Talsmönnum vinstri manna hefur orðið tíðrætt um slæm kjör aldraðra og öryrkja í kjölfar aðgerða ríkisstjórnarinnar og bent á að lítið sé gert fyrir þá.

Ummæli þeirra lýsa bæði ást og virðingu fyrir þessum þjóðfélagshópum. Mér þykir vænt um þessi ummæli, enda sammála því að mun meira sé hægt að gera fyrir þessa hópa.

En svo rifjast upp að eitt fyrsta verk norrænu velferðarstjórnar Samfylkingar og Vinstri grænna var að skerða kjör aldraðra og öryrkja. Það var gert tveimur mánuðum eftir að ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur tók við árið 2009, með þeim orðum að hér hefði jú orðið hrun og allir yrðu að taka þátt í endurreisn landsins. Því þótti tilvalið að byrja á þeim sem lökust höfðu kjörin – öldruðum og öryrkjum.

Það er ljóst að ástin tekur á sig ýmsar myndir.

Árni Páll Árnason formaður Samfylkingarinnar hefur  gagnrýnt aðgerðir stjórnvalda í tengslum við kjarasaminga.

Gott og vel. Menn nota þau vopn sem þeir hafa í pólitískri baráttu.

Þetta fékk mig hins vegar til að hugsa um annað, þó þessu tengt.

Starfsgreinasambandið kynnti kröfur sínar um 300 þúsund króna lágmarkslaun í lok janúar síðastliðnum. Nokkrum dögum síðar tóku bæði Eygló Harðardóttir og Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, ráðherrar Framsóknarflokksins, opinberlega undir þessa kröfu og þótti ýmsum vel í lagt hjá þeim. Ýmsir þingmenn Framsóknar tóku undir þetta.  Sjálfur taldi ég aðrar leiðir vænlegri til að bæta kaupmátt hinna lægstlaunuðu.

Vinstri grænir tóku undir 300 þúsund króna kröfuna.

Samfylkingin þagði að mestu um málið. Á landsfundi Samfylkingar í lok mars var ekki tekið undir kröfuna um 300 þúsund króna lágmarkslaun, heldur einungis talað um að bæta þyrfti kjör hinna lægstlaunuðu. Til samanburðar samþykkti flokksþing Framsóknarflokksins einróma stuðning við  300 þúsund króna kröfuna hálfum mánuði síðar.

Þó er rétt að taka fram að einstakir þingmenn Samfylkingar, t.d. Guðbjartur Hannesson, stigu fram í millitíðinni, og lýstu yfir stuðningi við kröfur verkalýðshreyfingarinnar. Smá saman fóru einstök félög flokksins líka að taka undir kröfuna.

Það var þó ekki fyrr en 21. apríl sl. sem þingflokkur Samfylkingarinnar sendi frá sér ályktun með stuðningi við 300 þúsund króna lágmarkslaun – þremur mánuðum eftir að krafan kom fram.

Samfylkingin hefur oft verið talin helsti málsvari alþýðunnar og verkalýðsins. Svo virðist sem Framsóknarflokkurinn hafi nánast alfarið tekið við því hlutverki og væri raunar hægt að telja upp fjölmörg önnur mál því til stuðnings.

Getur það verið?

Egill Helgason kýs að skauta fimlega framhjá staðreyndum í pistli sem hann birti í morgun.

Það er enginn að biðja Sigmundi Davíð griða.  Því síður er verið að biðja um meðaumkvun. Þvert á móti sagði ég að gagnrýni væri góð. Hún þarf hins vegar að vera málefnaleg – þar sem ekki er vegið að persónu eða æru einstaklinga.

Hér er grundvallarmunur sem Egill Helgason hlýtur að skilja.

Pistill minn snérist um það sem ég kalla einelti á netinu. Orðræða um Sigmund Davíð á þeim vettvangi hefur oft verið út úr öllu korti og því var hún gott dæmi um hversu langt sumir ganga.

Það að vera stjórnmálamaður þýðir ekki að menn þurfi eða eigi að sætta sig við ærumeiðingar og persónuníð.

