Fjármálaráðherra er stærsti endursali á snyrtivörum í landinu. Til að geta keppt við innlenda verslun treystir ráðherrann ekki sjálfum sér til að greiða sömu skatta og gjöld og hann rukkar keppinautana um.

Vissulega hetjulegra heldur en þegar kemur að smásölu áfengis því þar líður hið opinbera enga samkeppni, tja nema þá frá hinni rangnefndu ,,Fríhöfn“

Þingmenn eru auðvitað vel upplýstir um skaðsemi fákeppni og einokunar, nema sinnar eigin.

Í Fréttablaðinu í dag eru tvær hamfarafréttir sem hljóta að valda öllu áhugafólki um aukin ríkisútgjöld miklum áhyggjum.

Sú fyrri fjallar um fyrsta tilfellið hér á landi þar sem þarf að skera niður ferðakostnað vegna lækkunar.

Sú síðari snýr að áfengiskaupum hins opinbera að kröfu lýðheilsufræðinga sem hafa komist að þeirri niðurstöðu að hærra áfengisverð dragi úr vinnustaðadrykkju hjá hinu opinbera. Heimildir herma að lýðheilsufræðingar séu nú að beina sjónum sínum að því hvort fella eigi niður samsvarandi heimildir ferðamanna við komu til landsins.

Margir klóra sér í höfðinu yfir því af hverju krónan styrktist á sama tíma og Seðlabankinn stundaði nánast tryllingsleg uppkaup á gjaldeyri.

Engin hefur útskýrt af hverju þjóðin þarf á gríðarlegum gjaldeyrisforða að halda þegar fljótandi gjaldmiðill á jú að brúa bilið milli framboðs og eftirspurnar eftir gjaldeyri hverju sinni. Reyndar hefur heldur engin spurt, allra síst fréttamenn.

Tvö dæmi um furðulegt gjaldeyrisforðasprikl voru þegar Oddný G. Harðardóttir og Steingrímur J. tóku hvort um sig 1 milljarð dollara að láni til þess eins að sýna umheiminum að ríkissjóður gæti jú tekið slíkt lán. Eftir að lánin voru greidd upp kom í ljós að kostnaðurinn við þá sýndarmensku var enn meiri heldur en framboðið til Öryggisráðsins (svo dæmi sé tekið af handahófi) eða um 35 milljarðar í hvort skipti. Engin hefur enn spurt Oddnýju eða Steingrím hvar eigi að skera niður í velferðarþjónustunni á móti.

Í svari Lánasýslu Ríkisins við fyrirspurn um hvers vegna Ríkissjóður Íslands gefi út skuldabréf erlendis þó engin sé þörfin, kemur fram að útgáfunni sé:

ætlað að auka vitund fjárfesta um ríkissjóð Íslands sem útgefanda

Enn fleiri klóra sér svo aftur í höfðinu núna yfir þeirri staðreynd að gjaldmiðillinn hefur verið í nánast frjálsu falli í sumar, þrátt fyrir met innstreymi vegna ferðamanna, aldrei hefur horft betur á Íslandi hvort heldur er horft til skemri eða lengri tíma og sú staðreynd að Seðlabankinn er hættur uppkaupum á gjaldeyri.

Fyrir og reyndar eftir bankahrun bentu margir sérfræðingar, sér í lagi af vinstri vængnum á að hefði Seðlabankinn getað selt alvöru gjaldeyrisforða á brunaútsölu, hefði mátt fresta falli bankanna um 2-3 vikur. Í sama anda telja menn nú að gott sé að hafa mikinn forða því kæmi til áfalla, væri hægt að selja gjaldeyri á brunaútsölu til að fresta nauðsynlegri veikingu krónunnar með svipuðum hætti.

Ein helsta skýring á markaðnum á veiku gengi krónunnar er að lífeyrissjóðir og aðrir fjárfestar dæli út fjármagni í vaxtaparadísina sitt hvorum megin við Atlantshafið í stað þess að þrýsta upp innlendum hlutabréfamarkaði með v/h hlutfalli 13 og skuldabréfamarkaði með 2,5% raunvöxtum (eða 5% nafnvöxtum).

Ef horft er til Evrópu þarf reyndar í flestum tilfellum að borga fyrir að fá að geyma peninga hjá traustum aðilum, t.d. eins og Nestlé sem nýverið gaf út skuldabréf á neikvæðri kröfu.

Ef horft er til Bandaríkjanna, þá virðist allt ganga þar í haginn með tilkomu Trump í forsetastól rétt eins og vinstri menn spáðu, þrátt fyrir samdrátt á vinnumarkaði, lítinn sem engan hagvöxt og engan vöxt í launum, svo mjög að þar er v/h gildi hlutabréfa 30 – sömu gildi og voru á því herrans ári 1929.

