Þessi mögnuðu orð var góð vinkona mín vön að segja. Í orðum hennar er að finna djúpa heimspekilega sýn á mannlega tilvist og samfélag manna að mínu mati.

Það geta nefnilega ekki allir verið eins, sem betur fer. Sem betur fer erum við hvert og eitt einstök sköpun og það er enginn til nákvæmlega eins og við. Við lifum í samfélagi þar sem þessi góða speki vill stundum gleymast og við reynum jafnvel að vera eins og Jón eða Gunna, að steypa okkur í eitthvað fyrirfram ákveðið mót til þess að vera viðurkennd og falla inn í fjöldann.

Í dag er mikill hátíðisdagur. Dagurinn sem við fögnum mannlegum margbreytileika, dagur gleði, kærleika, réttindabaráttu og stolts. Við eigum öll að geta verið stolt af því að vera nákvæmlega þau sem við erum, einstök sköpun. Við erum svo miklu meira en líkami okkar, fötin sem við klæðumst, gráðurnar sem við höfum, húsið sem við búum í, bíllinn sem við keyrum á eða starfið sem við gegnum. Við erum við sjálf. Svo er það verkefni lífsgöngunnar að finna nákvæmlega út hver við sjálf erum í raun og veru og það er verkefni sem við fáum enga útskriftargráðu í. Að kynnast sjálfum sér og læra að elska sjálfan sig nákvæmlega eins og maður er með öllum kostum og göllum sem fylgja er að mínu mati ein mesta og besta áskorun lífsins.

Njóttu þess kæri lesandi að vera nákvæmlega eins og þú ert, með öllum þínum styrkleikum og veikleikum og fagnaðu fjölbreytilegum margbreytileikanum sem gerir líf okkar allra svo litskrúðugt og skemmtilegt 🙂

Það geta nefnilega ekki allir verið eins 🙂

Til hamingju með daginn!

Ég fór á Þjóðhátíð í Vestmannaeyjum um helgina. Skemmti mér alveg konunglega á þessari einstöku hátíð Eyjamanna. Upplifði tónlistina, blysin, flugeldana, brekkusönginn, fólkið, umhverfið og margt áhugavert sem þessi hátíð hefur upp á að bjóða. Mín upplifun er sennilega lík því sem mjög margir upplifa. Góðar minningar um að njóta þess í botn að vera til.

Upplifun sumra af hátíðinni er sennilega ekki sú sama. Þeir sem verða fórnarlömb nauðgana, konur í langflestum tilfellum, fara heim af hátíðinni með djúpt sár sem grær aldrei. Alvarlegir sálrænir erfiðleikar sem fólk jafnvel tekst á við alla ævi eiga oft rætur sínar að rekja til kynferðisbrota og árása. Munurinn á nauðgunum og morðum, umferðarbrotum eða árásum er sá að afleiðingar glæpsins eru nánast ósýnilegar þrátt fyrir að vera engu síður alvarlegar.

Nauðgun er einn af alvarlegustu og földustu glæpum samfélagsins og því miður þekkjum við flest einhvern sem orðið hefur fyrir slíkri árás með þeim persónubundnu afleiðingum sem því fylgja.

Það er tvennt sem mig langar að fjalla um í þessum pistli:

Fjölmiðlaumfjöllun um nauðganir og samfélagslegt átak

Í fyrsta lagi að mér þótti mjög góður punktur í bakþönkum Kolbeins Óttarssonar í Fréttablaðinu í dag þar sem hann bendir á að fréttir af nauðgunum eigi ekki að flétta saman við frásagnir af almennri skemmtun. Slíkt getur að mínu mati dregið úr alvarleika fréttarinnar um glæpinn. Hvenær hefur t.d. verið fjallað um morð og svo í næstu andrá fjallað um að öðru leyti hafi allt gengið vel og fólk skemmt sér vel?

Samfélagslegt átak gegn ákveðinni vá getur borið árangur. Ég man eftir því að maður beið bara eftir að heyra hversu margir hefðu látist í umferðinni um Verslunarmannahelgina og hvar slysin hefðu orðið. Sú flétta fylgdi yfirleitt frásögnum af helginni. Eftir mjög samstillt og gríðarlega mikið átak var engin  frétt um banaslys í umferðinni í ár og er það mikið gleðiefni.

