Bankarnir fengu húsnæðislán með gífurlegum afslætti, en nota þau til að blóðmjólka fólk sem enga ábyrgð ber á hruninu. Þeir eiga mikinn fjölda fyrirtækja í landinu, og engin leið virðist vera að koma í veg fyrir að þeir misnoti það. Þeir afskrifa hundruð milljarða af lánum fjárglæframannna sem settu landið á hausinn og efnahag tugþúsunda í uppnám eða kaldakol. Ríkisstjórnin biður bankana kurteislega um að vera ekki svona vonda, og bankastjórarnir glotta í laumi. Bankastjóri Landsbankans heimtar að bankinn sé einka(vina?)væddur í snatri.  Eigendur hinna bankanna eru óþekktir kröfuhafar. Hvaða kröfur áttu þeir í bankana? Af hverju fengu þeir ekki bara að tapa þessum áhættufjárfestingum sínum þegar bankarnir fóru á hliðina?

Af hverju hættum við ekki þessu rugli og þjóðnýtum bankana?

Í Háskóla Íslands er talsvert af góðu vísindafólki, og dálítið af fólki sem stendur framarlega á sínu sviði í því alþjóðasamfélagi sem vísindin eru.  Hinir eru miklu fleiri, sem ekki standast þær kröfur sem gerðar eru í alþjóðasamfélaginu. Það sem verra er, dragbítar hafa töglin og hagldirnar í valdakerfi skólans, og vinna leynt og ljóst gegn þeim yfirlýstu markmiðum skólans að verða gjaldgengur á alþjóðavettvangi.  Það gildir, þótt ótrúlegt megi virðast, líka um rektor skólans. Það er margt, fólkið í HÍ sem veit þetta, en það veit líka að í þessu „litla og heilbrigða samfélagi“ eins og Guðbergur Bergsson kallaði Ísland einhvern tíma, er fólki að öllu jöfnu útskúfað kirfilega ef það dirfist að benda á klæðleysi keisaranna.

HÍ hreykir sér þessa dagana af að vera kominn í hóp 300 bestu háskóla í heimi. Það er að vísu hættulegt að fagna því að HÍ hafi náð þessum „árangri“, eins og rektor skólans hefur gert, því hér er um að ræða einn matsaðila, sem nýlega hefur þar að auki breytt matsaðferðum sínum, og varasamt að treysta á að þessi niðurstaða haldi til lengdar, og að aðrir komist að sömu niðurstöðu.

Hitt er miklu verra, að hér er um lánsfjaðrir að ræða.  Stökkið sem skólinn hefur tekið er ekki síst að þakka því að fjöldi tilvitnana í greinar eftir vísindamenn hjá Íslenskri Erfðagreiningu og Hjartavernd hefur aukist verulega síðustu árin.  Flestar eða allar greinar sem fjalla um rannsóknir þessara stofnana eru með meðhöfunda í HÍ, auk þess sem forstöðumenn beggja stofnananna hafa nýlega fengið stöðu prófessora við skólann, þótt það breyti litlu eða engu um hvar vísindastarf þeirra fer fram.  Lunginn úr því starfi sem liggur að baki þessum greinum fer fram á umræddum stofnunum, og HÍ hefur nánast engin áhrif haft á uppbyggingu þeirra.

Um þetta eru líklega til beinharðar tölur (sem HÍ býr væntanlega yfir þótt forysta skólans sé ekki að flagga þeim), en það er nokkuð ljóst að Háskóla Íslands hefur lítið eða ekki farið fram á þessu sviði undanfarin ár, a.m.k. ekki umfram það að halda í við þá stöðugu þróun sem er í vísindaheiminum.

Síðustu árin hefur farið fram barátta innan HÍ þar sem reynt hefur verið að þoka matskerfi skólans, sem ákvarðar framgang starfsmanna og laun (að hluta), í þá átt sem skólinn segist stefna.  Það er að segja, að umbuna frekar fyrir það framlag vísindafólks skólans sem nær máli á alþjóðavettvangi en fyrir það sem aðeins er gjaldgengt í þeim örlitla andapolli þar sem eru íslensk „vísindatímarit“.

Eins og nefnt var í þessum pistli fær vísindamaður sem er fyrsti höfundur (og því leiðtoginn í starfinu sem að baki liggur) á dæmigerðri grein í Nature, einu virtasta vísindatímariti heims, að öllu jöfnu miklu færri stig í matskerfi HÍ en annar sem birtir, t.d. í félagi við einn annan mann, grein í íslenska Læknablaðinu, af því að greinar í Nature eru undantekningalítið með mikinn fjölda höfunda, sem dregur úr stigagjöfinni í HÍ.  Reyndar fær aðalhöfundur á grein í Nature með meðaltalsfjölda höfunda u.þ.b. helmingi færri stig en gildir um greinar í Læknablaðinu, eða í Tímariti Sálfræðinga eða Tímariti um Menntamál.  Þó liggur í augum uppi að með því að birta á íslensku eru akademískir starfsmenn að bregðast þeirri skyldu sinni að kynna niðurstöður sínar fyrir fræðasamfélaginu sem þeir eiga að tilheyra, því það er alþjóðlegt.

