Nú er rúmur áratugur frá því að Evrópunefnd Framsóknarflokksins lagði fram ítarlega, heilbrigða framtíðarsýn um Ísland og Evrópusambandið eftir mikið og gott málefnastarf  – eins og áður tíðkaðist í Framsóknarflokknum.

Framsóknarflokkurinn hefði betur fylgt eftir niðurstöðum Evrópunefndarinnar en flokkurinn brást í því þar sem sá hluti flokksmanna sem þá vildi takast á við Evrópumálin og skoða möguleika á aðildarviðræðum við Evrópusambandið gaf eftir gegn háværum og öflugum talsmönnum hagsmunaaðilja innan flokksins – sem að líkindum voru þá í minnihluta og hafa reyndar verið það allt fram undir það síðasta.

Nú þegar aðildarviðræður við Evrópusambandið eru hafnar er hollt að rifja upp framsýnar niðurstöður Evrópunefndarinnar – því þær geta enn komið okkur að notum. 

Ég birti einungis fyrri hlutan – en niðurstöðuna má lesa í heild með því að smella á fyrirsögnina. 

EVRÓPUNEFND FRAMSÓKNARMANNA NEFNDARÁLIT 22. janúar 2001 

1.

Eitt af verkefnum íslenskra stjórnvalda er að móta framtíðarstefnu og samningsmarkmið Íslendinga í samskiptum við Evrópuþjóðir með varanlegum og tryggilegum hætti sem samrýmist framtíðarstefnu, hagsmunum og rétti íslensku þjóðarinnar.

Í þessu skiptir m.a. máli að tryggja þátttöku Íslendinga í undirbúningi mála, umfjöllun og ákvörðunum og áhrif Íslendinga á umhverfi sitt, hagsmunamál og þróun. Evrópuþjóðir eru mikilvægustu viðskiptaþjóðir Íslendinga, og mikilvægustu menningarsamskipti Íslendinga eru við Evrópumenn.

 Íslendingar eru nú þegar virkir þátttakendur í Evrópuþróuninni og eiga mjög mikið undir því að hún skili sem mestum og bestum árangri. Leggja ber mikla áherslu ámálefnalegan undirbúning Íslendinga, upplýsingamiðlun til almennings og kynningu íslenskra hagsmuna og sjónarmiða innan lands og utan. Mikilvægir þættir í þessu starfi felast í því að undirbúa, móta og endurskoða stöðugt þá skilmála og markmið sem Íslendingar vilja leggja til grundvallar í Evrópusamskiptum og almennt í samstarfi við aðrar þjóðir. Nauðsynlegt er að leggja sérstaka áherslu á að nýta tækifæri sem fulltrúar Íslands fá í samskiptum við stofnanir Evrópusambandsins, ekki síst meðan mál eru enn á frumstigi enda vitað að ýmsar mikilvægar ákvarðanir eru mótaðar þá þegar og stefna í meðferð mála ræðst gjarnan þegar í byrjun umfjöllunar.

2.

Aðstæður í Evrópuþróuninni breytast ört og samhliða breytist aðstaða Íslendinga. Það er því tímabært að endurskoða stöðugt stöðu og horfur Íslands í Evrópuþróuninni. Það er ekki einsýnt lengur að telja Ísland utan við vettvang Evrópusambandsins eða að útiloka fyrirfram valkosti, möguleika og tækifæri þjóðarinnar á þeim vettvangi. Upplýsingar benda til þess að enn megi leitast við að treysta og styrkja framtíðarmöguleika samningsins um Evrópska Efnahagssvæðið og jafnframt kann að vera mögulegt að tryggja rétt, hagsmuni og framtíðarmöguleika Íslendinga innan Evrópusambandsins, en um slíkt þarf þó að nást samningsniðurstaða sem þjóðin fellst á. Bent hefur verið á að aðildarviðræður við Evrópusambandið nýtast einnig sem undirbúningur tvíhliða samninga eða annarra samstarfshátta en fullrar aðildar. Samskipti Íslendinga við aðrar þjóðir, þátttaka í Evrópuþróuninni og viðræður um hugsanlega aðild Íslendinga að Evrópusambandinu, ef til kæmi, eru leiðir til að ná markmiðum þjóðarinnar en ekki markmið í sjálfum sér og ákvarðanir um þessi mál eiga að vera frjálsar ákvarðanir á eigin forsendum Íslendinga og að eigin frumkvæði þeirra.

3.

