Um áratuga skeið hefur Jóhanna Sigurðardóttir og fylgismenn hennar lagt áherslu á sértækt „félagslegt“ húsnæði og gefið í skyn að fyrirmynd slíks ´“félagslegs“ húsnæðis sé úr „norræna velferðarkerfinu“.  Þetta er rangt. Það sem verra er þá er Jóhanna og fylgismenn hennar ennþá föst í ranghugmyndinni um „sértækt“ félagslegt húsnæði.

Það sem ennþá verra er er að Jóhanna og fylgismenn hennar eru nú á rangri vegferð í viðleitni sinni til þess að tryggja láglaunafólki „sértækt félagslegt húsnæði“ – vegna misskilnings. Slíkt kerfi byggir á hugmyndinni um stéttaskipt samfélag en ekki frjálslynt samfélag samvinnu og jafnaðarmennsku.

En það jákvæða er að Jóhanna og fylgismenn hennar hafa ráðrúm til að leiðrétta kúrsinn og byggja upp heilbrigt húsnæðiskerfi þar sem markmiðum um að tryggja láglaunafjölskyldum tryggt og öruggt húsnæði á bestu mögulegu kjörum innan almenna húsnæðiskerfisins.

Það sem betra er er að ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttir hefur lagt mikilvægan grunn að því að unnt sé að byggja upp slíkt heilbrigt almennt húsnæðiskerfi með stefnumótun um nýtt húsnæðisbótakerfi sem taki við af núverandi vaxtabótakerfi.

Ólíkt því sem Jóhanna og fylgismenn hennar halda – þá er fyrirmynd sértæks „félagslegs húsnæði“ sótt í stéttskipt samfélög Bretlands og Bandaríkjanna en ekki norræn velferðarsamfélög. 

Þannig hefur Jóhanna ýtt undir sýnilega stéttaskiptingu á Íslandi með því að skilgeina tekjulágar fjölskyldur sem „félagslegar“ og þannig ýtt undir hugmyndina um að tekjulágar fjölskyldur séu „félagslegt  vandamál“ – þótt það hafi ekki verið ætlun Jóhönnu sem ég ætla að hafi rekið þessa stefnu í góðri trú.

Norræna velferðarleiðin í húsnæðismálum hefur – þvert á móti leið Jóhönnu – verið að byggja upp öflugt ALMENNT húsnæðiskerfi þar sem þörfum tekjulágra fjölskyldna hefur verið fullnægt við hlið þeirra fjölskyldna sem betur hafa staðið fjárhagslega. 

Ef við lítum til Svíþjóðar – þá er hið stóra og öfluga leiguíbúðakerfi þar kallað „almannanyttiga bostader“ – enda er það almennt leiguíbúðakerfi sem rúmar tekjulágar fjölskyldur. Í Danmörku er talað um „almene boliger“.  Ástæðan er einföld. Það eru engin tekjuviðmið sem stýra búsetu í þessum öflugu húsnæðiskerfum. Tekjujöfnunin fer gegnum húsnæðisbótakerfið.

Leið Páls á Höllustöðum með viðbótarlán til tekjulágra fjölskyldna í stað þess að byggja upp sértækt „félagslegt húsnæði“ var viðleitni til þess fara þessa norrænu velferðarleið – enda fyrirmyndin sótt til Noregs.

Hugmyndin var að lánið væri „félagslegt“ og að tekjulágar fjölskyldur byggju í bland við betur stæðar fjölskyldur. Leið Páls byggði  hins var á því að leysa vanda tekjulágra fjölkyldna innan eignarhúsnæðiskerfisins – enda var það stefna þeirrar ríkisstjórnar sem hann sat í að viðhalda hefðbundnu kerfi eigin húsnæðis.

Í dag eru flestir sammála um að of mikil áhersla hafi verið lögð á eigið húsnæði og farsælast sé að auka fjölbreytni húsnæðiskerfisins.

En því miður virðist Jóhanna og fylgismenn hennar vera á leið stéttskiptingar „félagslegs“ húsnæðis. Öll umræða miðar að stórkostlegri uppbyggingu á ódýru leiguhúsnæði – lesist „félagslegu“ leiguhúsnæði. Alþingismenn og borgarfulltrúar tala eins og kostnaður við byggingu húsnæðis minnki – einungis með því að kalla húsnæðið „félagslegt“. 

Hugmyndir eru á lofti um óskilgreinda tegund opinbers eða hálfopinbers leiguíbúðakerfis – og varað er við rekstri leigufélaga í hlutafélagsformi. Nú á allt að vera „leigu“ og „félagslegt“ og „ódýrt“.  Síðan er skeytt við „að norrænni fyrirmynd“ – þótt sú norræna fyrirmynd sé ekki skýrð nánar.

Þessi ofuráhersla á uppbyggingu leiguíbúðakerfis er röng.  Ofuráhersla á uppbyggingu leiguhúsnæðis er jafn hættuleg og ofuráherslan á uppbyggingu eiginhúsnæðisstefnuna.

Við eigum að byggja upp blandað kerfi eigin húsnæðis, búseturéttarhúsnæðis og leiguhúsnæðis.

Við eigum EKKI að byggja „félagslegt“ húsnæði. Við eigum að byggja „samfélagslegt“ húsnæði með fjölbreyttum valkostum fyrir fjölskyldurnar í landinu. Valkostum sem byggja á mismunandi formi sem rúma alla – ekki stéttskipt húsnæðisform „félagslegs“ húsnæðis.

Félagslegur stuðningur til að takast á við húsnæðiskostnað á að koma gegnum almennt húsnæðisbótakerfi sem gerir ekki greinarmun á búsetuformi. Þar er Jóhanna og fylgismenn hennar á réttri leið með stefnumörkun um upptöku slíks húsnæðisbótakerfis sem á að taka við af vaxtabótakerfinu sem er skilgetin afurð eignarstefnunnar.

Framtíðarhúsnæðiskerfið á að byggja á eigin húsnæði, búseturéttarhúsnæði og leiguhúsnæði fyrir alla.  Það á ekki að aðskilja búseturéttarhúsnæði og leiguhúsnæði – heldur á að reka búseturéttarleiðina og leiguleiðina innan þekkts norræns húsnæðisforms – húsnæðissamvinnufélaga. Meira um það á næstu dögum.