Margir aðdáendur ríkiseinokunarverslunar telja að einungis slíkt verslunarform tryggi lágt verð og gott úrval. Þó hefur engum dottið í hug að leggja niður Samkeppniseftirlitið sem er jú einmitt ætlað að fyrirbyggja slíka starfsemi. Það er því athyglisvert þegar stjórnendur ÁTVR játa að þeir hafi ekkert með vöruverðið að gera og reyndar liggur í hlutarins eðli að þeim stendur alveg á sama!

Ekki stendur á fagurgalahætti ÁTVR þegar kemur að þokuhugtakinu ,,samfélagsleg ábyrgð“ en slíkt ákvæði í lögum tryggir stjórnendum stofnunarinnar ánægjulegt þotulíf um heiminn á ráðstefnur um efnið, m.a. til Argentínu og Chile til að kanna hvort þarlendir verkamenn vínbúgarða væru í verkalýðsfélögum.

Nú vill svo til að áfengi og tóbak er undirliður í vísitölu neysluverðs sem stýrir verðtryggingu á um 2.500 milljörðum sem landsmenn skulda verðtryggt. Hver prósenta til lækkunar vísitölunnar hefur því í för með sér 25 milljarða ábata fyrir skuldara. Tjón samfélagsins af rekstri ÁTVR er því ekki bundið við þá 2,5 milljarða sem reksturinn kostar auk óhagræðis fyrir neytendur. Nú hefur komið í ljós að einokunarverslunin hefur í för með sér verulega skerðingu á kaupmætti auk hækkunar á verðtryggðum skuldum.

Öllum ætti að vera ljóst að ríkisverslun og áfengi fara enn síður saman heldur en akstur og áfengi.

Allir vita sem er að Framsóknarmenn bera af öðrum þegar kemur að heilbrigði og þarf ekki annað en að skoða yfirlitsmynd af nýliðnu flokksráðsþingi til að átta sig á því.

Ástæðan er vitaskuld sú að Framsóknarmenn borða eingöngu samkvæmt flokksforskriftinni um ,,íslenska kúrinn“ og fara alltaf nestaðir til útlanda.

Með sama hætti versla Framsóknarmenn aldrei áfengi nema í ríkiseinokunarverslunum og byrgja sig því sömuleiðis upp í Okurhöfninni í Leifsstöð á útleið svo ekki þurfi að versla ósómann í einkareknum búðum erlendis.

Heilbrigðust allra er auðvitað stærðfræðingurinn Eygló Harðardóttir sem reyndar er þekktari fyrir ,,byltingarkenndar sparnaðarleiðir“ við húsbyggingar heldur en smásöluálagningu.

Eygló telur það ,,ruddaskap“ að innleiða viðskiptafrelsi með löglegar neysluvörur – að fólki verði sjálfrátt um með hvaða hætti það stundar verslun. Þó er það svo að umrætt frumvarp um lítilsháttar tilslakanir með verslun með áfengi gerir samt ráð fyrir að það helsi sem Eygló og aðrir aðdáendur einokuanarverslunar vilja, þ.e. tvöfalt kerfi heildsölu og smásölu verði áfram rekið jafnhliða. Þannig mun Eygló áfram getað notið lakara úrvals og hærra verðs að vild í einokunarverslunum hins opinbera. Hvers vegna Eygló er engu að síður ,,æf“ skal ósagt látið.

Einokun v.s. frelsi.

Árið 1996 var mikill meirihluti þjóðarinnar andsnúinn gerð Hvalfjarðargangnanna. Af þeim sem voru andsnúnir hugðust samt 25% nota göngin engu að síður.

Nú styttist í opnun á lágvöruverðsversluninni Costco sem sameinar heild- og smásölustig á einum stað. Í versluninni er myndarleg áfengisverslun, aðgengileg fyirr alla en einungis opin fyrir fáa útvalda sem hafa vínveitingaleyfi.

Hverjar ætli séu líkur á að þeir sem nú eru andsnúnir viðskiptafrelsi með áfengi, myndu engu að síður vilja versla ósómann undir Fríhafnarverðum í Costco?

Í kapítalísku hagkerfi geta hinir ríku orðið áhrifamiklir en í sósíalísku ríki verða hinir áhrifamiklu ríkir. Þannig varð dóttir Hugo Chavez ríkust allra í Venezuela vegna þess að í framkvæmd eru jú alltaf einhverjir jafnari en aðrir.

