem treysta á hana.

Látið atkvæði ykkar í T.

Þarftu bætur?

Dögun (xT) hefur ein stjórnmálaflokka á samþykktri stefnuskrá sinni að lögfesta skuli framfærsluviðmið fyrir þá hópa sem ekki hafa launatekjur. Strax á stofnfundi Dögunar í mars í fyrra var eftirfarandi samþykkt í kjarnastefnu – sem enn stendur og hefur verið útfærð nánar síðan:

Þá viljum við að lágmarks framfærsluviðmið verði lögfest og að vextir í landinu verði hóflegir.

Alþingi brýtur stjórnarskrá…

Atvinnuleitendur, eldri borgarar, námsmenn og öryrkjar eru háðir bótum eða lánum til þess að framfæra sig. Stjórnarskráin hefur lengi skyldað löggjafann til þess að setja reglur í lög – ekki í reglugerð, skýrslu eða skýrsludrög – um þessa þörf. Nánar má lesa um þessa skyldu hér í ræðu minni frá 26. október 2010 um málið.

Alþingi hefur heykst á þessu alla tíð.

Við í Dögun setjum þetta mál á oddinn auk umbótamálanna 3ja

• umbóta í lánamálum og afnáms verðtryggingar;
• umbóta á fiskveiðistjórn og frelsis til handfæraveiða; og
• umbóta á stjórnarskrá sem m.a. eykur sjálfsstjórn landshluta í stað þess að senda þingmenn suður með betlistaf í hendi.

…. á þeim sem síst skyldi

Þeir sem þiggja lán eða laun úr almannasjóðum eiga sömuleiðis rétt á því – samkvæmt stjórnarskránni, bæði nýju og gömlu – að framfærsla þeirra sé metin og lágmarksframfærsluviðmið lögfest. Af því munu svo reglur í eftirfarandi kerfum taka mið

• atvinnuleysisbætur,
• ellilífeyrir,
• lán úr Lánasjóði íslenskra námsmanna og
• örorkubætur.

Sama gildir um þá sem þiggja félagsaðstoð sveitarfélaga. Ef stéttarfélög standa sig ekki betur í að semja um viðunandi lágmarkskjör tel ég koma til greina að lögfesta lágmarkslaun.

Hér má lesa ítarlegri stefnu Dögunar varðandi framfærsluviðmið þar sem bent er á að fara megi tvær leiðir að þessu marki, sem Alþingi ber að tryggja:

• raunútgjaldaleið (mæld) og 
• viðmiðunarleið (sérfræðinga).

Dögun (xT) mun vinna að því að tryggja þennan stjórnarskrárvarða rétt bótaþega og lánþega.

Á ferðum mínum um Norðausturkjördæmi fyrir Dögun (xT) ásamt öðrum frambjóðendum Dögunar í aðdraganda þingkosninga undanfarið hef ég rætt við alla aðila íslensks sjávarútvegs. Ég hef spurt spurninga og svarað spurningum og lært heilmikið.

Óvissa er slæm – fyrir alla

Í lok funda og samtala spyr ég gjarnan eitthvað á þessa leið:

Hvernig stendur á því að menn vilja búa við þessa óvissu?

Þá hef ég áður rætt óréttlætið, byggðaröskunina, brottkastið, umhverfisvandann – spillinguna o.s.frv. Þeir sem verja lítt breytt eða óbreytt kvótakerfi hafa þá einnig komið á framfæri sjónarmiðum sínum um framþróun íslensks sjávarútvegs, afhendingaröryggi, aukna nýtingu, bætta meðferð afla, sögulegan rétt útgerðarmanna, stríð stjórnmálamanna við greinina og skilvirkni og hagkvæmni kerfisins. En burt séð frá þessum mót- og meðrökum með kvótakerfinu er mér mest spurn:

Hvernig stendur á því að eigendur sjávarútvegsfyrirtækja, stjórnendur þeirra, endurskoðendur og starfsfólk sættir sig enn við þá óvissu sem verið hefur við lýði í 30 ár – síðan kvótakerfi var komið á – burt séð frá allri gagnrýni Dögunar o.fl. á kerfið?