Skemmst er frá því að segja að í þessari baráttu, um að laga matskerfi HÍ að yfirlýstum markmiðum um að verða öflugur rannsóknaháskóli, hafa þeir sigrað sem vilja hygla heimalningum og fólki sem ekki er gjaldgengt á alþjóðavettvangi, en halda niðri, eða í burtu, þeim sem þola alþjóðlegan samanburð.

Sumt af því sem er að í HÍ er kunnugt almenningi, eins og klíkuráðningar þar sem undirmálsfólk sem hefur sölsað undir sig deildir ræður heimalninga og aðra sem ekki er hætta á að verði óþægilegur samanburður við getuleysi „heimamanna“.  Eitt hrikalegasta nýlega dæmið um þetta (en alls ekki einsdæmi) er Tölvunarfræðiskor HÍ, sem á stuttum tíma fyrir nokkrum árum hrakti frá sér fjóra af bestu vísindamönnum landsins, þau Önnu Ingólfsdóttur, Bjarna Halldórsson, Úlfar Erlingsson og Magnús Má Halldórsson.  Hvert og eitt þeirra er með öflugri birtinga- og tilvitnanalista en samanlögð Tölvunarfræðiskorin (sem nú er hluti af annarri deild).

Í grein í Fréttablaðinu 29. september gefur Birgir Guðjónsson ágætt yfirlit yfir hvað er að í HÍ. Þótt tilvitnanir í fræðigreinar séu ekki einhlítur mælikvarði á gæði vísindastarfs gefa þær þó góða vísbendingu, og sérstaklega ef skoðaðir eru hópar fólks, eins og t.d. heilar háskóladeildir.  Það er líka nokkuð óyggjandi að vísindamaður sem nánast ekkert er vitnað í leikur ekkert hlutverk í því alþjóðasamfélagi sem vísindin eru á nánast öllum sviðum.  Flestir mikilvægir gagnagrunnar um slíkar tilvitnanir eru öllum opnir á netinu (eins og t.d. Google Scholar).

Hitt vita færri, þótt það sé opinbert leyndarmál í íslenska vísindasamfélaginu, að sumt af æðsta forystufólki HÍ nær alls ekki máli sem fræðimenn, og ætti í vandræðum með að fá ráðningu í sæmilegum háskóla, hvað þá að það yrði sett í akademískar forystustöður.

Í opnum gagnagrunnum getur hver sem er t.d. flett upp forsetum Menntavísindasviðs og Félagsvísindasviðs HÍ, þeim Jóni Torfa Jónassyni og Ólafi Þ. Harðarsyni.  Þá kemur fljótt í ljós að framlag þeirra á fræðasviðum sínum er nánast ekkert.  Hér er um sams konar andverðleikasamfélag að ræða og svo víða annars staðar á Íslandi; þeir sem klifra upp metorðastigann og komast til æðstu valda eru oftar en ekki fólk sem fullnægir ekki einu sinni þeim lágmarksskilyrðum sem undirmenn þess ættu að þurfa að uppfylla, hvað þá þeir sem eru í akademískum forystuhlutverkum.  Afleiðingin er líka að öllum viðmiðum um gæði er snúið á hvolf, smákóngar fara að drottna yfir sviðum sem þeir hafa enga burði á, og móta þau í sinni mynd.

Þetta hefur sem sé lengi verið opinbert leyndarmál, þótt hver sem er geti flett því upp, og margir virðast líta á það sem feimnismál.  Það er sérkennilegt, því alla jafnan þykir sjálfsagt að gera athugasemdir við ráðningar fólks sem skortir lágmarkshæfni í opinberar stöður.  Og þetta er ekki síður mikilvægt í háskólaumhverfi, þótt margir leikmenn virðist halda að það þurfi ekki endilega góða vísindamenn í „stjórnunarstöður“ í háskólum.  Það er þveröfugt, því þótt fæstir vísindamenn séu efni í góða stjórnendur þá er nauðsynlegt fyrir þá sem eiga að vera í forystu fyrir uppbyggingu vísindastarfs að hafa umfangsmikla og sannfærandi reynslu úr því langhlaupi sem slík uppbygging er.  Enda er það ekki að ástæðulausu að engum af þeim háskólum sem HÍ vill bera sig saman við dettur í hug að setja annað en þrautreynda og öfluga vísindamenn í akademísk forystustörf.