Ég tel að með jafn miklu átaki megi líka takast á við þann bleika fíl að fréttir af nauðgunum séu fastur fylgifiskur frásagna af útihátíðum. Nú þegar hefur ýmislegt verið gert og Eyjamenn eiga hrós skilið fyrir sinn þátt í því. Það þarf hins vegar að gera miklu meira og það þurfa allir að taka þátt. Mér þótti mjög flott að sjá unga stráka í bleikum bol um helgina með mynd af bleika fílnum sem á stóð „Ég fíla samþykki“. Eins gekk ein þingkona okkar á undan með góðu fordæmi, Eygló Harðardóttir, og gerði slíkt hið sama. Á skjánum voru gestir reglulega minntir á að verið væri að fylgjast með þeim (eftirlitsmyndavélar) og tónlistarmennirnir minntust á þetta á milli atriða. Gott framtak! En hvernig er hægt að gera enn meira?

Ég tel að keyra þurfi sérstakt átak sem snýr að þessu málefni eins og gert hefur verið með banaslysin í umferðinni. Við vitum að það skilar árangri. Umræðan þarf að fara fram alls staðar og búa þarf til auglýsingar um átakið sem sýndar eru m.a. í sjónvarpi og varpað í öðrum fjölmiðlum. Eins þarf að breyta fréttaumfjöllun af nauðgunum.

Við þurfum að höfða til samfélagslegu ábyrgðarinnar og fá hvern einasta einstakling með okkur í þessa vegferð. Alla þá 15.000 sem voru t.d. í Eyjum. Því miður eru alltaf glæpamenn meðal okkar en ef fjöldinn leggst á eitt er auðveldara að fyrirbyggja og koma í veg fyrir glæpi.

Þá kemur að því sem mig langar að fjalla um í öðru lagi.

Við getum best passað upp á hvert annað! The bystander effect (hjálpfýsi)

Það er þekkt sálfræðileg kenning sem kallast „The bystander effect“ og hefur m.a. verið þýdd sem hjálpfýsi. Eitt þekktasta dæmið um bystander effect er harmleikurinn um Kitty Genovese sem átti sér stað í New York borg 1964. Fjölmargir urðu vitni að því þegar hjúkrunarkonan Kitty Genovese var myrt á götuhorni í Queens en enginn kom henni til hjálpar. Árásin stóð yfir í hálftíma, Kitty öskraði og barðist um á meðan árásarmaðurinn stakk hana ítrekað þar til hún lést að lokum. Síðar kom það í ljós að 38 nágrannar hennar höfðu fylgst með úr gluggum sínum án þess að koma henni til hjálpar. Enginn hringdi einu sinni á lögregluna.

Samkvæmt Bibb Latené og John Darley er ástæða þess að fólk kemur ekki til hjálpar ekki sú að þeim sé sama heldur meðal annars að það veit ekki hvernig eigi að bregðast við. Viðbrögðin fara m.a. eftir því hvernig fólk skilur aðstæðurnar. Nokkur atriði skipta hér máli:

Margræðar aðstæður (ambiguity). Maður sem sést bera stúlku gæti verið að koma henni til aðstoðar eða verið að bera hana á afvikinn stað t.d. inn í tjald til að geta nauðgað henni.

Upplýsingaskortur (pluralistic ignorance). Fólk verður óöruggt þegar það sér eitthvað gerast og lítur að aðra til að afla upplýsinga um hvernig það túlkar aðstæðurnar. Ef enginn annar bregst við telur það að slíkt hljóti að gefa upplýsingar um að ekkert alvarlegt sé á seyði.

Ábyrgðarþynning (diffuse of responsibility). Þegar fólk veit að aðrir eru einnig vitni að atburðinum telur það að aðrir hljóti að bregðast við og þannig flest ábyrgðin út. Enginn bregst svo við því allir hugsa það sama. Sýnt hefur verið fram á það í rannsóknum að því fleiri sem verða vitni að harmleik, því minni líkur eru á að fólk komi til hjálpar. Þú ert líklegri að fá hjálp ef einn verður vitni að harmleiknum en fjölmargir.