Kvótakerfið var fest í sessi með lögum af þáverandi þingmeirihluta vinstristjórnarinnar 1990 með frjálsu framsali aflaheimilda. Um leið var sleginn sá varnagli, sem veldur því að útgerðarmenn eru aldrei í góðri trú með meint eignarhald sitt í krafti þess að þeir eru tímabundnir handhafar nýtingarréttarins. Augljóst er – nú síðast af 83% jáyrði kjósenda í þjóðaratkvæðagreiðslu 20. október sl. við stjórnarskrárbreytingu um að auðlindir skuli vera í þjóðareigu en ekki þjóðlindir í auðareigu – að „þeir“ komast aldrei upp með þetta.

Friður er í boði…

Ég hvet útgerðarmenn til þess að láta af andspyrnu sinni; ég segi:

Viðurkennið nú þjóðareign á auðlindum. Leyfið pólitískum umboðsmönnum ykkar að hætta að reyna að veðsetja vilja þjóðarinnar eins og þið hafið veðsett auðlindir hennar. Segið umboðsmönnum útgerðarinnar á Alþingi að fallast á stjórnarskrárbreytingu. Í staðinn fáið þið frið; fyrr ekki.

„Kjarasamningur“ útgerðarmanna og fulltrúa þjóðarinnar yrði svo borinn undir þjóðina til samþykktar eða synjunar; líkur eru á að enginn fulltrúi þjóðarinnar skrifi undir samning nema telja megi líklegt að hann fáist samþykktur.

… og fyrirmynd er fyrir hendi

Fyrirmyndin er vinnumarkaðurinn – þar sem gerður er, nú orðið gjarnan á um 3ja ára fresti, kjarasamningur þar sem atvinnurekendur semja yfirleitt um kjara- og réttarbætur til handa launafólki. Í staðinn semja stéttarfélög um friðarskyldu þannig að verkföll eru óheimil – og ágreiningur er borinn undir sérstakan vinnumarkaðsdómstól, Félagsdóm.

Við lok 19. aldar komst á hin stóra sátt á vinnumarkaði í Danmörku – sem fólst í því að atvinnurekendur viðurkenndu samningsumboð stéttarfélaga fyrir hönd starfsmanna, sem fram að því var ekki lögvarið; atvinnurekendur komust fram að því upp með að deila og drottna – eins og pólitískur armur þeirra nær enn meðan umbótaöflin eru sundruð. Í staðinn féllst launafólk á að bera réttarágreining undir sérstakan vinnumarkaðsdómstól – í stað þess að nota verkföll til þess að knýja á um lögvarðar kröfur.

Stefna Dögunar (xT) er að koma á umbótum á íslenskri fiskveiðistjórn og auknu frelsi til handfæraveiða eins og lesa má frekar um hér.

Umbætur í þágu atvinnulífs

Nýtt millidómstig á Akureyri

Frelsum bændur úr viðjum regluvalds

Skatt á skemmtiferðaskip

Hvað ferðaþjónustu varðar þarf að tryggja með gjaldtöku frekar en ofreglusetningu að álag á landgæði og innviði landsins sé sjálfbært og framlegð fjöldaferðamennsku aukin til þjóðarbúsins. Í sjónvarpsþætti RÚV með fulltrúum allra flokka í gær [18.4.’13] nefndi ég sem dæmi í þessu skyni sérstakan skatt á skemmtiferðaskip sem hafnir landsins lokka hingað í þágu hafnarsjóða en án þess að nægileg framlegð sé til þjóðarbúsins eða samfélagsins með verslun og gistingu svo dæmi séu tekin. Farmar ferðamanna eru fluttir í Mývatnssveit héðan frá Akureyri án mikillar viðkomu. Sveitarfélagið Þingeyjarsveit hefur ekki gjaldstofn til þess að koma upp salerni og annarri aðstöðu við Goðafoss þar sem umhverfið er að troðast niður. Skútustaðahreppur hefur engan gjaldstofn í því skyni að vernda og verja hinar viðkvæmu Dimmuborgir. Skattur á skemmtiferðaskip sem renni til héraðsins getur bætt úr þessu án þess að grafa undan mikilvægum flugsamgöngum eins og komugjald flugfarþega gerir; ráðstefnuhald með flugsamgöngum felur í sér mikinn virðisauka fyrir Ísland og tækifæri fyrir atvinnulíf í Norðausturkjördæmi. Hinn nýi skemmtiferðaskipaskattur hefur heldur ekki þá ókosti náttúrupassa að allir ferðamenn í minni hópum og á eigin vegum – innlendir sem erlendir – þurfi að greiða gjald fyrir að njóta náttúru Íslands.

