[Birtist fyrst í Kvennablaðinu]

Sá þingmaður sem mest fékk greitt fyrir aksturskostnað í fyrra fékk 4.621.144 krónur, fyrir að aka 47.644 km. Á bíl sem eyðir tíu lítrum á hundraðið að meðaltali er eldsneytiskostnaðurinn við slíka keyrslu um ein milljón. Eftir standa þá um 3,6 milljónir, sem væntanlega eiga að dekka annan kostnað við að reka bíl, þ.e.a.s. viðhald og verðlækkun vegna slits sem notkunin veldur.

Þannig fær þessi mesti ökuþór þingsins andvirði ágætis bíls á hverju ári, umfram eldsneytiskostnaðinn, og varla þarf að gera ráð fyrir viðhaldskostnaði fyrsta árið. Hann getur því keypt nýjan bíl á hverju ári, selt þann ársgamla og stungið söluverði hans, sem ætti að vera vel yfir 2,5 milljónir, í vasann, takk skattgreiðendur!

Á einu kjörtímabili fær þingmaðurinn þannig tíu milljónir í vasann, umfram vel útilátið þingfararkaupið, sem er með því hæsta í heimi.

Steingrímur J. Sigfússon, forseti Alþingis, og þjóðþekktur baráttumaður gegn spillingu þau þrjátíu og fimm ár sem hann hefur setið á þingi, taldi ástæðu til að útskýra með eftirfarandi hætti af hverju ekki má segja frá því hvaða þingmenn það eru sem fá með þessum hætti bíl að gjöf á hverju ári á kostnað almennings:

„Litið er svo á að aksturinn tengist starfi alþingismanna fyrir umbjóðendur, varði samband þeirra við kjósendur og sé því þeirra mál eins og ýmislegur annar kostnaður við starf þingmanna. Þess vegna hafa almennt ekki verið veittar persónugreinanlegar upplýsingar um þessar endurgreiðslur“

„Þær eru ekki greindar á kjördæmi enda þykir þá farið nærri persónugreinanlegum upplýsingum.“

Auðvitað sér hvert tíu ára barn, og ekki síður Steingrímur, sem enginn frýr vits, að talið um kjósendur og persónugreinanlegar upplýsingar í sömu andrá er blekking; enginn fengi neitt að vita um hagi kjósenda sem tiltekinn þingmaður heimsækti í bíl sínum þótt þingforsetinn segði frá því hvað þingmaðurinn sjálfur fékk mikið greitt í allt vegna bíltúra sinna í fyrra.

En víst er það drengilega gert hjá Steingrími að veita nafnleynd þeim þingmönnum sem fá þrjá nýja bíla gefins á kostnað almennings á hverju kjörtímabili …

[Birtist fyrst í Kvennablaðinu]

Síðustu vikur hafa opnast flóðgáttir þar sem út hafa streymt frásagnir kvenna, í þúsunda tali, um ýmiss konar áreitni af hálfu karla, frá tiltölulega saklausri en durtslegri framkomu yfir í nauðganir, og allt þar á milli. Svo virðist af þessu, og því er gjarnan haldið fram í þessu átaki, að alvarleg kynferðisleg áreitni af hálfu karla sé gríðarlega algengt og útbreitt vandamál í flestum starfsgreinum. En hversu algengt er það?

Nú má auðvitað vera að stórkostleg aukning hafi orðið til hins verra frá árinu 2011, þótt það virðist frekar ósennilegt, og það er ekki útilokað að vinnustaðir Reykjavíkurborgar séu einhvern veginn miklu betri en almennt gerist, sem sýnist þó einnig ósennilegt, í ljósi þess hve þeir eru margir og fjölbreyttir.

Í viðhorfskönnun sem borgin gerði árið 2011 voru borgarstarfsmenn spurðir hvort þeir hefðu orðið fyrir áreitni af hálfu samstarfsfólks undangengna 12 mánuði. Könnunin náði til 6.738 starfsmanna borgarinnar og af þeim svöruðu 4.484, eða 67%. Af þeim sögðust um 0,2% hafa orðið fyrir líkamlegri kynferðislegri áreitni, og um 0,3% fyrir kynferðislegri áreitni í orðum.

