Í 51. gr. stjórnarskrárfrumvarps stjórnlagaráðs er eitt merkasta nýmælið að finna:
Í lögum skal kveðið á um starfsemi stjórnmálasamtaka, svo og um fjármál frambjóðenda í því skyni að halda kostnaði í hófi, tryggja gegnsæi og takmarka auglýsingar í kosningabaráttu.
Upplýsingar um framlög yfir ákveðinni lágmarksupphæð skulu birtar jafnóðum samkvæmt nánari fyrirmælum í lögum.
Ekkert er að finna um þetta í gildandi stjórnarskrá.
Regluleysi býður upp á spillingu
Lengi voru einu lögin um fjármál stjórnmálaflokka lög um bann við erlendum styrkjum til stjórnmálastarfsemi. Auk þess setti Alþingi reglur um styrki til stjórnmálaflokka af opinberu fé – en engar reglur giltu um styrki og önnur framlög annarra til stjórnmálaflokka.
Slíkt ástand býður upp á spillingu – eins og ótal dæmi sanna.
Fyrir 5 árum voru loks sett heildstæð lög um þetta efni en þau ganga að mínu mati heldur skammt auk þess sem telja verður óeðlilegt að löggjafinn hafi sjálfdæmi um atriði sem tengist Alþingi og skipan þess og starfsemi stjórnmálaflokka svo náið.
Úrbætur til almannaheilla
Skyldan sem stjórnarskráin leggur löggjafanum á herðar er samkvæmt þessu ákvæði að kveða á um:
- starfsemi stjórnmálasamtaka,
- fjármál frambjóðenda og
- tiltekna upphæð en skylt er að birta framlög yfir þeirri upphæð „jafnóðum samkvæmt nánari fyrirmælum í lögum.“
Lögin verða að vera til þess fallin að
- halda kostnaði í hófi,
- tryggja gegnsæi og
- takmarka auglýsingar í kosningabaráttu.
Stjórnmálaauglýsingar í sjónvarpi víða takmarkaðar
Í skýringum með frumvarpinu segir m.a.:
Almenna reglan í mörgum ríkjum Evrópu er að auglýsingar stjórnmálaflokka í ljósvakamiðlum eru bannaðar, að öllu leyti eða að hluta. Svo er ekki á Íslandi. Á fundum starfshóps þess sem stendur að tillögunni var rætt um hvort banna ætti auglýsingar frá stjórnmálasamtökum. Að loknum samræðum um ýmsar hliðar þessu tengdu, og með tilliti til yfirlýsinga álitsgefandi sérfræðinga var ákveðið að heimila löggjafanum að útfæra með hvaða hætti skyldi leitast við að takmarka auglýsingar.
Vonandi stuðlar þetta ákvæði að heilbrigðara stjórnmálalífi en undanfarna áratugi. Væntanlega sjá það líka flestir.
- Hér má lesa ítarlegri skýringar skrifstofu stjórnlagaráðs með stjórnarskrárfrumvarpi stjórnlagaráðs (sjá um þetta ákvæði á bls. 118).