Jafnræði landsbyggðar til styrkja og innviða

Hreiður fyrir fjölskyldur – og atvinnulíf

Ræða GT á útifundi á Ingólfstorgi 9. mars 2013

Landsbyggðarmálin hafa verið kjarninn í pólitískum áhuga mínum í nær 30 ár. Í þingkosningum í lok næsta mánaðar býð ég mig fram í 1. sæti Norðausturkjördæmis fyrir Dögun – stjórnmálasamtök um réttlæti, sanngirni og lýðræði – m.a. til þess að landsbyggðin þurfi ekki að senda bænaskrár suður – eins og til kóngsins forðum.

Tækifæri til umbóta

Nú gefst færi til umbóta, einstakt tækifæri.

Dögun (xT.is) leggur áherslu á þrjú umbótamál:

• umbætur í lánamálum og afnám verðtryggingar,
• umbætur í auðlindamálum og
• umbætur á stjórnarskrá – ekki síst í þágu íbúa landsbyggðarinnar.

Valdajafnvægi fyrir landsbyggðina

Andstæðingar nýrrar stjórnarskrár vinna gegn

• valdajafnvægi sem veitir heimilunum aukið vægi gagnvart kerfinu,
• þjóðareign á auðlindum og
• flutningi valds frá höfuðborginni.

Ekki er rétt að stjórnarskráin hafi oft verið endurskoðuð. Fyrir utan ágæta uppfærslu mannréttindakaflans fyrir 18 árum hafa meginbreytingar á stjórnarskránni alla síðustu öld tengst valda(ó)jafnvægi milli sístækkandi þéttbýlis í kringum höfuðborgina annars vegar og landsbyggðarinnar hins vegar.

Hverju hafa átök um ójafnan atkvæðisrétt í þingkosningum skilað? Litlu.

Valdið kom bara hálfa leið…

Þörf er nýrra leiða.

Þegar heimastjórn komst á 1904 varð vald hins danska kóngs í raun eftir í höfuðborginni – og er þar enn – hjá þingmönnum og í alltof ríkum mæli hjá ráðherrum og embættismönnum. Auk þess er peningavaldinu að mestu miðstýrt þaðan; því vill Dögun einnig breyta með sameiningu og lýðræðisvæðingu lífeyrissjóða.

… en þarf að flytjast í hérað

Alþingis bíður nú það brýna verkefni að samþykkja fyrra sinni nýja stjórnarskrá í aðdraganda þingkosninga – eftir 70 ára bið eftir heildstæðri stjórnarskrá sjálfstæðs lýðveldis og áratuga vinnu ótal stjórnarskrárnefnda Alþingis. Nú er að ljúka rúmlega 4ra ára stjórnarskrárferli með búsáhaldabyltingu, þingkosningum, þjóðfundi, stjórnlaganefnd, stjórnlagaþingskosningum, stjórnlagaráði og ítarlegri skoðun á Alþingi og í öllum fastanefndum þingsins undanfarin ár – ekki síst í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd að teknu tilliti til ábendinga innlendra sem erlendra sérfræðinga.

Af fjölda umbótamála sem nýja stjórnarskráin færir okkur má nefna

• betra valdajafnvægi,
• aukið aðhald gagnvart stjórnmálaöflum með persónukjöri og reglum um fjármál flokka og
• meiri áhrif kjósenda með þjóðaratkvæðagreiðslum og frumkvæðisrétti.

Völd og tekjur hjá heimamönnum

Auk þeirra eru þrjú atriði í nýrri stjórnarskrá sem varða landsbyggðina sérstaklega.

