Ég er svolítið hissa á því hvernig forysta Samfylkingarinnar hefur lagt upp kosningabaráttu sína. ESB-málið er í of stóru hlutverki.

Samfylkingin leiddi ríkisstjórn sem tók við erfiðasta búi lýðveldistímans, í kjölfar frjálshyggjuhrunsins. Halli á ríkisbúskapnum var um 14,5% af landsframleiðslu í lok árs 2008 og kaupmáttur heimilanna hafði hrunið um hátt í 20% áður en stjórnin tók við.

Atvinnuleysi var í byrjun árs 2009 orðið hærra en nokkru sinni fyrr á lýðveldistímanum. Fjármálakerfið var í rúst og verðbólga hleypti upp skuldum heimilanna. Þjóðargjaldþrot og upplausn blasti við.

Samfylkingunni tókst að halda ríkisstjórninni saman, þrátt fyrir fordæmalausa erfiðleika og hörðustu stjórnarandstöðu sem sést hefur í áratugi. Með því sýndi Samfylkingin að hún er mjög vel stjórntækur flokkur.

Það tókst líka að hlífa tekjulægstu hópunum við verstu afleiðingum hrunsins, í anda norrænnar velferðarstefnu. Auðvitað hefðu margir viljað að meira hefði verið gert fyrir heimilin, en þar náðist mikilvægur árangur um leið og ríkisfjármálunum var komið í lag og þjóðargjaldþroti afstýrt.

Erlendis er eftir þessum árangri tekið og stjórnvöldum hælt. Atvinnuleysi á Íslandi er nú rétt um helmingur af því sem mest varð fljótlega eftir hrunið. Það er mun betri útkoma en hjá öðrum kreppuþjóðum í Evrópu.

Í kosningabaráttu Samfylkingarinnar sýnist mér að þetta mikilvæga innlegg sé varla nefnt og nær einungis talað um Evrópusambandsaðild.

Formaður og varaformaður Samfylkingarinnar eru ágætir talsmenn en ef þau hafa fátt annað að segja við heimilin nú en að við gætum hugsanlega fengið Evru sem fullgild ESB-þjóð eftir 5-10 ár, þá munu þau ekki uppskera eins og þau verðskulda.

ESB-málið er ekki svo ofarlega á bráðalista heimilanna. Skuldir, heilbrigðismál og kjaramál eru mun ofar.

Samfylkingin ætti að víkka sjónarhorn sitt út og skýra betur fyrir kjósendum hvernig velferðarstefna þeirra getur byggt ofaná þann árangur sem náðst hefur og hvernig vaxandi svigrúm til kjarabóta megi nýta fyrir heimilin. Svara þarf kalli heimilanna eftir kjarabótum, léttari skuldabyrði og sanngirni. Einnig mætti tala um hinn góða árangur af fækkun atvinnulausra og nýsköpun.

Þá ætti Samfylkingin að styðja þann ásetning Framsóknar að leita leiða til að nýta hluta af krónueignum erlendra kröfuhafa bankanna til skuldalækkunar heimila, með einum eða öðrum hætti – ef það skyldi reynast mögulegt. Slíkur ásetningur er mikilvægur og sjálfsagt að kanna hann til þrautar. Össur Skarphéðinsson utanríkisráðherra hefur raunar reifað slíka hugsun.

Loks þarf Samfylkingin að slaka á kröfunni um ESB-aðild. Allir vita að Samfylkingin er ötull talsmaður ESB aðildar. Það þarf ekki að kynna frekar en orðið er. Samfylkingin sem 10-15% flokkur mun hins vegar ekki gera nein kraftaverk sem koma Íslandi inn í ESB á næsta kjörtímabili.

Þess vegna þarf Samfylkingin að stilla herfræði sína inná það markmið að halda málinu lifandi, svo þann valkost megi kanna til þrautar.

Samfylkingin þarf þess vegna að búa sig undir að samþykkja að fram fari þjóðaratkvæðagreiðsla um framhald viðræðna eftir kosningarnar. Þjóðin mun væntanlega samþykkja lúkningu viðræðnanna í slíkri kosningu og þá hefur umboð málsins orðið sterkara. Án sterkara umboðs en felst í núverandi fylgiskönnunum er hætt við að þjóðin fái ekki að vita fyrr en eftir mjög langan tíma hvað gæti falist í aðild.

Það er leiðinlegt að sjá stjórnmálaflokkum refsað harkalega þrátt fyrir að þeir hafi staðið sig vel í óvenju erfiðum aðstæðum. Slík eru þó oft örlög þeirra sem stjórna í kreppu, hvað þá alvarlegustu kreppu lýðveldisins. Þetta á bæði við um Samfylkinguna og VG.

Breytt áhersla í velferðar- og atvinnumálum og aukinn sveigjanleiki í ESB-málinu gæti styrkt stöðu Samfylkingarinnar á næstu tveimur vikum. VG gæti notið sígandi lukku með nýjum geðþekkum formanni.