Í hinni nýju þjóðfélagsumræðu, sem fyrst og fremst á sér stað á internetinu, er allt leyfilegt. Það þarf aldrei að færa sönnur eða standa skil á hástemmdum yfirlýsingum um nafngreinda einstaklinga. Þetta er umræða þar sem illmælgi og hatur ræður ríkjum og pólitískt einelti þykir sjálfsagt.

Þetta er umræða sem lítur stjórn örfárra einstaklinga sem lítið annað virðast hafa fyrir stafni en að dreifa óhróðri um nafngreinda einstaklinga. Viðhlæjendur eru hins vegar margir.

Þessa dagana þykir Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra vera tilvalið skotmark. Þegar hann er annars vegar er allt  leyfilegt og oftar er ekki er ráðist að honum persónulega. Ráðherrar þurfa vissulega að geta tekið gagnrýni, en hún þarf að vera heiðarleg og málefnaleg.  Og hún á síst að öllu að beinast að persónu viðkomandi.

Ef menn reyna að bera hönd fyrir höfuð sér eru þeir sakaðir um að vera hörundsárir og kunna ekki að taka gagnrýni. Þannig er tryggt að hatursumræðan fái að halda áfram og lifi sjálfstæðu lífi.

Umræða er góð, gagnrýni er góð en hatur og einelti er engum til góðs. Línan þar á milli getur verið fín – en hún er til.

Við erum komin langt út fyrir það sem eðlilegt getur talist.

Við lifum í sannkölluðu bónuslandi.

Fyrir nokkrum dögum skýrði DV frá því að íslenska umsýslufélagið ALMC, áður Straumur Burðarás, hefði lagt til hliðar 3400 milljónir króna sem félagið hyggst greiða í bónusa til lykilstarfsmanna og stjórnarmanna. Að meðaltali nema þessar greiðslur 100 milljónum króna á hvern starfsmann. Sumir fá meira, aðrir minna. Tuttugu til þrjátíu starfsmenn ALMC eiga von á slikum bónusum, að sögn DV. Í þessum hópi eru bæði Íslendingar og útlendingar.

Í dag skýrði sami fjölmiðill frá því að tugir starfsmanna Kaupþings eigi von á bónusum, sem geti numið tugum milljónum króna í einstaka tilvikum, verði nauðasamningar kláraðir.

Bónuskerfi fjármálastofnana spilaði stórt hlutverk í hruninu 2008. Í gær safnaðist stór hópur fólks saman fyrir utan Alþingi sem mótmælti öllu mögulegu – meðal annars afturhvarfi til þess Íslands sem við þekktum rétt fyrir hrun.

Höfum við ekkert lært? Ætlum við virkilega að viðhalda bónuskerfi í íslensku fjármálalífi – hvort sem þeir eru 25%, 50% eða 100%?

Svarið er nei. Við höfum ekki áhuga á Bónuslandi.

Undirrót þeirrar óánægju sem kraumar undir á Íslandi er sú tilfinning fólks að launamunur sé að aukast, þó að margt bendi til annars. Sú óþægilega tilfinning læðist inn að stéttaskipting hafi ekki bara aukist, heldur muni aukast.

Ég nefni þetta hér vegna þess að Svisslendingar þurftu að svara þeirri spurningu í þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir rúmu ári hvort ekki væri rétt að setja í lög hver launamunur mætti vera innan einstakra fyrirtækja. Greidd voru atkvæði um tólffaldan launamun – þ.e.a.s. að sá launahæsti í fyrirtæki mætti aldrei vera með meira tólf sinnum hærri laun en sá launalægsti.  Þannig var ekki tekin nein afstaða til þess hvaða laun einstök fyrirtæki greiddu, bara hver launamunurinn mætti vera.

Þessi hugmynd var felld í þjóðaratkvæðagreiðslunni í Sviss með um 65% atkvæða, eftir að kannanir höfðu bent til þess að mjótt yrði á mununum, Rök andstæðinganna voru m.a. þau að samkeppnishæfni landsins myndi minnka, en þarlendir forstjórar eru margir hverjir meðal þeirra launahæstu í Evrópu. Sjálfir sögðu þeir að tillagan væri fáránleg.

