Laugardagur 28.12.2024 - 20:50 - Rita ummæli

Hættulegur heimur

Heimurinn hefur aldrei verið betri, en sjaldan hættulegri. Hann er betri vegna stórkostlegra framfara í krafti viðskiptafrelsis og tækniþróunar. Fátækt hefur minnkað, heilsufar batnað, tækifærum fjölgað, umburðarlyndi aukist (á Vesturlöndum). En líkur á þriðju heimsstyrjöldinni hafa sjaldan verið meiri. Öxulveldin, Rússland, Kína, Íran og Norður-Kórea, brýna ekki aðeins vopnin, heldur nota, að vísu með misjöfnum árangri. Eitt merkilegasta fyrirbæri ársins 2024 var, hvernig smáríkinu Ísrael tókst að jafna um andstæðinga sína, hryðjuverkasamtökin Hamas og Hesbollah og bakhjarl þeirra, Íran. Þetta olli falli harðstjórans Assads í Sýrlandi, sem hvorki Íran né Rússland hafði afl til að afstýra. Pútín hefur ekki heldur tekist að leggja Úkraínu að velli. En Xi leynir því ekki, að hann bíður færis að hertaka Taívan eftir að hafa rofið alla samninga um Hong Kong. Og þótt Norður-Kórea sé smáríki, getur það gert óskunda.

Hvernig verða hætturnar minnkaðar? Se vis pacem, para bellum, sögðu Rómverjar. Viljirðu frið, skaltu búa þig undir stríð. Vesturlönd verða að vera svo sterk, að Öxulveldin þori ekki að ráðast á þau. Jafnframt hljóta þau að styðja af alefli Úkraínu og Ísrael, útverði vestrænnar menningar, hvort í sínum heimshluta. En ólíkar aðstæður krefjast ólíkra lausna. Í Úkraínu er eina haldbæra lausnin vopnahlé og atkvæðagreiðslur í umdeildum héruðum um, hvort íbúar vilja vera í Rússlandi eða Úkraínu, eins og gert var í Slésvík 1920, þegar íbúar völdu á milli Danmerkur og Þýskalands. Í Ísrael er eina haldbæra lausnin sú, sem Trump beitti sér fyrir með Abrahamssáttmálanum 2020, samstarf við Arabaríkin, en fullur sigur á hryðjuverkasamtökum. Bandamenn gerðu ekki vopnahlé við þýska nasista í ársbyrjun 1945, heldur sigruðu þá. Arabaríkin verða líka að taka við þeim Aröbum, sem ekki una sér í Ísrael. Taívan ætti að fara að dæmi Finnlands og stórefla eigin varnir, þótt það geti ólíkt Finnlandi 1939 vonast til þess, að hjálp berist, ráðist Xi á það.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 28. desember 2024.)

Flokkar: Óflokkað

«
»

Rita ummæli

Kæfuvörn:   Hver er summan af sex og átta? Svar:

Höfundur

Hannes Hólmsteinn Gissurarson er prófessor emeritus í stjórnmálafræði í Háskóla Íslands og hefur verið gistifræðimaður við fjölmarga erlenda háskóla, þar á meðal Stanford-háskóla og UCLA. Hann fæddist 1953, lauk doktorsprófi í stjórnmálafræði frá Oxford-háskóla 1985 og er höfundur fjölmargra bóka um stjórnmál, sögu og heimspeki á íslensku, ensku og sænsku.


Nýjustu bækur hans eru Twenty Four Conservative-Liberal Thinkers, sem hugveitan New Direction í Brüssel gaf út í tveimur bindum í árslok 2020, Bankahrunið 2008 og Communism in Iceland, sem Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands gaf út árið 2021, og Landsdómsmálið, sem Almenna bókafélagið gaf út í desember 2022. Hann hefur gefið út átta bókarlangar skýrslur á ensku. Sjö eru fyrir hugveituna New Direction í Brüssel: The Nordic Models og In Defence of Small States (2016); Lessons for Europe from the 2008 Icelandic Bank Collapse, Green Capitalism: How to Protect the Environment by Defining Property Rights og Voices of the Victims: Towards a Historiography of Anti-Communist Literature (2017); Why Conservatives Should Support the Free Market og Spending Other People’s Money: A Critique of Rawls, Piketty and Other Redistributionists (2018). Ein skýrslan er fyrir fjármálaráðuneytið, Foreign Factors in the 2008 Bank Collapse (2018). Hann er ritstjóri Safns til sögu kommúnismans, ritraðar Almenna bókafélagsins um alræðisstefnu, en nýjasta bókin í þeirri ritröð er Til varnar vestrænni menningu: Ræður sex rithöfunda 1950–1958. Árin 2017 og 2018 birtust eftir hann þrjár ritgerðir á ensku um frjálshyggju á Íslandi, Liberalism in Iceland in the Nineteenth and Twentieth Centuries, Anti-Liberal Narratives about Iceland 1991–2017 og Icelandic Liberalism and Its Critics: A Rejoinder to Stefan Olafsson.  

RSS straumur: RSS straumur

Nýlegar athugasemdir