Á þriðjudaginn í síðustu viku var Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði við HÍ, í viðtali í Speglinum um tillögu Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá. Þar var hann meðal annars spurður um ákvæði um persónukjör í tillögunni, og svaraði svo:
„Niðurstaða allra þroskaðra lýðræðiskerfa er að flokkar gegni hlutverki í lýðræðislegum stjórnmálum sem ekki sé hægt að komast fram hjá. Þannig að ef við ætlum að byggja upp persónukjör þá á það að vera í stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokka, en það á ekki að beinast að því að tæta í sundur starfsemi þeirra.“
Gunnar útskýrði ekkert hvernig þessi „niðurstaða“ hefði fengist (og ekki datt fréttamanninum í hug að spyrja), svo ég skrifaði honum og spurði. Póstskipti okkar set ég í athugasemd strax á eftir pistlinum. Rétt er að geta þess að seinni póst minn sendi ég tvisvar, fyrst sama dag og ég fékk svar hans við þeim fyrri, og svo aftur fjórum dögum síðar, í gær. Ég fékk ekkert svar við þessum síðari póstum.
Eins og sjá má í svari Gunnars við upphaflega póstinum bendir hann mér á það sem hann kallar „ágæta grein … sem lýsir … hvaða augum flokkar eru almennt litnir í þroskuðum lýðræðiskerfum“. Það hljómar auðvitað ekki sannfærandi, hvað þá „fræðilega“ að tala um að eitthvað sé „almennt álitið“, en ég las samt alla greinina. Hún fjallar aðallega um fjármögnun flokka og fjárhagsleg tengsl þeirra við ríkið, en lítið um það sem ég spurði um. Þó eru víða í henni staðhæfingar í eftirfarandi stíl:
„… það er afleiðing breyttrar afstöðu til flokka og lýðræðis að stjórnmálaflokkar eru í auknum mæli álitnir nauðsynlegar og æskilegar stofnanir fyrir nútímalýðræði.“
(„… it is as a result of changing conceptions of parties and democracy that political parties have come to
be perceived increasingly as necessary and desirable institutions for modern democracy.“)
Ekki eru færð nokkur rök fyrir þessum staðhæfingum neins staðar í greininni, né heldur útskýrt hvaða fólk þetta er sem hefur þessa afstöðu til flokka, og varla nokkurs staðar er einu sinni vitnað í nein önnur rit þessum staðhæfingum til stuðnings. Þetta er sem sagt sett fram með þeim hætti að ógerlegt er að líta á það sem niðurstöður af nokkrum rannsóknum og því liggur ekkert beinna við en að álykta að þetta séu einkaskoðanir höfundar. Greinin sem Gunnar sendi mér svaraði sem sagt alls ekki því sem ég spurði um, né heldur sýnir hún það sem hann heldur fram. Það er ekki góð fræðimennska.
Það virðist ljóst að Gunnar Helgi fór með tómt fleipur í þessari heiftúðugu árás sinni á tillögu Stjórnlagaráðs. Heiftúðugu segi ég, því hann talar um persónukjör eins og það muni „tæta í sundur starfsemi“ stjórnmálaflokka, án þess hann færi nokkur rök fyrir því, auk þess sem hann heldur fram að þessi persónulega afstaða hans sé hvorki meira né minna en „niðurstaða allra þroskaðra lýðræðiskerfa“. Hann predikar einnig, í beinu framhaldi af því sem hann segir um þessa „niðurstöðu allra þroskaðra lýðræðiskerfa“, að ef við ætlum að byggja upp persónukjör þá eigi það að vera í stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokkanna, eins og hann sé eitthvert yfirvald í þeim efnum.
Það er sérlega óheiðarlegt af háskólamanneskju að koma fram með þessum hætti, kynnt sem sérfræðingur á umræddu sviði. Hvað Gunnari gengur til með þessari árás sinni er mér hins vegar ráðgáta.
Einar Steingrímsson
From: Einar Steingrimsson
Date: 2012/10/10
To: ghk@hi.is
Sæll Gunnar
Í Spegilsviðtali í gærkvöldi (um persónukjör og stjórnarskrá) sagðir þú eftirfarandi:
„Niðurstaða allra þroskaðra lýðræðiskerfa er að flokkar gegni hlutverki í lýðræðislegum stjórnmálum sem ekki sé hægt að komast fram hjá. Þannig að ef við ætlum að byggja upp persónukjör þá á það að vera í stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokka, en það á ekki að beinast að því að tæta í sundur starfsemi þeirra.“
Hvað áttu við með þessu? Hvernig hefur þessi „niðurstaða“ fengist í þroskuðum lýðræðiskerfum?