Sama var uppi á teningnum í könnunum Landspítalans 2010 og 2012, þar sem 1% starfsmanna (hlutföll eru gefin í heilum prósentum) sögðust hafa orðið fyrir kynferðislegri áreitni af hálfu yfir- eða samstarfsmanna. Ég finn ekki tölur um þátttöku fyrir 2012, en 2010 voru það 2446 af 4134, eða um 59%, sem svöruðu.

Auðvitað getum við ekki verið viss um að þessar kannanir gefi fullkomna mynd af stöðunni, en á hinn bóginn hef ég ekki séð neinar kannanir af þessu tagi sem sýna allt aðra mynd.

Það er gott að talað sé opinskátt um kynferðislega áreitni, sem og aðra ósæmilega framkomu sem getur eitrað vinnuumhverfi fólks. Það er vonandi fyrsta skrefið í þá átt að tekið verði á slíkri framkomu, og að þeir sem gera sig seka um hana verði ekki lengur öruggir um að komast upp með slíkt, enda hefur það vonandi fælandi áhrif á flesta þeirra og leiðir til almennt betra vinnuumhverfis.

En það er slæmt að láta eins og þetta vandamál sé margfalt stærra í sniðum en raunin virðist vera; fjöldi frásagna af þessu tagi myndar ekki gögn sem segja til um hversu algengt þetta er, hvað þá hversu margir karlmenn stundi slíka hegðun. Og það er sérlega vont að krefjast þess að allir karlmenn taki ábyrgð á hegðun þeirra karla sem koma illa fram. Það er ekkert jákvætt við það að reyna að koma inn sektarkennd hjá þeim fjölmörgu, líklega langflestum, sem eru saklausir af alvarlegri hegðun af þessu tagi. Það er alveg jafn neikvætt og að krefjast þess að allar konur taki ábyrgð á þeim konum sem bera karla röngum sökum eða stunda umgengnistálmanir.

Ég býð mig fram í prófkjöri Pírata sem nú stendur yfir. Eitt af því sem ég vil sjá á næsta kjörtímabili er að við hættum að misbeita Dyflinnarreglugerðinni og tökum hælisumsóknir til efnismeðferðar.

Í nýju útlendingalögunum, sem haldið var fram að bættu stöðu hælisleitenda, er ákvæði um að yfirvöld skuli ekki taka til efnismeðferðar umsóknir um hæli ef heimilt er að krefja annað ríki um að gera það.  Hér er átt við Dyflinnarreglugerðina, sem veitir heimild fyrir slíkri kröfu, en leggur engar skyldur á herðar Íslandi.  Auk þess hafa íslensk yfirvöld horft fram hjá íslensku barnalögunum, Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og  viðbótarákvæðum við Dyflinnarreglugerðina sjálfa, sem skylda Ísland til að láta það ráð ákvörðunum í slíkum málum, þegar barn eru annars vegar, sem barninu er fyrir bestu (sjá umfjöllun hér).

Íslensk yfirvöld hafa skákað í því skjóli að verið sé að senda flóttafólk tilbaka til „öruggra landa“, en það er blekking, eins og lesa má um t.d. hér.

Með þessu er Ísland að misnota Dyflinnarreglugerðina, sem var ekki samþykkt til að Ísland kæmist hjá því að axla örlítinn hluta þess flóttamannavanda sem nú er í Evrópu.  Þetta er svo lítilmannlegt að maður myndi skammast sín fyrir að vera Íslendingur teldi maður sig bera einhverja ábyrgð á þessari mannvonsku.