Þekkt er að Castro lifði í vellystingum, reykti sérframleidda vindla og drakk Vega Sicilia og Cheval Blanc en flaskan af slíkum vínum kosta sem nemur árslaunum verkamanns í Kúbu.

Áður en íslenskir félagshyggjumenn fundu upp lágmarkslaunin streymdu þeir í vinnuferðir til Kúbu þar sem þeir fengu að launum að hlíða á boðskap einræðisherrans Kastró. Engin þörf var að berjast fyrir bættum kjörum á Kúbu, það eitt að upplifa sameiginlega eymd í fyrirmyndarríkinu dugði.

Embættismenn á Kúbu þurfa þó ekki endilega að arðræna samborgara sína til að lifa í vellystingum því margskonar útflutningur er stundaður af embættismönnum frá sælueyjuni, t.d. fíkniefnasmygl um víða veröld.

Nýjasti ríkisiðnaðurinn er svo mannsal sem eins og fram kemur í nýrri skýrslu sem unnin er af samtökunum Cuban Arcive, stendur nú með miklum blóma, reyndar fágæt undantekning á getuleysi kúbönsku stjórnmálastéttarinnar.

Enn hefur ekki komið fram hvort hinn nýi Sósíalistaflokkur Íslands ætli að samsama sig þeim sem fyrir eru, hvort heldur er í Kína, Kúbu eða Norður Kóreu en landsmenn hljóta að bíða spenntir eftir stefnuskránni…..

Nú virðist sem þýskur banki hafi þóst kaupa hlut í Búnaðarbankanum af ríkinu en í raun verið búin að framselja bréfin fyrir kaupin.

Tugþúsundir kotroskinna Íslendinga skráðu sig fyrir bréfum í ríkisbönkunum í hlutafjárútboðunum um aldamótin. Um leið voru margir þeirra búnir að framselja bréfin til óþekktra aðila í gegnum fjármálafyrirtæki og eignuðust hlutabréfin því aldrei nema að nafninu til; ætluðu sér aldrei að taka þátt í framtíðaruppbyggingu bankans, svöruðu einfaldlega í huganum spurningunni ,,viltu hagnast“ með ,,engri áhættu“

Þáverandi Viðskiptaráðherra taldi kennitöluviðskiptin ekki samrýmast stefnu þáverandi ríkisstjórnar en skipti svo um skoðun. Mikill áhugi var fyrir öllum þessum útboðum, 10.734 aðilar skráðu sig fyrir hlut í FBA, 12.200 í Landsbankanum og tæplega 93 þúsund í Búnaðarbankanum, sem var rúmlega þriðjungur þjóðarinnar. Mikil samþjöppun hlutafjár átti sér stað síðan, 25 stærstu hluthafar FBA reyndust eiga 84% hlutafjárs. í Landsbankanum fækkaði hluthöfum um rúmlega 5000 og hluthöfum í Búnaðarbankanum fækkaði um 60 þúsund á sama tímabili.

Það er sjaldan bara einn Óli…..

Ef marka má skoðanakannanir á Íslandi, getum við státað okkur af einhverri fullkomnustu áfengislöggjöf á byggðu bóli. Ísland er líka eina landið í heimi þar sem fleiri treysta þingmönnum til að reka smásöluverslanir með áfengi heldur en til almennrar lagasetningar sbr. skoðanakannanir á trausti til Alþingis.

Á Íslandi, Noregi, Finnlandi og Svíþjóð er einungis talið óhætt að ríkisstarfsmenn taki við greiðslu á kassa fyrir áfengi í smásölu eins og við öll vitum og flest erum sammála um.

Í öllum ofangreindum löndum er þó ríkisborgurum heimilt að versla vín af hvaða víninnflytjanda sem er (án milligöngu starfsmanna ríkiseinokunarverslana) svo fremi að vínsalinn eigi heima í útlöndum. Þannig má íslenskur víninnflytjandi selja norskum neytenda áfengi en ekki íslenskum og svo öfugt, allt í nafni lýðheilsu sko….

Á Íslandi hefur áfengisverslunum fjölgað úr 13 í 51 á 20 árum, undir formerkjum ,,torvelds aðgengis” (til samanburðar eru 30 Bónus búðir í landinu) Ein meginástæða þessarar fjölgunar er skýlaus krafa sveitarstjórna um allt land þess efnis að áfengi sé verslað í heimabyggð undir formerkjum byggðastefnu. Sveitarfélög keppast líka við að gefa út sem flest vínveitingaleyfi til veitingahúsa en hafna því alfarið að fá leyfi til að heimila sveitungum sínum að einkareka áfengisverslanir þar sem áfengi yrði aðgreint frá öðrum neysluvörum (nákvæmlega eins og háttar til með núverandi löggjöf með ríkisverslanirnar).