Ýmis önnur atriði skipta hér máli eins og það að fólk metur það hversu mikið það kosti sig að blanda sér í málin. Með slíku getur fólk verið að leggja sjálft sig í hættu eða mögulega skipta sér af einhverju sem því kemur ekki við.

Þessi atriði getur verið ágætt að hafa í huga ef þú verður vitni að harmleik eða öðrum aðstæðum sem vekja þá tilfinningu hjá þér að ekki sé allt í lagi. Við getum ekki skellt ábyrgðinni einungis á skipuleggjendur útihátíða, gæsluna eða lögregluna. Við getum best passað upp á hvert annað með því að bregðast alltaf við. Við getum einnig ráðist í átak til þess að kenna það að glæpir eins og nauðgun verði aldrei liðnir í okkar samfélagi frekar en morð.

Ég var í fallegu brúðkaupi um helgina. Í brúðkaupsveislunni stóð faðir brúðarinnar upp og hélt ræðu sem vakti mig til umhugsunar.

Hann hvatti brúðhjónin til þess að muna alltaf eftir því að sjá hvort annað. Að setjast niður og horfa á hvort annað, finna fyrir hvoru öðru og skynja hvort annað. Hann sagði að með tímanum hætti maður stundum að sjá fólk.

Mér þykir þetta mjög góður boðskapur og gott veganesti fyrir ungu brúðhjónin en ekki síður okkur hin.

Við hittum ótal manneskjur á lífsleiðinni. Sumir staldra stutt við, aðrir lengur og einhverjir alla okkar ævi. Hversu mikið sjáum við fólkið sem er í kringum okkur á hverjum tíma? Er það kannski bara þarna eins og sófinn í stofunni eða hvert annað andlit á fésbókinni? Við vitum í raun aldrei hversu lengi við fáum að njóta hverrar manneskju. Samvera með annarri manneskju er aldrei sjálfsögð. Manneskjan sem hélt að það væri alltaf morgundagur getur verið fallin frá áður en hann rennur upp. Ég átti vin á fésbókinni sem ég þekkti ekki persónulega en átti ágætis fésbókarvináttu við. Um helgina sá ég svo dánartilkynningu um þennan félaga. Af síðunni hans sá ég að hann hafði verið á fésbókinni sinni eins og vanalega en var svo látinn nokkrum klukkustundum síðar. Svona getur lífið verið hverfult og dauði okkar er eitthvað sem við höfum yfirleitt enga stjórn á og reiknum ekki með. Hann er sjaldnast á To do listanum.

Það er um seinan að sjá fólk þegar það er látið því það eina sem við höfum þá er minningin en ekki manneskjan. Aðeins endurvarp þess sem við sáum og nutum. Við þurfum að muna að sjá fólk þegar við getum enn notið samvista við það sé það nokkur möguleiki. Á meðan við getum enn búið til minningar.

Það er líka ágætt að leiða hugann að því hvernig við sjáum okkur sjálf. Hvernig myndir þú minnast þín ef þú skrifaðir minningargrein um sjálfa/n þig? Er það sama sýnin og þú hefur af þér dags daglega? Getur verið að þú sért of upptekin/nn við að sjá neikvæðu hlutina en sjáir ekki þá jákvæðu sem þú myndir draga fram í minningargrein? Hvernig er það varðandi aðra í kringum þig? Sérðu fólkið á sama hátt og þú myndir gera ef þú værir að minnast þess?

Hvernig væri að prófa að draga þá hlið fram strax í dag. Jákvæðu hliðina sem maður myndi draga upp af sjálfum sér eða öðrum?

Ég held að það sé þess virði að prófa að sjá sjálfan sig og annað fólk og athuga hvað kemur í ljós.

Það styttist í kosningar og greinilegt að ýmsir eru farnir að hugleiða kosningabaráttuna.

Ég fékk mjög góða áskorun sem ég ætla að verða við hér og það er að taka upp umræðu á þessum vettvangi um mikilvægi þess að það sem stjórnmálaflokkarnir láta frá sér varðandi stefnumál og annað verði aðgengilegt öllum kjósendum. Þessum spurningum var meðal annars velt upp:

• Hvers vegna eru upplýsingar um starf flokkanna ekki á auðskildu máli?
• Hvers vegna eru upplýsingar um það fyrir hvað flokkarnir standa ekki á auðskildu máli?
• Hvers vegna eru helstu stefnumálin og kosningastefnuskrárnar ekki á auðskildu máli?

