Ljóst er að breytingar þarf að gera á núverandi fyrirkomulagi lánveitinga Íbúðalánasjóðs vegna samningsins um Evrópska efnahagssvæðið. Eftirlitsstofnun EFTA – ESA – hefur gert athugasemdir við að Íbúðalánasjóður veiti öllum búsettum á Íslandi ríkistryggt grunnlán til íbúðakaupa óháð efnahag og stærð húsnæðis. ESA hefur kallað eftir takmörkunum. ESA leggur íslenskum stjórnvöldum ekki til regluverk – heldur kallar eftir tillögum Íslendinga.

Lán til húsnæðissamvinnufélaga gjaldgeng

Íslenskum stjórnvöldum er heimilt samkvæmt EES samningi að veita húsnæðissamvinnufélögum íbúðalán með ríkisábyrgð og veita húsnæðissamvinnufélögum sértæka ívilnun. Því gætu stjórnvöld einskorðað sérstækan stuðning í húsnæðismálum við húsnæðissamvinnuformið. Þar með talin lán með ríkisábyrgð.

Stuðningur við eignarformið og við almenn leigufélög verði almennur í formi húsnæðisbóta sem taki mið af stöðu hvers og eins, efnahagslegri og eftir fjölskyldustærð.

Leiguleið innan húsnæðissamvinnufélaga

Markmiði stjórnvalda um eflingu leigumarkaðar er einfalt að ná innan vébanda húsnæðissamvinnufélaga. Ekkert er því til fyrirstöðu að húsnæðissamvinnufélög bjóði upp á leiguhúsnæði samhliða búseturéttarhúsnæði. Sértækur stuðningur ríkisins til uppbyggingar leiguhúsnæðis verði þá til húsnæðissamvinnufélaga en ekki almennra leigufélaga.

Félagslegar lausnir innan húsnæðissamvinnufélaga

Stjórnvöldum er í lófa lagið að ná fram félagslegum lausnum í húsnæðismálum innan húsnæðissamvinnufélaganna. Sveitarfélög geta lagt félagslegt húsnæði sitt inn í húsnæðissamvinnufélög og öðlast yfirráð yfir búseturétti í takt við framlag sitt. Sama máli gegnir um félagasamtök eins og Öryrkjabandalagið.

Sveitarfélög og félagasamtök geta einnig átt þátt í uppbyggingu húsnæðissamvinnufélaganna og bætt við sig búseturéttum sem skjólstæðingar sveitarfélaganna geta fengið leigt á félagslegum kjörum og síðan keypt þegar þeirra félagslegu aðstæður breytast til batnaðar.

Félagslegar kvaðir á húsnæðissamvinnufélaga

Á grundvelli sértæks stuðnings stjórnvalda við húsnæðissamvinnufélögin geta stjórnvöld sett ákveðnar félagslegar kvaðir á húsnæðissamvinnufélögin. Til að mynda að ákveðið hlutfall húsnæðis taki mið af þörfum hreyfihamlaðs fólks. Það hefur húsnæðissamvinnufélagið Búmenn reyndar alltaf haft að leiðarljósi.

Stórheimili húsnæðissamvinnufélaga

Lausnir á borð við stórheimili Búmanna í Vogum henta vel víða um land. Stjórnvöld og sveitarfélög geta stutt við uppbyggingu slíkra stórheimila með sértækum aðgerðum. Hugmyndin byggir á því að tengja saman íbúðaálmur við þjónustukjarna. Íbúar og sveitarfélög eiga búseturétt og greiða rekstrarkostnað tengdum sínum eignum.

Húsnæðissamvinnufélög sem úrlausn í skuldamálum

Húsnæðissamvinnufélög geta hæglega orðið mikilvægur hlekkur í úrlausn í skuldamálum heimilanna. Æskilegt er að gefa þeim heimilum sem það kjósa að í kjölfar skuldaniðurfærslu í 110% að leggja húsnæði sitt inn í húsnæðissamvinnufélög og eignast búseturétt. Einnig að húsnæðissamvinnufélögin taki yfir húsnæði sem Íbúðalánasjóður eignast. Útfærsla á slíku fyrirkomulagið liggur fyrir.