Hvar er fátækt fólk best komið? spyr John Rawls. Berum saman Argentínu og Ástralíu, sem ættu um margt að eiga samleið. Löndin eru stór, bæði á suðurhveli jarðar, með svipað loftslag og svipaðar auðlindir. Þau eru bæði að langmestu leyti byggð innflytjendum frá Evrópu. Árið 1900 öðlaðist Ástralía sjálfstæði innan breska samveldisins, en Argentína hafði þá lengi verið sjálfstætt ríki. Þá voru lífskjör svipuð í þessum tveimur löndum og þau þá á meðal ríkustu landa heims. Menn þurfa ekki að ganga lengi um götur Góðviðru, Buenos Aires, til að sjá, hversu auðug Argentína hefur verið í upphafi tuttugustu aldar.

Á tuttugustu öld hallaði undan fæti í Argentínu. Það er eina land heims, sem taldist þróað árið 1900 og þróunarland árið 2000. Árið 1950 voru þjóðartekjur á mann í Argentínu 84% af meðalþjóðartekjum í löndum Efnahags- og framfarastofnunarinnar, OECD. Árið 1973 var hlutfallið komið niður í 65% og árið 1987 í 43%. Napur sannleikur virðist vera í þeirri sögu, að fyrst hafi Guð skapað Argentínu, en þegar hann sá, hversu örlátur hann hafði verið, ákvað hann til mótvægis að skapa Argentínumenn. Auðvitað varð landið illa úti í heimskreppunni á fjórða áratug, en svo var og um Ástralíu. Árið 2016 voru þjóðartekjur á mann í Ástralíu orðnar rösklega tvöfalt hærri en í Argentínu.

Hvað olli? Skýringarnar eru einfaldar. Órói var löngum í landinu, og lýðskrumarar og herforingjar skiptust á að stjórna, en velflestir fylgdu þeir tollverndarstefnu og reyndu líka að endurdreifa fjármunum. Hollir vindar frjálsrar samkeppni fengu ekki að leika um hagkerfið, og þegar endurdreifing fjármuna varð ríkissjóði um megn, voru prentaðir peningar, en það olli verðbólgu og enn meira ójafnvægi og óróa. Argentína er skólabókardæmi um afleiðingarnar af því að eyða orkunni í að skipta síminnkandi köku í stað þess að mynda skilyrði fyrir blómlegum bakaríum.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 23. mars 2019.)