Það væri jafnvel spurning hvort einhver sem er sérfróður um auðlesið efni gæti tekið að sér það verkefni að setja saman efni um öll framboðin á auðlesnu máli þannig að það væri aðgengilegt og í sömu gæðum því það er ekki sama hvernig þetta er gert til þess að það nýtist. Innanríkisráðuneytið?

Kosningaþátttaka fer dvínandi og mögulega myndu fleiri taka þátt ef þeir hefðu raunverulegt aðgengi að upplýsingum um flokkana og helstu stefnumál þeirra sem myndi vekja áhuga og auðvelda valið og nýtingu kosningaréttarins. Hér er um mikilvægt mannréttindamál að ræða því öll eigum við sama kosningarétt og rétt á því að greiða atkvæði okkar leynilega eins og Freyja Haraldsdóttir mannréttindafrömuður (ekki meint mannréttindafrekja) hefur svo réttilega bent á í þessum pistli. Ýmsar leiðir eru færar til þess að allir geti nýtt sinn kosningarétt með stolti, hér er ein hugmynd sem ég fann á netinu og þær eru eflaust ófáar lausnirnar sem hafa verið kynntar:

Gott er að hafa í huga í sambandi við aðgengismál að oft eru mun fleiri en fólk með skerðingar sem nýtir sér gott aðgengi hvort sem það er manngert eða að upplýsingum. Hvern truflar það að hafa breiðari hurðir, skýrari og styttri texta og einfaldara umhverfi? Ekki mig. Slíkt getur hentað sérlega vel fólki af erlendu bergi brotnu, yngri kynslóðinni, fólki með skerðingar, eldra fólki, tímabundnu fólki á hraðferð og svo framvegis.

Ég hef áður velt þessum málum fyrir mér m.a. í þessari grein og eitt af því sem hefur verið mér hugleikið eru vefsíður og aðgengileiki þeirra. Hér má sjá ýmsar gagnlegar upplýsingar um aðgengilegar vefsíður. Vefsíða Alþingis er til dæmis ekki aðgengileg enn í dag þrátt fyrir að ég (og kannski fleiri) hafi bent á það oftar en einu sinni. Vefstjórar allra opinberra vefsíðna ættu að vera skyldugir til þess að laga sig að þörfum margbreytileikans eins og síða Tryggingamiðstöðvarinnar er gott dæmi um og eiga þeir og fleiri mikið hrós skilið fyrir. Einnig þarf að huga að að manngerðu aðgengi eins og hvort allir kjósendur komist auðveldlega á kosningaskrifstofur flokkanna og þá er átt við að þeir komist sömu leið og aðrir kjósendur, ekki bakdyramegin.

Einn þáttur sem spilar hér inn í er fjármagn. Eins og kerfið er uppbyggt í dag fá þeir flokkar sem eiga þingmenn fjármagn eftir þingstyrk. Ný framboð fá nánast ekkert. Það kostar framboðin fjármagn að setja heimasíðurnar upp þannig að þær séu eins aðgengilegar og þær geti verið, að koma sér upp húsnæðisaðstöðu sem er aðgengileg og að snara efninu yfir á auðlesið mál (sé það ekki gert t.d. í innanríkisráðuneytinu). Það er samt mikilvægt að hafa það í huga að oft er ekki um verulegan kostnaðarmun að ræða sé þetta gert rétt strax í upphafi.

Ég mun tala fyrir þessu í mínum flokki, SAMSTÖÐU flokki lýðræðis og velferðar og vona að önnur framboð hugi einnig að þessu.

Síðasta bloggfærslan mín virðist einhverra hluta vegna hafa hreyft við viðkvæmum sjálfstæðishjörtum. Svo mikið hreyfði hún við varaþingmanninum Óla Birni Kárasyni að hann virðist hafa séð sig knúinn til þess að skrifa þessa frétt um málið.