Íslensk yfirvöld ættu auðvitað að hætta að brjóta íslenku barnalögin.  En við ættum líka að banna það algerlega að flóttafólk sé endursent á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar; Ísland ætti að skammast til að bera örlítinn hluta af þeim byrðum sem flóttamannavandinn er.  Þeim sem halda fram að það yrði efnahagsleg byrði á Íslandi að taka á móti miklu fleira flóttafólki má benda á að ekki bara er verið að flytja inn vinnuafl í stórum stíl til Íslands:  Svíþjóð tók á móti hundraðfalt fleira flóttafólki miðað við höfðatölu en Ísland þegar hæst stóð síðustu árin.  Þar var í fyrra gríðarlegur hagvöxtur.

En þótt það séu góð efnahagsleg rök fyrir því að taka á móti miklu fleira flóttafólki, og þótt það sé frábært að gera íslenskt samfélag fjölbreyttara með því, þá eru það ekki sterkustu rökin.  Heldur hitt, sem við eigum öll sameiginlegt, nefnilega mannúð, hjálpsemi og góðvild.

Ég býð mig fram í prófkjöri Pírata sem nú stendur yfir. Eitt af því sem ég vil sjá á næsta kjörtímabili er gjaldfrjáls heilbrigðisþjónusta en það er eitt mikilvægasta velferðarmálið.

Góð heilbrigðisþjónusta er grunnþörf sem við ættum að tryggja öllum borgurum, og það mega ekki vera hvatar í því kerfi sem letja fólk til að sækja sér nauðsynlega þjónustu og lyf.  Þess vegna er einfaldast að notendur greiði ekkert fyrir þjónustuna.  Auk þess að koma í veg fyrir að fólk neiti sér um slíka þjónustu myndi þetta spara umtalsverðar fjárhæðir í þeirri umsýslu sem núverandi kerfi hefur í för með sér, og þann tíma sem sjúklingar þurfa að eyða í að finna út hvað þeir eiga að borga í því flókna kerfi sem nú er í gildi.

Þetta mun auðvitað kosta aukin útgjöld úr ríkissjóði. En hér er um að ræða kostnað sem verður að borga með einhverjum hætti, til að tryggja heilsu borgaranna eins og best verður á kosið. Það er betra að greiða þann kostnað úr sameiginlegum sjóðum en að láta hvern og einn standa straum af hluta kostnaðarins fyrir sig, og viðhalda þannig því ástandi að þeir sem minnst hafa milli handanna hafi bókstaflega ekki efni á að nota heilbrigðisþjónustu.

[Birtist fyrst í Kvennablaðinu]

Það verða kosningar eftir fimm vikur, og með smá heppni verður næsta kjörtímabil fjögur ár eða svo. Þær áherslur sem ég vil sjá á því kjörtímabili eru í stuttu máli þessar:

• Samþykkjum nýju stjórnarskrána
• Ríkið komi upp skikkanlegum leigumarkaði
• Heilbrigðisþjónusta og lyf verði gjaldfrjáls
• Eflum sveigjanleika og frelsi í skólakerfinu
• Stöndum vörð um tjáningarfrelsið og önnur mannréttindi
• Hættum að vísa brott hælisleitendum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar
• Setjum upplýsingalög sem tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum
• Stefnum að því að koma á lífvænlegum borgaralaunum

Nýja stjórnarskráin: Það er óbærileg valdníðsla að sú stjórnarskrá sem kjósendur lýstu yfirgnæfandi stuðningi við helstu atriðin í 20. október 2012 skuli síðan hafa verið hunsuð af þinginu. Þessa stjórnarskrá ber að samþykkja, en til vara að tillögugerð um breytingar frá frumvarpi Stjórnlagaráðs yrði falin sams konar samkomu, sem kosin yrði beint af almenningi til þess verks.

Húsnæðismál: Viðunandi húsnæði er grunnþörf sem samfélagið ætti að leitast við að tryggja öllum borgurum. Til þess þarf fólk að geta leigt húsnæði á viðráðanlegu verði. Leigumarkaðurinn á Íslandi hefur aldrei boðið leigjendum upp á öryggi og síðustu árin hefur leiguverð verið svo hátt að leiga á lítilli íbúð kostar lungann úr tekjum þeirra tekjulægstu.