Unnið skal að samningsmarkmiðum Íslendinga á sviði Evrópusamskipta á komandi árum með þessum hætti einkum:

A) Stöðugt verði unnið að stefnumótun og markmiðssetningu Íslendinga á þessum sviðum, og að endurskoðun og þróun stefnumiða í ljósi aðstæðna.

B) Samskipti Íslendinga við Evrópusambandið byggist á samningnum um Evrópska Efnahagssvæðið og stefnt verði að því að samningurinn geti haldið upphaflegum markmiðum sínum og aðildarþjóðir haldið sínum hlut og réttindum andspænis Evrópusambandinu, þ.á m. sem fullgildir þátttakendur í samstarfi við nýjar stofnanir Evrópusambandsins og á nýjum sviðum sem Evrópusambandið tekur að sér.

C) Ef ekki reynist grundvöllur til að byggja á samningnum um Evrópska Efnahagssvæðið, þannig að hann fullnægi til frambúðar skilyrðum og markmiðum Íslendinga, skal ákvörðun tekin um það hvort óskað skal viðræðna við Evrópusambandið um fulla aðild Íslendinga að því, m.a. á grundvelli þeirra skilmála og samningsmarkmiða sem Íslendingar setja sér, eða hvort leitað skal annarra valkosta.

D) Ef til ákvörðunar um aðildarumsókn að Evrópusambandinu kemur skal hún borin undir þjóðaratkvæði ásamt öðrum raunhæfum kostum er til greina koma í Evrópusamvinnunni, m.a. vegna undirbúnings að þeim breytingum á stjórnarskrá og lögum sem nauðsynlegar verða og til að hefja samningaumleitanir.

E) Ef aðildarviðræður skila sameiginlegri niðurstöðu um aðild Íslendinga að Evrópusambandinu skal hún að nýju lögð undir þjóðaratkvæði áður en til skuldbindinga kemur, en verði aðildarsamningur felldur í þjóðaratkvæðagreiðslu, eða leiði aðildarviðræður ekki til sameiginlegrar niðurstöðu, skal leitað viðræðna um tvíhliða samning við Evrópusambandið.

4.

Íslendingar eiga að öðru jöfnu ekki að leggja áherslu á að semja um undanþágur eða tímabundin frávik frá almennum skilyrðum í samskiptum sínum við erlendar þjóðir, þótt slíkt geti reynst nauðsynlegt í vissum málum vegna sérstöðu, heldur fremur á langtímasamninga og ásættanlega túlkun, útfærslur og tilhögun eftir því sem aðstæður leyfa hverju sinni. Reynsla þjóða af aðildarviðræðum við Evrópusambandið bendir t.a.m. til þess að nokkurt svigrúm geti verið í túlkun og útfærslum, og þurfa Íslendingar reyndar að leggja mikla áherslu á þetta hvort sem um aðildarviðræður verður að ræða eða önnur samskipti. Hér verður á eftir vikið að nokkrum mikilvægum samningsmarkmiðum og skilmálum Íslendinga í Evrópusamskiptum og samskiptum við aðrar þjóðir yfirleitt, en ekki er um tæmandi lýsingu að ræða. Sérstaklega er vikið að þeim sviðum sem samningurinn um Evrópska Efnahagssvæðið tekur ekki til.

5.

Meðal mikilvægra markmiða Íslendinga á sviði fiskveiða eru þessi: Skýlaus réttur Íslendinga við hagnýtingu auðlinda í efnahagslögsögu Íslands. Tillit verði tekið til mikilvægis fiskveiða í atvinnulífi Íslendinga og til þess að fiskveiðar eru sjálfbær og arðbær atvinnuvegur hér. Efnahagslögsagan sé viðurkennd sem sérstakt stjórnunarsvæði og fylgt ráðgjöf íslenskra stofnana við ákvarðanir um hana og nýtingu veiðistofna og annarra auðlinda innan hennar. Íslendingar annist umsjá og eftirlit með efnahagslögsögunni. Nálægðarregla ráði um alla nánari tilhögun og Íslendingar ákvarði um nánari útfærslu fiskveiðistjórnunar. Íslendingar hafi í raun algert forræði um kvótasettar

