Þetta eru einhver frægustu orð Járnfrúnarinnar, Margaret Thatcher, sem hún viðhafði á landsfund breska íhaldsflokksins í Blackpool árið 1983. Orðin hafa skoðanabræður hennar og skoðanasystur endurtekið í þrjátíu ár sem grundvallarsannleika mannlegs samfélags. Ummælin eru sannarlega hnyttileg um leið og þau eru röng, eins og mörg hnyttileg orð atvinnustjórnmálamanna hér á landi sem annars staðar.

Mannlegt samfélag – ekki síst nútíma lýðræðisleg þjóðfélög – byggja á samstöðu þegnanna, samhjálp allra og tillitssemi þar sem leitast er við að allir séu jafnir fyrir lögunum og sama réttlæti gildi fyrir alla. Til þess þarf sameiginlegan vilja og sameiginlegan sjóð, opinbera sjóði sem allir greiða í eftir efnum og aðstæðum. Þeir sem eiga miklar eignir og afla mikils fjár greiða meira heldur en þeir sem eiga ekkert og geta ekki séð fyrir sér. Ástæður þess að fólk getur ekki séð sér farborða eru margar, oft æska eða elli, fötlun á líkama eða sál ellegar félagslegar aðstæður – jafnvel búseta. Við teljum ekki eftir okkur að sjá fyrir börnum okkar eða öldruðum foreldrum okkar, fötluðu barni eða gamalli frænku sem býr fyrir austan og getir ekki séð sér farborða.

Eitt grundvallaratriði í mannlegu samfélagi – nútíma lýðræðislegu menningarsamfélagi – er traust menntakerfi og öflugt heilbrigðiskerfi. Þetta er talið til mannréttinda, og þótt orðið mannréttindi sé sannarlega ofnotað, eru þetta grundvallarmannréttindi ásamt því að njóta friðar og félagslegs öryggis.

Til þess að geta komið öllu þessu í kring þarf opinbera sjóði – public money – sem myndaðir eru af sköttum af ýmsu tagi, innflutningsgjöldum og jafnvel af frjásum framlögum fólks, sem flest reiðir þetta fram með glöðu geði vegna þess að það skilur samhengi hlutanna.

Einn af mætustu mönnum, sem ég hef kynnst um dagana, er Thorolf Smith, fréttamaður og rithöfundur, flokksbundinn í Sjálfstæðisflokknum öll sín fullorðinsár. Meðan við unnum saman á gömlu Fréttastofu Ríkisútvarpsins nefndi hann oft hversu ánægður hann væri að geta borgað skattana sína, bæði vegna þess að hann gæti það – af því að hann hefði vinnu, sem ekki væri sjálfsagt, og einnig vegna hins, að með því legði hann í sameiginlega sjóði sem hann, börnin hans og barnabörnin og allir aðrir nytu góðs af. Þá viðhafði hann gjarna orð þau, sem höfð eru eftir franska  rithöfundinum Voltaire: „Ég er ósammála því sem þú segir, en ég un verja allt til dauða rétt þinn til þess að segja það.”

Þetta er að mínum dómi góð heimspeki, góð stjórnmálaleg afstaða. Thorolf Smith lifði það ekki að heyra orð Margaret Thatcher: „There is no such thing as public money,” en held ég hann hefði verið þeim óssamála eins og undirritaður. En blessuð sé minning Járnfrúarinnar. Hún skildi eftir sig spor sem ekki samræmast skilningi á mannlegu samfélagi réttlætis og jöfnunar.