Vegna viðvarandi hárra raunvaxta er útilokað að einkaaðilar geti byggt upp leigumarkað með viðunandi leigu og öryggi til langs tíma.

Þess vegna legg ég til að hið opinbera beiti sér fyrir byggingu mörg þúsund íbúða á næstu árum sem verði leigðar hverjum sem er, til ótakmarkaðs tíma og á hóflegu verði. Eðlilegt er að miða við raunvexti upp á 1%, þar sem ríkið ætti að geta tekið erlend langtímalán á slíkum vöxtum ef með þarf. (Fyrir íbúð sem kostar 30 milljónir þýðir þetta 75.000 króna mun í leigu á mánuði, miðað við þann u.þ.b. 3% vaxtamun sem þetta er.)

Auk þess að koma upp leigumarkaði með þessum hætti væri sjálfsagt að veita búseturéttarfélögum lán á sams konar kjörum.

Heilbrigðiskerfið: Heilbrigðisþjónusta og lyf ættu að vera notendum gjaldfrjáls. Úr því það er hægt í Skotlandi, sem er ekki ríkara land en Ísland, hlýtur það að vera gerlegt á Íslandi. Auk þess að losa þá sem minnst hafa við áhyggjur af kostnaði vegna veikinda myndi þetta væntanlega spara talsverðar fjárhæðir í bókhaldi.

Mennta- og skólamál: Ég tók mikinn þátt í vinnunni við stefnu Pírata um mennta- og skólamál síðasta rúma árið (sjá hér), og tek heilshugar undir þessar tillögur. Mikilvægustu atriðin í þeim finnst mér vera aukinn sveigjanleiki og mikið frelsi skóla, nemenda og kennara till að stjórna kennslu og námi, að skólakerfið eigi að sinna menntunarhagsmunum hvers nemanda, en ekki hagsmunum atvinnnulífs og samfélags (nema óbeint), og að námsefni verði sem mest opið og ókeypis á netinu.

Mannréttindi: Það er mikilvægt að standa vörð um tjáningarfrelsið, og bæði óverjandi og hættulegt að gera tjáningu refsiverða á þeim forsendum að hún sé niðrandi fyrir tiltekna hópa fólks. Bara einstaklingar hafa mannréttindi; ekki hópar.

Hælisleitendur: Ísland ætti að hætta að beita Dyflinnarreglugerðinni til að vísa burt hælisleitendum til annarra landa. Hún var ekki samþykkt til að Ísland gæti verið stikkfrí í því neyðarástandi sem verið hefur í þeim málum í Evrópu síðustu árin. Samstundis þarf að stöðva brottvísanir barna, sem fara í bága við barnalög. Ísland verður betra af því að við fáum fólk frá mörgum menningarheimum.

Gagnsæi: Auk þeirra breytinga sem helst hafa verið ræddar í nýju stjórnarskránni tel ég ákvæðið um upplýsingalög afar mikilvægt. Það þarf að snúa við „sönnunarbyrðinni“; stjórnvald sem neitar að afhenda upplýsingar tafarlaust á að þurfa að vísa í vel afmörkuð undantekningarákvæði, sem helst eiga að vera í stjórnarskrá.

Borgaralaun: Vinnum að því að borgaralaun sem nægi til sómasamlegrar framfærslu verði að veruleika. Það yrði grundvöllur að samfélagi þar sem allir fengju að njóta sín án þess að hafa áhyggjur af afkomu sinni.  Þetta er mál sem mun taka tíma að koma í gegn, og það er alls ekki raunhæft markmið fyrir næsta kjörtímabil.  Þess vegna er þetta ekki á listanum á myndinni efst í þessum pistli. Ég tel samt að við eigum að byrja strax að vinna að þessu markmiði, þótt það verði ekki að veruleika í nánustu framtíð.

Á þessu vefsvæði er að finna alla bloggpistla sem ég hef skrifað, á síðustu tæpum sex árum.

Höfundur er í framboði í prófkjöri Pírata fyrir alþingiskosningar 2017