Í stuttu máli hefur forysta HÍ ekkert gert svo teljandi sé til að efla vísindastarf við skólann.  Þvert á móti bitnar niðurskurður síðustu ára ekki síst á þeim sem skólinn þyrfti að hlúa að, vilji hann viðhalda sínum litla styrk, hvað þá ef hann ætlar sér lengra.  Því miður er ekki við því að búast að þetta lagist þótt skólinn fái meira fé frá ríkinu.  Þeir sem greinilega hafa undirtökin innan skólans, og einnig innan Menntamálaráðuneytisins, hafa nefnilega aðra skoðun á því hvernig eigi helst að nota fjármagn til rannsókna.  Til dæmis hefur ofannefndur Jón Torfi oft tjáð þá skoðun sína að leiðin til að efla rannsóknir sé að ausa meira fé í þau svið sem lökust eru.  Þar á meðal er Menntavísindasviðið, sem hann er forseti yfir.

Forysta HÍ mun auðvitað ekki leiða sams konar hamfarir yfir íslensku þjóðina og bankarnir gerðu.  En hugsunarhátturinn er sá sami: Uppblásnar hugmyndir um eigið ágæti, bókhaldsfiff til að fegra útlitið og þöggun allra gagnrýnisradda.

Í nýlegri skýrslu frá Hagdeild ASÍ er álver í Helguvík nefnt tuttugu sinnum, þ.e.a.s. rúmlega einu sinni á blaðsíðu.  Þetta vekur upp tvær spurningar:

Er Hagdeild ASÍ ekki kunnugt um það sem allir vita sem vilja vita, að það er ekki til, og hefur aldrei verið til, nema örlítill hluti af því rafmagni sem þyrfti fyrir þetta álver?

Og, heldur forysta ASÍ að það væri til hagsbóta fyrir umbjóðendur hennar að fara út í virkjanaframkvæmdir og aukna stóriðju?

Seinni spurningunni er reyndar svarað nokkurn veginn beint í skýrslunni:

Eina leiðin fyrir okkur til að bæta lífskjör og draga úr atvinnuleysi er að auka verðmætasköpun þjóðarbúsins.

Það virðist hafa farið fram hjá forystu ASÍ að Ísland er eitt ríkasta land í heimi.  Það virðist líka hafa farið fram hjá forystunni að brauðmolakenningin svokallaða er röng, eins og glöggt hefur komið í ljós síðustu ár á Íslandi eins og mörgum öðrum löndum:  Aukinn gróði hinna ríku leiðir ekki til þess að kjör hinna fátækari batni.

Það er eiginlega bara hægt að draga eina ályktun af þessu:  Forysta ASÍ er, eina ferðina enn, komin upp í fangið á Vilhjálmi Egilssyni og Samtökum Arðræningja.

Ef forystu ASÍ væri í raun umhugað um félagsmenn sína, þá væri hún að berjast fyrir betri kjörum þeirra lægst launuðu.  Leiðin til að bæta þau er ekki að tala upp hagvöxt, allra síst með því að sífra um framkvæmdir sem löngu er vitað að eru jafn ómögulegar og að flytja út lambakjöt til Mars.

Leiðin sem forysta ASÍ færi ef hún hefði minnsta áhuga á að bæta kjör verkafólks er að krefjast þess að undið verði ofan af þeirri misskiptingu sem tröllriðið hefur þjóðfélaginu.  En á því virðist hún hafa litinn áhuga, enda mun forseti ASÍ hafa lagst eindregið gegn því að verðtrygging yrði afnumin í kjölfar hrunsins.  Greinilega var honum meira í mun að vernda hagsmuni fjármagnseigenda en þess fjölda ASÍ-félaga sem nú eru að kikna undir stökkbreyttum húsnæðislánum.

Eina ráðgátan í þessu sambandi er af hverju félagsmenn ASÍ eru ekki löngu búnir að senda Gylfa í ævilangt frí.

Í nýlegri yfirlýsingu Ríkisendurskoðunar segir um kaup embættis Ríkislögreglustjóra á ýmsum búnaði:

Að mati Ríkisendurskoðunar fór hluti þessara viðskipta í bága við lög um opinber innkaup.

Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra getur verið ósammála þessu, en það er vægast sagt sérkennilegt að þetta er haft eftir ráðherra á síðu ráðuneytisins:

Ég hef sannfærst um að embætti ríkislögreglustjóra hafi farið að lögum í innkaupum sínum.  Sú mynd sem dregin hefur verið upp í fjölmiðlum af embættinu er ómakleg og röng.

Hvað hefur verið sagt í fjölmiðlum annað en að embættið hafi að mati Ríkisendurskoðunar brotið lög, og um hvað þau mál snúast?