Þar sakar hann mig um að skálda staðreyndir og segir m.a.:

Traust á Alþingi er í sögulegu lágmarki og einungis 10% sögðust treysta Alþingi samkvæmt könnun Capacent í mars 2012. Fyrir hrun stóð þessi tala í um 40% en núna stefnir traustið hraðbyr undir 10% markið ef það hefur ekki nú þegar gerst.

Í þingkosningunum 2009 tók um þriðjungur nýrra þingmanna sæti á Alþingi þannig að ekki virðist það leysa málið að setja ný andlit í stólana.

Margir hafa ekki áhuga á því að velta sér upp úr stjórnmálum dags daglega. Hins vegar virðist hrunið og rannsóknarskýrslan hafa opinberað þann ljóta veruleika að ekki væri allt með felldu og margir vaknað illa upp. Hagsmunatengslin og kunningjasamfélagið þar sem þræðir stjórnmála, viðskipta og annarra vensla lágu alltof þétt og gera það sennilega enn.

Mikið hefur verið ritað og rætt um gagnsæi, lýðræði og önnur góð hugtök. Það mun hins vegar ekki skila neinum ávinningi eða bættu ástandi fyrr en þau fallegu orð eru útfærð í aðgerðir sem eru framkvæmdar og vinnubrögðum er breytt í raun og veru. Það breytist heldur ekki neitt á meðan þeir sem vilja ekki breytingar eða ganga fyrst og fremst eftir sérhagsmunum fá umboð fólksins til valda.

Svona vinna flokkarnir og svona er kerfið í dag

• Enginn hámarkstími er á setu þingmanna, ráðherra, forseta eða annarra sem gegna mikilvægum embættum í lýðræðiskerfi okkar. Leiðtogar sem hafa komið sér vel fyrir geta því setið eins lengi og þá lystir. Stjórnmálaforingjar munu nánast undantekningalaust leiða lista í sínum flokkum og til þess að þeir komist ekki aftur inn þarf fylgi flokksins yfirleitt að hrynja.
• Þingmenn eru ekki skyldugir til þess að skrá hagsmunatengsl sín þó margir geri það og stundum koma upp aðstæður þar sem þeir sitja hreinlega báðum megin við borðið. Hagsmunatengsl er þó flókið fyrirbæri að skilgreina en hér er átt við að notast sé við það fyrirkomulag sem er notað núna að skrá fjárhagslega hagsmuni og trúnaðarstörf utan þings.
• Flokkarnir eru keyrðir áfram af fulltrúalýðræði sem er gamaldags fyrirkomulag þegar menn riðu til funda og þinga. Það þýðir að þeir sem hafa völd í flokkunum geta í einhverjum tilfellum raðað sínu fólki inn í nefndir, stjórnir og ráð til þess að hafa áhrif á niðurstöðu ýmissa kosninga innan flokkanna um forystu, frambjóðendur og málefni. Á sama tíma og þjóðin virðist hampa beinu lýðræði og vilja fá valdið til sín í ákveðnum stórum málum virðast flokkarnir ekki vilja virkja vald hins almenna félaga með því að koma á fót einn maður eitt atkvæði. Hins vegar gæti þurft að setja skilyrði á það að fólk hafi verið skráð í ákveðinn tíma og sé einungis skráð í einn flokk til að þetta gangi upp. Héti til dæmis formaður Sjálfstæðisflokksins Hanna Birna Kristjánsdóttir en ekki Bjarni Benediktsson ef hinn almenni flokksbundni Sjálfstæðismaður hefði fengið að kjósa sér nýjan formann (rafrænt eða með öðrum leiðum) en ekki aðeins þeir útvöldu sem áttu seturétt á Landsfundi?
• Sjálfstæðisflokkur og Framsókn gefa ekki upp eða birta nöfn þeirra sem sitja í miðstjórn/landsstjórnum flokkanna sem fara með valdið á milli flokksþinga/Landsfunda. Þannig er orðið gagnsæi merkingarlaust. Þrátt fyrir að þessir einstaklingar séu lykilaðilar flokkanna og fari með mikið vald. Rökin sem m.a. hafa verið notuð eru sú að margir vilji ekki gefa upp að þeir starfi í flokkum vegna persónulegra hagsmuna t.d. vegna fyrirtækjareksturs. Er það ekki best fyrir þá einstaklinga bara að sleppa því að sitja í miðstjórn þar sem valdið er? Nóg er hægt að starfa í flokkunum undir félagaleynd. Getur verið að einhverjir séu að raða í kringum sig fólki til að tryggja eigin hagsmuni og vilji þess vegna ekki að slikt sé opinberað? Eiga flokksfélagar og kjósendur ekki rétt á því að vita hverjir skipa miðstjórn?
• Flokkarnir sem eiga þingmenn fá hundruðir milljóna úr ríkissjóði samkvæmt lögum til þess að tryggja sér áframhaldandi völd á meðan þingmenn utan flokka fá 600 þúsund krónur og ný framboð fá ekki neitt. Augljóslega skekkir þetta gríðarlega samkeppnisstöðu nýrra framboða við þá flokka sem fyrir eru og dregur verulega úr möguleikum á endurnýjun. Sjálf er ég hrifin af því að skoða ýmsar tillögur m.a. þá að allir kjósendur fái ávísun sem þeir ávísa þeim flokki sem þeir vilja og afganginum (þeim ávísum sem ekki eru nýttar) mætti jafnvel dreifa jafnt á alla.