1. Tekjuflutningur (2. mgr. 105. gr.). Nægar tekjur fylgi lögbundnum verkefnum sveitarfélaga.
2. Nálægðarregla (106. gr.). Opinberri þjónustu sé sinnt og stýrt í heimabyggð nema þau eigi sannanlega betur heima í höfuðborginni.
3. Samráðsskylda (108. gr.). Stjórnarskráin skyldi Alþingi og ráðherra til þess að hafa samráð við sveitarfélög.

Í kjölfarið munu fulltrúar fólksins í héraði – svo sem Geir Kristinn Aðalsteinsson, oddviti L-lista á Akureyri, og Svanfríður Jónasdóttir, bæjarstjóri frá J-lista Dalvíkurbyggðar – sjálf finna lausnir og tækifæri í stað þess að senda þingmenn kjördæmisins eins og Kristján Þór Júlísson (D) eða Kristján Möller (S) suður í því skyni að ná til baka fé í framkvæmdir og opinbera þjónustu sem skattborgarar og fyrirtæki á Norðurlandi hafa lagt ríkinu til.

Burt með bænaskrár til miðstjórnarvaldsins í Reykjavík.

Gísli Tryggvason,

í 1. sæti T-lista Dögunar í NA-kjördæmi

.

Fyrst birt í Akureyri – vikublaði 7. mars 2013.

Blaðamaður Fréttablaðsins sneiðir að mér í þættinum Frá Degi til dags í gær – undir nafni þó. Verra er að blaðamaðurinn, Stígur Helgason, blandar embættisheiti mínu í málið.

Stóryrði

Blaðamaðurinn finnur að orðum mínum um að ógilding Hæstaréttar á stjórnlagaþingskosningunum hefði verið “hluti af spillingunni.” Þetta séu stór orð frá löglærðum manni sem vilji láta kjósa sig á þing.

Kannski hann ætti að skýra betur hvað hann hefur fyrir sér þegar hann segir svona. Ef það er þá nokkuð.

Í tilefni lokaorðanna þigg ég auðvitað boð Fréttablaðsins um að skýra málið betur en ég gat á þeim mínútum sem mér buðust í Silfri Egils.

Þríþætt spilling

Ógilding stjórnlagaþingskosninganna er einsdæmi enda var þar á einu stigi tekin ákvörðun án möguleika á endurskoðun. Ákvörðun um gildi kosninga til sveitarstjórnar fær t.a.m. meðferð á fjórum stigum. Hæstiréttur braut með ákvörðun sinni gegn tveimur skýrum hæstaréttardómafordæmum um hvað þurfi til svo að kosning sé ógilt vegna formgalla; frá 1982 um að misferli þurfi til og frá 1994 um orsakartengsl.

Nú er rekið fyrir dómi mál gegn fyrrverandi stjórnlagaráðsfulltrúa um þann orðróm að hæstaréttardómari hafi sjálfur samið kæruna í stjórnlagaþingsmálinu. Þar sem Hæstiréttur neitaði að rökstyðja synjun endurupptöku verður ákvörðun hans helst skýrð með annarri spillingu – skipun í Hæstarétt og spilltum ofurkjörum hæstaréttardómara.

Sami hópurinn

Lengst af frá stofnun Hæstiréttar 1920 hefur sami stjórnmálaflokkurinn ákveðið skipun hæstaréttardómara – oft nátengda flokknum – sem flestir hafa komið úr æðstu lögum þjóðfélagsins, gjarnan úr sama menntaskólanum. Einstaka framsóknarmenn og kratar hafa fengið að fljóta með, varla vinstrimenn, sjaldan landsbyggðarfólk en nýverið konur.

Spillt ofurkjör

Þessi hópur, sem til skamms tíma var aðalumsagnaraðili um nýja hæstaréttardómara, hefur í áratugi með fáum undantekningum, skammtað sér full laun til æviloka með því að biðja ráðherra dómsmála um 65 ára afmælisgjöf: brottrekstur; þá þjóðargjöf hafa ráðherrar gefið.

Nýja stjórnarskráin tekur á þessu öllu; valdastéttin er vanhæf til að semja eigin starfslýsingu.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu og á Vísi í dag, þó án millifyrirsagna.