Hafi ráðherra einhver  rök fyrir staðhæfingum sínum ætti hann að skýra frá þeim.  Það hefði hann átt að gera strax, því það er alvarlegt mál að ráðherra dylgi um rangfærslur fjölmiðla.

Það er líka grafalvarlegt mál ef ríkislögreglustjóri fer ekki að lögum, og það er ekki nóg að ráðuneytið haldi fram á heimasíðu sinni að þetta sé rangt hjá Ríkisendurskoðun án þess að rökstyðja það með skýrum hætti.  Það er ljóst um hvaða ákvæði laga þetta snýst, en ráðherra hefur með engum hætti útskýrt af hverju hann telur að Ríkisendurskoðun hafi rangt fyrir sér.

Þetta er vond stjórnsýsla, sem eflir þann grun að Ögmundur og félagar hans í ríkisstjórn hafi engan áhuga á að taka til í því spillta valdakerfi sem hér ríkir.

Össur Skarphéðinsson hefur nú bætt rödd sinni í kór þeirra sem ekki mega til þess hugsa að hróflað verði við klíkuveldinu sem ræður lögum og lofum í íslenska valda- og fjármálakerfinu.  Því vanheilaga bandalagi sem mótmælaaldan rís nú gegn víða um heim.

Össur afhjúpar hér ógeðfelldan hugsunarhátt, sem seint ætlar að deyja: Páll Magnússon var í miðju þeirrar atburðarásar sem leiddi til þess að Búnaðarbankinn var gefinn flokksbræðrum hans og yfirmanns hans.  Það, með öðru, leiddi svo til hrunsins sem lagði efnahag fjölda saklauss fólks í rúst, og eyðilagði trúna á að við værum samhent samfélag.  Að tala um réttindi Páls í þessu samhengi er blaut tuska í andlit þess almennings sem ofbýður subbuskapur Gamla Íslands.  Málið snýst ekki um hvort Páll sé góður gæi, heldur hvort halda eigi áfram eins og ekkert hafi í skorist eftir þær hamfarir sem valdaklíkurnar hafa leitt yfir íslenskan almenning.

Auk þess er það óvenju heimskulegt af Össuri að tala eins og stjórn ríkisstofnunar geti ekki gert mistök. Þar er enn á kreiki hugmyndin um hið algera ábyrgðarleysi íslensks valdafólks.  Það er að vísu rétt að þetta mál á ekki að leysa með baktjaldamakki stjórnmálamanna.  Hins vegar er ljóst að Bankasýslan hefur farið gegn eigandastefnu ríkisins, sem hún á að vinna eftir, en þar segir m.a.:

Ríkið þarf að vera trúverðugur eigandi fjármálafyrirtækja og hlutverk þess hafið yfir vafa um pólitísk afskipti af daglegum ákvörðunum fyrirtækjanna.

Augljós afleiðing af því er að sá sem ber ábyrgð á stjórninni, fjármálaráðherra, á að reka hana, og skipa nýja sem einver von er til að geti notið trausts almennings.

Þessi viðbrögð Össurar eru hins vegar skiljanleg.  Hann hefur alið allan sinn aldur innan þess gerspillta valdakerfis sem almenningur er farinn að sjá í gegnum, og án þess að hafa nokkurn tíma reynt að hrófla við sjálfu kerfinu.  Skemmst er líka að minnast þess þegar Össur skrifaði meðmælabréf handa Árna Mathiesen, til að Árni gæti fengið feita stöðu hjá Sameinuðu Þjóðunum, sem verðlaun fyrir frammistöðu sína í þeim hildarleik sem leiddi hrunið yfir landsmenn.

Össur er, eins og nánast allt íslenskt valdafólk, algerlega samdauna klíkuveldi Gamla Íslands, og hann getur ekki ímyndað sér tilveruna án þess, ekki frekar en fiskur hefur hugmynd um hvernig líf hans væri án vatns.  Það er þess vegna sem þarf að rífa Gamla Ísland upp með rótum, og senda fólk á borð við Össur í ævilangt frí frá valdastöðum.

Jæja, þá er nýr ríkissaksóknari, Sigríður J. Friðjónsdóttir, farin að verja misgjörðir forvera sinna í starfi. Það er ekki hlutlaus aðgerð, af hálfu ríkissaksóknara, að tala um „villandi umfjöllun“ og setja dóm Hæstaréttar, einan gagna, á vefsíðu embættisins.

Vonandi voru þetta byrjendamistök, og Sigríður lætur framvegis eiga sig að verja þá svívirðu sem framin var í nafni embættis hennar.

En gott væri að hún fjarlægði ummæli sín strax, og bæðist afsökunar á frumhlaupinu.