Og á hvaða fræðum byggirðu þá afstöðu að persónukjör EIGI að vera í „stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokka“?
Og í krafti hvað fræðilegrar þekkingar heldurðu fram að persónukjör EIGI EKKI að beinast að því að „tæta sundur starfsemi þeirra“?
Eins og þú sérð geri ég ráð fyrir, vegna þess hvernig þú varst kynntur í þættinum, að þú hafir verið að tala það í krafti stöðu þinnar sem fræðimanns, og byggðir því það sem þú segðir á traustri þekkingu, en að þetta séu ekki bara þínar persónulegu skoðanir. Sé það misskilningu, þá þætti mér vænt um að þú segðir mér frá því.
Bestu kveðjur,
Einar
———-
From: Gunnar Helgi Kristinsson
Date: 2012/10/11
To: Einar Steingrimsson
Heill og sæll,
Mig minnir að ég hafi verið spurður um kosti og galla persónukjörs en ég hlustaði ekki á viðtalið sjálft þannig að ég þori ekki að fullyrða hvernig þetta hefur verið sett saman. Ég sendi þér ágæta grein eftir van Biezen sem lýsir á nokkuð aðgengilegan hátt hvaða augum flokkar eru almennt litnir í þroskuðum lýðræðiskerfum. Ég vona að þú hafir af henni nokkurt gagn og gaman.
Bestu kveðjur,
Gunnar Helgi
———-
From: Einar Steingrimsson
Date: 2012/10/11
To: Gunnar Helgi Kristinsson
Sæll aftur og takk fyrir svarið
Ég er nú búinn að lesa greinna sem þú sendir. Þótt hún virðist aðallega fjalla um fjármögnun flokka og fjárhagleg tengsl þeirra við ríkið eru víða í henni staðhæfingar í eftirfarandi stíl:
„More specifically, it is as a result of changing conceptions of parties and democracy that political parties have come to be perceived increasingly as necessary and desirable institutions for modern democracy.“
Það er hins vegar ekkert sagt um það í huga hverra flokkarnir hafa „come to be perceived increasingly as necessary and desirable“. Þetta eru sem sagt staðhæfingar sem hvorki eru studdar rökum né gögnum.
Ég sé með engu móti að þetta styðji það sem þú hélst fram í Speglinum. Því endurtek ég spurningarnar, sem ég vil gjarnan fá svör við:
Þú sagðir:
Niðurstaða allra þroskaðra lýðræðiskerfa er að flokkar gegni hlutverki í lýðræðislegum stjórnmálum sem ekki sé hægt að komast fram hjá. Þannig að ef við ætlum að byggja upp persónukjör þá á það að vera í stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokka, en það á ekki að beinast að því að tæta í sundur starfsemi þeirra.
Hvað áttu við með þessu? Hvernig hefur þessi „niðurstaða“ fengist í þroskuðum lýðræðiskerfum?
Og á hvaða fræðum byggirðu þá afstöðu að persónukjör EIGI að vera í „stuðningshlutverki við hlutverk stjórnmálaflokka“?
Og í krafti hvað fræðilegrar þekkingar heldurðu fram að persónukjör EIGI EKKI að beinast að því að „tæta sundur starfsemi þeirra“?
Bestu kveðjur,
Einar
sæll vertu
Þú ert skemmtilega „leiðinlegur“ og þrákelkinn og ert eins og þú varst alveg bráðnauðsynlegur.
Bestu kveðjur
Takk fyrir hrósið, Haraldur! 🙂
Alltaf vantar samt einn vinkil á þetta og hann er merkilegt nokk sá sem beinist að heilagleika atkvæðisins – þe. rétti manns til að atkvæði hans sé ekki ráðstafað með öðrum hætti en hann vill sjálfur.
Öll umræða stjórnmálafræðinga flækist um hvernig stjórnmálafólk geti ráðstafað atkvæðum kjósenda en ekki hvernig kjósendur geti ráðstafað atkvæði sínu.
Þetta er sjónarhornsgalli sem virðist vera óyfirstíganlegur.