Að gefnu tilefni vil ég, Gísli Tryggvason, lögfræðingur að mennt með meiru, taka fram að hvað sem aðrir segja – opinberlega, í einrúmi eða í heita pottinum – að ég hef hvergi látið að því liggja eða á annan hátt gefið í skyn að ekki megi breyta kommu, staf, orði eða ákvæði í frumvarpi stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá.

Þetta segi ég þrátt fyrir þátttöku mína í stjórnlagaráði og baráttu allt frá 28. nóvember 2008 fyrir stjórnlagaþingi og nýrri stjórnarskrá. Aðalmálið er að verkið er vel undirbúið, löngu tímabært, vel unnið að eigin mati og mun betra en gildandi stjórnarskrá eins og ég hef áður vikið að – með samanburði – í 115 Eyjupistlum.

Aldrei of seint…

Ég vil, sem sagt, gjarnan – eins og væntanlega flestir – heyra gagnrýni á frumvarp stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá. Þá tek ég þátt í rökræðum um hvað megi betur fara í þessu mannanna verki – eins og ég hef verið óþreytandi við á þessum vettvangi, svo og á öðrum opinberum vettvangi, svo sem ráðstefnum, fundum – opnum og lokuðum.

Það sem meira er; Alþingi vill gjarnan fá umsagnir og hefur – eins og stjórnlagaráð fyrir hálfu öðru ári – boðið upp á það lengi og nú undanfarið hjá u.þ.b. öllum nefndum þingsins.

Ég hef oftar en einu sinni – t.d. á fundi með þingnefnd og á ráðstefnu í liðnum mánuði – tekið fram í vitna viðurvist að tiltekin atriði megi betur fara og tekið undir breytingarhugmyndir og þakkað fyrir tillögur til bóta; þær hafa að vísu verið furðu fáar miðað við orðagjálfrið um að „sumt“ sé ágætt í frumvarpinu en „margt“ megi betur fara og „ýmsu“ sé ofaukið!

… bara svolítið misheppnað…

Jafnvel þótt íhaldið – í Kvosinni, á Melunum og annars staðar – hafi að miklu leyti afskrifað sjálft sig til áhrifa á væntanlegar stjórnlagaumbætur með tómlæti sínu, seinagangi og ábyrgðarleysi geta bæði afturhaldsmenn, íhaldsfólk og umbótasinnar auðvitað ennþá komið með málefnalegar, rökstuddar tillögur til að bæta nýju stjórnarskrána. Nú getur Alþingi nefnilega helgað sig málinu að miklu leyti næstu 2-3 mánuði fram að kosningum til þess að fullkomna það verk sem unnið hefur verið að í fjögur ár í umboði þings og þjóðar og beðið eftir í 70 ár til þess að leysa af 140 ára gamla stjórnarskrá frá dönskum erfðakonungi.

Skiptir þá ekki – öllu – máli þótt bráðum sé liðið 1 1/2 ár (18 mánuðir) frá því að stjórnlagaráð skilaði af sér og sömuleiðis einn og hálfur þingvetur, rúmlega. Því segi ég:

Drífa sig!

Það eru síðustu forvöð.

… og æ erfiðara að breyta – því lestin er, loks, að fara

Hitt er annað að sjálfur hef ég eins og aðrir – úr stjórnlagaráði eða á Alþingi – takmarkað umboð til þess að semja frá þjóðinni þá tillögu stjórnlagaráðs að stjórnarskrá sem kjósendur samþykktu með miklum meirihluta fyrir tæpum þremur mánuðum. Allar verulegar efnisbreytingar þurfa að styðjast við sömu heimild og röksemdir og tillögur stjórnlagaráðs – því að ég segi, í anda Abrahams Lincolns:

Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn; þjóðin lét semja nýju stjórnarskrána – fyrir sína fulltrúa og í sína þágu og hún hefur samþykkt hana.

Kjarni málsins er að íhaldsfólk í flokkum og fræðasamfélagi tók málið ekki alvarlega – hélt að það væri ekki á dagskrá – fyrr en þjóðin var búin að samþykkja það!