svæðisbundnar fisktegundir. Staðfest verði að þessi forgangur haldist við hugsanlega stækkun kvóta og að aðrir geti ekki nýtt sér samdrátt í veiðum Íslendinga eða vannýtta kvóta hvort sem er samtímis eða síðar, svo og að erfiðleikar í veiðum á öðrum hafsvæðum verði ekki látnir koma niður á Íslendingum. Fylgt verði ráðgjöf íslenskra stofnana um áður vannýtta veiðistofna og aðrar áður vannýttar auðlindir á svæðinu. Um nýtingu kvóta í efnahagslögsögu Íslands verði miðað við að útgerðarfyrirtæki starfi samkvæmt reglum sem kveða m.a. á um forræði og eignarhald Íslendinga, ráðstöfunar- og nýtingarrétt, hámarkskvóta og rekstrarleg tengsl við atvinnulíf í landi, þannig að tryggt sé að forræði Íslendinga yfir auðlindinni glatist ekki. Samkomulag náist um samkeppnisstöðu Íslendinga, m.a. varðandi rekstrarumhverfi fiskveiða og stuðningsaðgerðir. Íslendingar áskilji sér sjálfstæðan rétt til sóknar á úthafinu enda verði fylgt sameiginlega viðurkenndum reglum um deilistofna og úthafsveiðar, m.a. um tillit til veiðireynslu, líffræðilegrar dreifingar, og mikilvægis í efnahags- og atvinnulífi.

6.

Meðal mikilvægra markmiða Íslendinga á sviði landbúnaðar og búvöruiðnaðar eru: Áfram verði fylgt núverandi landbúnaðarstefnu, en meginatriði hennar eru m.a.:

– að framleiðsla búvara til neyslu og iðnaðar skuli verða í sem nánustu samræmi við þarfir þjóðarinnar og tryggi ávallt nægilegt vöruframboð við breytilegar aðstæður í landinu;

 – að innlend aðföng skuli nýtast sem best við framleiðslu búvara bæði með hliðsjón af heilbrigði, framleiðsluöryggi og atvinnu; – að kjör þeirra sem landbúnað stunda skuli verða í sem nánustu samræmi við kjör annarra stétta. Þá er einnig mikilvægt að Ísland verði áfram viðurkennt sem sérstakt verndarsvæði vegna sjúkdómahættu í matvælum, búfé og öðrum dýrum.

7.

Meðal mikilvægra markmiða á sviði byggðamála eru:

Veittur verði skilgreindur stuðningur við atvinnuþróun og nýsköpun á landsbyggðinni til að greiða fyrir búháttabreytingum og hagræðingu með afkomuöryggi í heimabyggðum. Með skipulegum aðgerðum verði dregið úr byggðaröskun frá því sem nú er og stuðlað að þróun og eflingu atvinnulífs og félagslegrar aðstöðu á landsbyggðinni. Viðurkennd verði sérstök vandamál harðbýlis og dreifðrar byggðar hér á norðurslóðum og tekið tillit til sérstakra þarfa vegna þjónustu, fjarskipta, flutninga og samgangna.

8.

Meðal mikilvægra markmiða Íslendinga á öðrum sviðum eru þessi: Sérstök áhersla verði lögð á nálægðarreglu í stjórnsýslu og ákvörðunum sem varða Ísland og Íslendinga. Aðgengi Íslendinga verði tryggt að sameiginlegum stofnunum og undirbúningi allra mála sem snerta Íslendinga. Áfram verði haldið samstarfi Evrópuþjóða á sviði mennta-, menningar- og félagsmála. Staða Íslands í öryggis- og varnakerfi verði staðfest. Hagsmunir Íslendinga á sviði samgangna, fjarskipta og flutninga verði tryggðir og tillit tekið m.a. til sérstöðu vegna legu landsins. Tillit verði tekið til hagsmuna Íslendinga vegna ósamleitni í efnahagsmálum, þ.e. vegna þess að hagsveiflur hér eru með öðrum hætti en í helstu viðskiptalöndum. Tryggt verði að ákvarðanir vegna gjaldeyrismála hafi ekki í för með sér óeðlilega röskun á þjóðarhag. Sérstakt tillit verði tekið til aðstöðu og þróunarmöguleika nýrra hátekjugreina á Íslandi. Ákvarðað verði um hagsmuni Íslendinga í viðskiptum við þjóðir utan Evrópusambandsins. Tryggt verði nauðsynlegt svigrúm til aðlögunar, meðal annars vegna sérstöðu íslensks atvinnulífs, byggða og hagkerfis. Í hugsanlegum aðildarviðræðum við Evrópusambandið ber m.a. að tiltaka ákvörðunarferli ef Íslendingar kjósa síðar að ganga úr Evrópusambandinu.