Samtök atvinnulífsins og sumir stjórnmálamenn leggjast nú kröftuglega gegn alvöru kauphækkunum í komandi kjarasamningum.

Það er aðfinnsluvert af tvennum ástæðum:

• Íslendingar tóku á sig meiri kjaraskerðingu en aðrar vestrænar þjóðir í kjölfar hrunsins
• Endurheimt viðunandi kaupmáttar hefur gengið of hægt og heldur nú aftur af hagvexti

Það er óþolandi og beinlínis skaðlegt ef Íslendingar festast með of lök kjör í kjölfar kreppunnar. Við þurfum að vera samkeppnishæf fyrir launafólk – annars missum við okkar besta fólk úr landi.

Hvernig hefur kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna þróast fyrir og eftir hrun? Það má sjá á myndinni hér að neðan, sem sýnir tölur Hagstofunnar (sjá hér).

Kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna tekur tillit til kaupmáttar launa, vinnumagns, húsnæðiskulda og skatta. Allir helstu afkomuþættir eru taldir með – ekki bara launin.

Við hrun krónunnar og kreppuáhrifin sem fylgdu féll kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna um nærri 30%, sem var met í kjaraskerðingu. Lækkunin var minni hjá lægri tekjuhópum en meiri hjá þeim tekjuhærri.

Í kjölfarið varð svo góð hækkun á árinu (5,1%), vegna kjarasamninga og batnandi atvinnu- og skuldastöðu.

Síðan þá höfum við staðið að mestu leyti í stað.

Á árinu 2012 lækkaði kaupmátturinn um 0,8% og lítil eða engin hækkun verður á yfirstandandi ári (2013).

Fjárlagafrumvarpið fyrir næsta ár gerir ráð fyrir 0,3% aukningu kaupmáttar.

Þetta er enginn gangur!

Ef menn tala við verslunarfólk má heyra afleiðingarnar. Það er enginn skriður á einkaneyslunni neins staðar og hagvöxturinn hægist og slappast.

Þess vegna segi ég, með tilvísun til Keynesískrar hagfræði, að við þurfum að ná kaupmættinum upp á viðunandi stig til að koma meiri þrótti í hagkerfið.

Það þurfa að koma umtalsverð skref í átt aukins kaupmáttar út úr kjarasamningunum í nóvember.

Það yrði gott fyrir alla – konur og kalla. Líka fyrir atvinnulífið.

Síðasti pistill: Orsakir hrunsins – í fræðilegu samhengi