Ný framboð

Ný framboð eru í mótun. Meðal annarra SAMSTAÐA flokkur lýðræðis og velferðar þar sem tekið er á mörgum þessum atriðum strax frá byrjun. Auðvitað geta ný framboð líka lært góða hluti af því kerfi sem fyrir er. Stefna okkar er m.a.:

• Verði þingmaður ráðherra skal hann víkja af þingi meðan hann gegnir embætti ráðherra. Þingmenn skulu ekki sitja samfellt lengur en í 10 ár og tekur þá varamaður sæti hans. Ráðherrar skulu ekki sitja samfellt lengur en í 8 ár.
• Samstaða vill tryggja að almenningur hafi möguleika á að leggja fram frumvörp og að 10% kjósenda ásamt þriðjungi þingmanna geti krafist þjóðaratkvæðagreiðslu um einstök mál. Atkvæði allra landsmanna skulu vega jafnt og framboð geti boðið fram á landsvísu eða í einstökum kjördæmum. Auðvelda á kjósendum að hafa áhrif á röðun frambjóðenda í kosningum.
• Nöfn þeirra sem gegna trúnaðarstörfum og hagsmunatengsl þeirra sem eru kjörnir fulltrúar verði opinber.
• Allir félagsmenn Samstöðu hafa heimild til setu og atkvæðagreiðslu á landsfundi (sjá samþykktir).

Best predictor og future behavior is past behavior – Sagan er besta forspáin um framtíðarhegðun.

Nú er ábyrgðin þín. Ætlar þú að styðja flokka sem hafa fjórum árum eftir hrun nánast engu breytt og/eða báru ábyrgð á hruninu. Ætlar þú að berjast fyrir breytingum innan þíns flokks eða ætlar þú að styðja eða taka þátt í uppbyggingu nýrra flokka?

Valdið er fólksins en ábyrgðin líka.

Íslenska þjóðin missti af gullnu tækifæri á laugardaginn. Tækifæri til sátta, samstöðu, framsýni, og til þess að slá fastan takt til nýrra tíma.

Tækifærið að eignast unga glæsilega fjölskyldukonu sem nýjan forseta rann þjóðinni úr greipum á laugardagskvöldið eins og sandur sem rennur um lófana.

Uppskeran er áframhaldandi seta eins þaulsetnasta leiðtoga Evrópu og sennilega þó víðar væri leitað. Sextán ár plús tvö til fjögur í viðbót eða jafnvel meira, hver veit? Áframhaldandi sundrung og vítahringur vantrausts og áhugaleysis almennings á stjórnmálunum heldur áfram. Aldrei hefði ég trúað því að sigurhátíð yrði haldin í Valhöll Ólafi Ragnari til heiðurs eða að fyrrverandi landbúnaðarráðherra myndi beita sér sérstaklega fyrir áframhaldandi setu Ólafs.

