Laugardagur 09.07.2022 - 10:19 - Rita ummæli

Dreifstýring og miðstýring

Nýlegur úrskurður Hæstaréttar Bandaríkjanna, þar sem snúið er við frægum úrskurði frá 1973 í máli Roe gegn Wade, hefur verið misskilinn, jafnvel í máli þeirra, sem ættu að vita betur, eins og Silju Báru Ómarsdóttur, sem tók við kennslu í Bandarískum stjórnmálum af mér í Háskólanum. Hinn nýlegi úrskurður snýst ekki um fóstureyðingar (eða „þungunarrof“), heldur um valdmörk alríkisins og ríkjanna fimmtíu, sem mynda Bandaríkin. Dómararnir komast með ýmsum rökum að þeirri niðurstöðu, að ekkert það sé í stjórnarskrá alríkisins, sem bindi hendur einstakra ríkja til að setja eigin lög um fóstureyðingar. Ekki sé til neinn stjórnarskrárvarinn réttur til fóstureyðinga. Þeir hallast með öðrum orðum að dreifstýringu í stað miðstýringar.

Nú tel ég, að frambærileg rök séu til jafnt fyrir og gegn fóstureyðingum. Enginn mælir með barnaútburði. En hvenær verður fóstrið að barni, sem hefur rétt til að lifa óháð því, hvort það valdi öðrum með því óþægindum eða kostnaði? Lengst ganga þeir, sem telja það verða til við getnað. Aðrir segja, að það verði ekki til fyrr en við fæðingu. Enn aðrir telja og styðjast um það við mat lækna, að það kunni að vera, þegar liðnar séu tólf vikur af meðgöngu. Hvað sem því líður, er ástæðulaust að horfa fram hjá því, sem ræður andstöðu kirkjunnar við fóstureyðingar. Það er virðingin fyrir lífinu, ekki síst hinu ósjálfbjarga lífi. Það var með þeim rökum sem kirkjan beitti sér hart gegn stórfelldu líknardrápi nasista í Þýskalandi fyrir stríð. Á hinn bóginn á hver kona sig sjálf og hefur yfirráðarétt yfir líkama sínum. Einnig má deila um, hvort börn ættu að fæðast óvelkomin í þennan heim.

Þess má geta, að konan, sem nefnd var Jane Roe, óskaði á sínum tíma eftir fóstureyðingu og skaut máli sínu til Hæstaréttar Bandaríkjanna, Norma McCorvey, snerist síðar opinberlega gegn fóstureyðingum, en tvennum sögum fer af því, hvort þar hafi hugur fylgt máli.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 9. júlí 2022.)

Flokkar: Óflokkað

«
»

Rita ummæli

Kæfuvörn:   Hver er summan af núlli og fimm? Svar:

Höfundur

Hannes Hólmsteinn Gissurarson er prófessor emeritus í stjórnmálafræði í Háskóla Íslands og hefur verið gistifræðimaður við fjölmarga erlenda háskóla, þar á meðal Stanford-háskóla og UCLA. Hann fæddist 1953, lauk doktorsprófi í stjórnmálafræði frá Oxford-háskóla 1985 og er höfundur fjölmargra bóka um stjórnmál, sögu og heimspeki á íslensku, ensku og sænsku.


Nýjustu bækur hans eru Twenty Four Conservative-Liberal Thinkers, sem hugveitan New Direction í Brüssel gaf út í tveimur bindum í árslok 2020, Bankahrunið 2008 og Communism in Iceland, sem Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands gaf út árið 2021, og Landsdómsmálið, sem Almenna bókafélagið gaf út í desember 2022. Hann hefur gefið út átta bókarlangar skýrslur á ensku. Sjö eru fyrir hugveituna New Direction í Brüssel: The Nordic Models og In Defence of Small States (2016); Lessons for Europe from the 2008 Icelandic Bank Collapse, Green Capitalism: How to Protect the Environment by Defining Property Rights og Voices of the Victims: Towards a Historiography of Anti-Communist Literature (2017); Why Conservatives Should Support the Free Market og Spending Other People’s Money: A Critique of Rawls, Piketty and Other Redistributionists (2018). Ein skýrslan er fyrir fjármálaráðuneytið, Foreign Factors in the 2008 Bank Collapse (2018). Hann er ritstjóri Safns til sögu kommúnismans, ritraðar Almenna bókafélagsins um alræðisstefnu, en nýjasta bókin í þeirri ritröð er Til varnar vestrænni menningu: Ræður sex rithöfunda 1950–1958. Árin 2017 og 2018 birtust eftir hann þrjár ritgerðir á ensku um frjálshyggju á Íslandi, Liberalism in Iceland in the Nineteenth and Twentieth Centuries, Anti-Liberal Narratives about Iceland 1991–2017 og Icelandic Liberalism and Its Critics: A Rejoinder to Stefan Olafsson.  

RSS straumur: RSS straumur

Nýlegar athugasemdir