Ríkiseinokunarverslunin ÁTVR rekur einnig heildsölu með tóbak fyrir tóbaksheildsala. Engin veit af hverju en framlegðin af tóbaksheildsölunni niðurgreiðir hinsvegar smásölu með áfengi. Engin kostnaðargreining er í bókhaldi ÁTVR á tóbakshlutanum en allir vita út af hverju það er. Þannig niðurgreiðir í raun hið opinbera smásöluverslun með áfengi í nafni ,,torvelds aðgengis”

En lengi má gott bæta. Rétt eins og við tryggjum lýðheilsu með því að heimila okkur sjálfum að versla við erlenda vínsala, gætum við flutt inn nokkra reglugerðargullmola, fegurðin kemur jú að utan:

• Í Utah fylki í USA er óheimilt að selja áfengi ef neyðarástand skapast, t.d. af náttúruhamförum.
• Í Ohio er óheimilt að auglýsa áfengi með jólasveininum, myndrænt eða með tilvísun. Einnig er óheimilt að gefa fiskum áfengi. Hvorutveggja ætti vel heima í íslenskri löggjöf.
• Í Texas er óheimilt að taka fleiri en þrjá sopa standandi á vínveitingastað.
• Í Newton PA, er karlmönnum óheimilt að kaupa áfengi nema með skriflegri heimild eiginkonu.
• Í Utah er óheimilt að blanda áfenga drykki að viðskiptavininum sjáandi. Skilrúm, oft úr möttu gleri ,,Gyðinga gardína” þarf að vera á milli.
• Í Washington DC er vínbúðum óheimlt að selja minna en fimm eintök af ör-flöskum ,,miniatueres” að kröfu veitingastaða í fylkinu. ,,Hugsunin” að baki þessarar reglu er að viðskiptavinir á leið á vínveitingastað, gætu keypt 1-2 flöskur til að blanda sjálfir í gosglös inni á veitingastöðunum. Að þurfa að burðast með fimm slíkar flöskur gerði svindlið hinsvegar síður aðlaðandi.
• Í Norður Dakóta er óheimilt að selja bjór og saltkringlur saman. Augljós lýðheilsurök hér á ferð enda saltkringlur afar óholl fæða.
• Í New Hampshire er óheimilt að fara í lautarferð og neyta áfengis í kirkjugörðum, auðvitað nokkuð augljóst því hvaða samleið á vínandi með framliðnum?
• Í Indiana er óheimlt að blanda saman mjólkurvörum og áfengi. Viðbúið að þetta myndi mæta harðri andstöðu frá félagi mjólkur- og lýðheilsufræðinga og þyrfti því að ræða betur á meðal lýðheilsufræðinga.
• Í Iowa er óheimilt að skrifa áfengi á reikning neytanda, ósóminn skal staðgreiddur.
• Í Omaha er óheimilt að selja bjór yfir 4% að styrkleika, kældan. Við munum auðvitað vel hvernig gamli góði Villi útrýmdi rónunum úr miðbænum með því að láta fjarlægja bjórkælinn úr ríkinu í Austurstræti.
• Í Boliviu er giftum konum óheimilt að drekka meira en eitt áfengisglas á almannafæri til að fyrirbyggja daður. Af augljósum ástæðum á slíkt ekki við um menn enda vísindalega sannað að slíkur breiskleiki hrjáir ekki karlmenn undir áhrifum.
• Í Tyrklandi er óheimilt að selja áfengi á kosningadegi. Einhverjar brotalamir hljóta að vera á eftirfylgni þessara laga enda útilokað að einhver ódrukkinn hafi kosið Erdogan.
• Í Skotlandi er óheimilt að klæðast nærfötum undir Skotapilsi, sektin er sanngjörn, tveir bjórar.

En það er auðvitað ekki svo að við getum ekki lagt eitthvað til málanna sem útlenskir gætu tekið upp. Undir formerkjum ,,torvelds aðgengis” fá stórnotendur, þ.e. þeir sem kaupa fyrir meira en kr. 100.000 í einu, ósómann sendann heim frítt frá einokunarverslunum hins opinbera. Sama á við ef neytandi býr í meira en 35km frá næsta útibúi (sem brátt verður enginn ef fjölgun ústölustaða heldur áfram með sama hraða og verið hefur).