Í stað þeirrar ólgu og sundrungar sem strax er farin af stað hefðum við getað eignast nýjan forseta sem ég trúi að hefði náð meirihluta þjóðarinnar á bakvið sig í anda frú Vigdísar Finnbogadóttur og verið okkar leiðarljós inn í bjartari framtíð. Glæsilegan leiðtoga sem strax hefði vakið athygli heimspressunnar og komið Íslandi á kort jákvæðninnar á ný. Forseta sem hefði ofið þræði samstöðu þjóðarinnar inn í öll sín embættisverk en staðið með henni af ákveðni þegar á hefði þurft að halda.

Ég óska Ólafi Ragnari Grímssyni og Dorrit til hamingju með kjörið. Það er þeirra sigur. Vissulega hefur Ólafur Ragnar markað óafmarkanleg spor í sögu íslensks lýðræðis og minnt íslensku þjóðina rækilega á það að valdið er ávallt hennar og Dorrit náð inn í hug og hjörtu margra fyrir einlæga og eftirminnilega framkomu. Því ber að fagna. En það er mín einlæga skoðun að Ólafur hefði átt að stíga til hliðar um áramótin að lokinni langri þjónustu við þjóðina sem hefur verið umdeild á tímum en hefði getað endað með góðu verki sem þjóðin myndi muna og þannig deyfa minningar um önnur verk sem hafa verið umdeildari.

Ég virði val meirihluta kjósenda sem kusu Ólaf sem áframhaldandi forseta en ég skil fæst rökin fyrir þeirri ákvörðun því í mínum huga eru þau sem ég hef heyrt hrekjanleg.

Ég treysti engum öðrum en Ólafi fyrir því að okkur verði ekki þröngað inn í ESB – Forseti hefur aðeins eitt atkvæði til þess að hafa áhrif á það hvort Ísland verði hluti af ESB (hvenær sem það nú verður) eins og aðrir kosningabærir menn. Það er í mínum huga óhugsandi að nokkur forseti færi þannig með þjóðina að tryggja henni ekki aðkomu að ákvörðunarferlinu myndi þingið ætla framhjá því. Vorum við að kjósa forseta eða kjósa um ESB?

Ég treysti Ólafi af því hann hafnaði Icesave lögunum – Er líklegt að aðrir forsetar í sömu sporum hefðu skrifað undir þau eða hefðu þeir kannski gert það sama í kjölfar allra undirskriftanna? Icesave málinu er þó enn ekki lokið og skiptar skoðanir eru um hvort rétt hafi verið að hafna síðasta samningnum (ég var þó ein þeirra sem gerði það og var mjög sátt við Ólaf fyrir að veita mér tækifæri til þess því ég hef líka bjargfasta skoðun á því að þá hefðum við veitt óafturkræft fordæmi þess að velta einkaskuldum yfir á skattgreiðendur).

Það er of dýrt að fá nýjan forseta, við erum hvort sem er með Ólaf á launum – Þessi kosningabarátta kostaði marga mikla fjármuni og nú sjáum við fram á ferlið endurtekið innan 2-4 ára. Nýjar forsetakosningar kosta sennilega amk 200 milljónir. Hefði ekki verið betra að skipta um forseta núna þegar nægt úrval var af hæfum frambjóðendum og spara okkur kosningar eftir 2-4 ár ætli fólk að horfa í aurinn varðandi lýðræðið? Var krónunni kannski kastað fyrir aurinn að íslenskum sið?

Ólafur verður að standa vaktina fyrir þjóðina gegn þessari ömurlegu ríkisstjórn – Alþingiskosningar verða næsta vor og á því núverandi ríkisstjórn eingöngu nokkra mánuði eftir á valdastóli, verði hún ekki endurkjörin líka (sem ég tel afar ólíklegt).