Myndi samkeppnishæfni Íslands minnka með slíkum reglum? Myndu slíkar reglur þýða flótta æðstu yfirmanna stærstu fyrirtækjanna úr landi? Eða fengist kannski bara langþráður friður og sátt í deilunni um skiptingu þjóðarkökunnar?

Sjálfur er ég ekki með svarið. En umræðan er nauðsynleg.

Sé að ferðaþjónustan er hæstánægð með að reikningurinn fyrir uppbyggingu ferðamannastaða verði sendur á skattgreiðendur þessa lands. Er ekki hissa á því.

Sjálfur er ég orðlaus og því verður þessi færsla ekki lengri.

Ríkisendurskoðun hefur áætlað að um 60 milljarða króna skattkröfur hafi tapast vegna kennitöluflakks á árunum 2010-2012. Fullyrða má að þessi upphæð sé ekki lægri í dag, líklega mun hærri. Í Kastljósinu fyrir ári var upplýst að tveir einstaklingar hefðu stýrt tæplega 50 fyrirtækjum í gjaldþrot á nokkrum árum.

Samfélagslegt tjón vegna þessara undanskota er gífurlegt. Þannig var niðurstaða könnunar viðskiptafræðinema í HR á sínum tíma að rúmlega 73% íslenskra fyrirtækja hefðu tapað fjármunum á kennitöluflakki.

Skattrannsóknarstjóri segir að loka verði gati í lögum sem menn nýti sér í kennitöluflakki. Sjálfur hef ég margsinnis vakið athygli á þessu máli á Alþingi, en talað fyrir daufum eyrum. Í raun hefur verið farið í þveröfuga átt í lagasetningu – það er orðið auðveldara að stunda þessa iðju en áður.

Nú er nóg komið. Hef ákveðið að leggja fram frumvarp í byrjun haustþings þar sem tekið verður á þessu vandamáli. Þetta er óþolandi.

Sá óróleiki sem verið hefur í þjóðfélaginu undanfarin ár skrifast að mestu á aukna misskiptingu auðs. Ákveðinn hópur í þjóðfélaginu hefur náð að skara eld að sinni köku svo um munar á meðan þorri almennings situr eftir. Milljónamennirnir eru komnir aftur og heimta bónusa og aðra kaupauka. Laun þeirra eru tíföld eða tuttuguföld laun verkmannsins.  Humarinn og hvítvínið frá 2008 er þeim enn í fersku minni.

Og þeir ríku heimta ætíð meira. Á meðan situr stór hópur eftir með laun sem duga vart fyrir mat, hvað þá afborgunum af lánum. Í stórum þjóðfélögum ber minna á þessu misrétti, í litlum þjóðfélögum er ekki hægt að leyna því. Réttmætar kröfur um réttlæti og sanngirni verða háværari.

Í Kastljósþætti kvöldsins var upplýst að fiskverkakona hjá HB Granda fengi 215 þúsund krónur útborgaðar á mánuði, með bónus, eftir 15 ára starf. Það lifir enginn af slíkum launum. Eldri borgarar þessa lands lifa því síður af lífeyrisgreiðslum sem nema um 160 þúsund krónum á mánuði, nema þeir séu svo heppnir að vera skuldlausir.

Hvað getum við látið þetta viðgangast lengi? Lægstu laun verður að leiðrétta til muna, en leiðréttingin má hins vegar ekki fara upp allan launastigann. Það væri ávísun á efnahagslega kollsteypu.

En það er vitlaust gefið í þjóðfélaginu. Atvinnurekendur og stjórnmálamenn sem opna ekki augun fyrir því eiga erfitt líf fyrir höndum.

Stjórnarandstaðan hefur miklar áhyggjur af örlögum kröfuhafa bankanna, nú þegar tilkynnt hefur verið að að svokallaður stöðugleikaskattur verði lagður á vegna afnáms gjaldeyrishafta. Þessi skattur mun  væntanlega skila þjóðarbúinu hundruðum milljarða króna.

Viðbrögðin minna einna helst á skólastjórann í þekktri sögu eftir Pétur Gunnarsson sem brást við morðinu á Kennedy með því að spyrja hvað yrði nú um Jackie og börnin.

Það má umorða þetta og spyrja: Hvað verður nú um kröfuhafana og börnin?