Einnig hefur íslensku einokunarversluninni verið afhent sérstakt reglugerðarvald sem m.a. birtist í að ÁTVR bannar sölu á stærri umbúðum en þriggja lítra. Stofnunin hefur nefnilega fundið það út að stærri einingar hafi í för með sér aukinn ,,freistnivanda” fyrir þá sem eru veikir fyrir sopanum. Þeir veiklyndu geta hinsvegar keypt eins margar 3ja lítra einingar og þurfa þykir til að tóra út daginn.

Samkvæmt lýðheilsufræðinni fylgir aukinn freistnivandi stærri umbúðum.

Banvænasta stjórnarstefna veraldar er sósíalismi sem varlega áætlað hefur kostað 100milljónir manna lífið, allt í göfugum tilgangi auðvitað. Einhver eitraðasti kokteill sem fundinn hefur verið upp í seinni tíð er blanda af sósíalisma og lýðheilsufræði. Þannig lofsyngur Ögmundur Jónasson ríkiseinokunarverslanir hins opinbera í nýlegri grein í Fréttablaðinu sem gæti verið sjálfstæður viðauki við bók George Orwell 1984.

Ekki veit bréfritari hvort Ögmundur sé betri í að stjórna eigin áfengisneyslu en annara en almennt virðist svo vera að þeir sem síst skyldi, telja sig hæfasta til að hafa forsjá fyrir öðrum.

Það að banna fullveðja einstaklingum að eiga viðskipti sín á milli með löglegar neysluvörur á borð við vín kallar Ögmundur ,,samfélagslega aðkomu” Sjónvarpsandlitið Páll Magnússon telur sig hinsvegar ekki vera forsjárhyggjusinna heldur ,,umhyggjusinna“ sem Ögmundur tekur auðvitað undir. Ögmundur tiltekur síðan það sem hann nefnir ,,málefnalegar spurningar og vangaveltur” ríkisrekstrinum til stuðnings:

a) betra utanumhald og minni ágang markaðsafla

Hér er Ögmundur að sjálfsögðu að vitna til þess hversu vel hefur til tekist í Leifsstöð að flétta saman snyrtivörum, áfengi, sælgæti og leikföngum og pakka svo öllu saman inn í áfengisauglýsingar ,,True Icelandic Experience“

b) er betri fyrir ríkissjóð og þar af leiðandi okkur sem skattgreiðendur

Hér talar Ögmundur út um afturendann á George Orwell vitandi að rekstur sérverslana ÁTVR er niðurgreiddur með hagnaði af tóbaksgjaldi. Ef við gæfum okkur að ekki væri til ÁTVR í dag og stofna ætti til slíks óskapnaðar sem kosta myndi 2,5 milljarða á ári, myndi Ögmundur auðvitað réttilega spyrja hvar ætti að skera niður í velferðarþjónustunni fyrir því?

c) ,,færir okkur hagstæðara verðlag (hátt útsöluverð stjórnast af álagningu)“

George Orwell gæti ekki orðið stoltari, stríð er friður og frelsi er ánauð. Eina verslunarformið sem er betra en einokun er jú ríkisrekin einokun. Þess vegna rekum við jú einmitt Samkeppniseftirlit. 

Hátt verðlag stýrist af álagningu, einokunarverslun er best

d) tryggir meira úrval

Já einmitt, svona rétt eins og mjólkurbúðirnar forðum færðu okkur meira úrval af mjólk auk þess sem framboð á hárvötnum og bökunardropum er ekki svipur hjá sjón eftir að ríkiseinokun lauk á þeim nauðsynjavörum.

e) dregur úr aðstöðumun þéttbýlis og dreifbýlis; ef þetta er svo, er þá ekki sjálfsagt að halda í það fyrirkomulag sem við búum við?

Flestar verslunarkeðjur auglýsa ,,sama vöruverð um land allt“ þar með talið Anton Berg vínflöskur. Eina undantekningin er Keflavíkurflugvöllur þar sem góðgætið kostar tvöfalt meira þó án gjalda og vsk.

Það fyrirkomulag ,,sem við búum við“ er einmitt byggt á þeirri hugmyndafræði að einstaklingurinn er grunneining samfélagsins. Viðskiptafrelsi er ekki einasta stærsta hagsmunamál hverrar þjóðar heldur varðar líka atvinnufrelsi sem jafnframt flokkast sem mannréttindi. Ef tveir einstaklingar vilja eiga viðskipti sín á milli með löglegar neysluvörur og borga af því skatta og skyldur, skiptir skoðun ráðríkra engu máli allra síst þeirra sem styðjast við hugmyndafræði sem fyrir löngu ætti að vera búið að henda á ruslahauga sögunnar.