Í Morgunblaðinu 27. janúar 2021 kennir Ólafur Sigurðsson, fyrrverandi fréttamaður, nýfrjálshyggju um flest það, sem aflaga hefur farið í heiminum síðustu fimmtíu árin og ber fyrir því tvo kunna vinstri menn bandaríska, Joseph Stiglitz hagfræðing og Robert Kuttner fréttamann. En hvað er nýfrjálshyggja? Flestir geta verið sammála um, að hún sé sú skoðun, sem Friedrich von Hayek og Milton Friedman efldu að rökum og Margrét Thatcher og Ronald Reagan framkvæmdu upp úr 1975, að ríkið hefði vaxið um of og þrengt að frelsi og svigrúmi einstaklinganna. Mál væri að flytja verkefni frá skriffinnum til frumkvöðla og lækka skatta.

Það studdi nýfrjálshyggjuna, að ríkisafskiptastefnan, sem fylgt hafði verið frá stríðslokum, hafði gefist illa, en samkvæmt henni átti að tryggja fulla atvinnu með peningaþenslu. Þetta reyndist ekki gerlegt til langs tíma litið. Afleiðingin hafði orðið verðbólga með atvinnuleysi, ekki án þess. Þau Thatcher og Reagan náði góðum árangri, og leiðtogar annarra þjóða tóku upp stefnu þeirra, ekki síst stjórnmálaforingjar í hinum nýfrjálsu ríkjum, sem kommúnistar höfðu stjórnað í Mið- og Austur-Evrópu, Mart Laar, Václav Klaus og Leszek Balcerowicz. Undir forystu þeirra breyttust hagkerfi þessara ríkja undrafljótt og án blóðsúthellinga úr kommúnisma í kapítalisma, og þjóðir landanna tóku að lifa eðlilegu lífi. Þetta er eitt þögulla afreka mannkynssögunnar.

Frá hruni kommúnismans 1991 hefur verið ótrúlegt framfaraskeið á Vesturlöndum, eins og Matt Ridley og Johan Norberg rekja í bókum, sem komið hafa út á íslensku. Meginskýringin er auðsæ: aukin alþjóðaviðskipti, sem gera mönnum kleift að nýta sér kosti hinnar alþjóðlegu verkaskiptingar. Mörg hundruð milljón manna í Kína, Indlandi og öðrum suðrænum löndum hafa þrammað á sjömílnaskóm úr fátækt í bjargálnir, og á Vesturlöndum hafa almenn lífskjör batnað verulega í öllum tekjuhópum, þótt vitanlega hafi teygst á tekjukvarðanum upp á við, enda gerist það fyrirsjáanlega við aukið svigrúm einstaklinganna. Hinir ríku hafa orðið ríkari, og hinir fátæku hafa orðið ríkari.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 30. janúar 2021.)