Einnig var margt mjög merkilegt í umræðunni sem dró sennilega úr fylgi Þóru

Þóra er frambjóðandi Samfylkingarinnar – Þeir sem þekkja til í stjórnmálum sáu strax að í öflugu baklandi Þóru var að finna fólk úr öllum flokkum m.a.: Sjálfstæðisflokki, Vinstri grænum, Framsókn, Samstöðu, Samfylkingu, Bjartri framtíð og eflaust úr fleiri áttum. Þóra náði nefnilega að vera þessi frambjóðandi sem höfðaði til einstaklinga óháð flokkslínum sem forseti þarf einmitt að geta gert. Sorglegt að fólk hafi látið rugl áróður eins og þann að Þóra færi í fæðingarorlof og þá myndi Jóhanna fá öll völd hafa áhrif á sig. Í fyrsta lagi lýsti Þóra því skýrt yfir að hún myndi hefja störf á sama tíma og aðrir, 1. ágúst, í öðru lagi hefur Jóhanna oft verið handhafi forsetavalds í tíð Ólafs vegna mikilla ferða hans eðlilega og í þriðja lagi á Jóhanna nokkra mánuði eftir í stól forsætisráðherra.

Mér líst vel á Þóru en mér finnst að hún ætti að sinna nýfæddu barninu sínu – Hefði fólk sagt það sama ef Hannes hefði átt nýfætt barn? Held ekki, það hefði sennilega talist honum rækilega til tekna. Erum við virkilega bara komin hingað þrátt fyrir áratuga jafnréttisbaráttu? Var það ekki Þóru sjálfrar að ákveða hvernig hún hagar verkaskiptingu á sínu heimili og barnið er það heppið að eiga líka góðan föður. Þóra stóð sig frábærlega í kosningabaráttunni undir því mikla álagi að vera nýbúin að eignast barn og vera með barn á brjósti, ég spái því að hún hefði staðið sig ennþá betur undir minna álagi fyrst hún stóð sig svona vel undir slíkri gríðarlegri pressu.

Mér er líka óskiljanlegt að fólk sem er öflugir talsmenn þess að hámarkstími eigi að vera á setu í helstu embættum skuli hafa horft í gegnum fingur sér og stutt Ólaf þrátt fyrir það að hann væri að gefa kost á sér í fimmta sinn! Er það kannski hluti af vandamáli okkar Íslendinga að við höfum ákveðin gildi, verklag og reglur en svo þegar okkur hentar þá lítum við framhjá þeim? Prinsippin virðast því miður oft víkja fyrir öðru og þannig verða aldrei þær raunverulegu breytingar sem við tölum fyrir og þráum. Hentistefna?

En svona er þetta, teningunum hefur verið kastað. Óvissan fyrir næstu mánuðum og árum liggur í loftinu og Þóra hefur lýst því yfir að hún muni ekki gefa kost á sér aftur. Sennilega fengið alveg nóg eftir þessa hörðu, kostnaðarsömu og óvægnu kosningabaráttu. Þó maður sé harður af sér og með þéttan skráp þolir manneskja ekki hvað sem er. Ég skora samt sem áður á Þóru að hugleiða það af fullri alvöru að gefa kost á sér að nýju því ég tel hana með þeim allra frambærilegustu frambjóðendum sem ég get hugsað mér í embættið.

1. júlí rann því ekki upp eins og ég vonaðist til. Þannig verður staðan næstu árin. Nú nema kosningarnar verði dæmdar ógildar af því ekki var farið að kosningalögum vegna aðstoðar í kjörklefa fyrir kjósendur sem þess þurfa. Það hefði reyndar verið upplagt að setja bráðabirgðalög sem hefðu heimilað fötluðu fólki að velja sér sjálft aðstoðarfólk í kjörklefann. Hvort ætti blindur einstaklingur að treysta ókunnugri manneskju eða þeim sem viðkomandi hefur jafnvel sjálfur ráðið til starfa til þess að vera „hendur sínar“ (sín sjón?). Ég myndi treysta þeim sem ég réði sjálf!

Á laugardaginn 30. júní n.k. munum við Íslendingar kjósa okkur nýjan þjóðarleiðtoga, nýjan forseta lýðveldisins Íslands.

Stóra spurningin liggur í loftinu og henni verður ekki svarað fyrr en talið hefur verið upp úr kössunum. Hvernig mun andlit þjóðarinnar líta út að morgni 1. júlí 2012? Hvaða einstaklingur mun leiða íslensku þjóðina næstu árin (8-12 árin), vera sameiningartákn hennar innanlands og andlit hennar út á við? Erum við ennþá jafn huguð og framsýn og við vorum þegar við vorum fyrsta þjóðin til þess að kjósa okkur konu sem forseta?

Frá því íslenska efnahagsundrið brotlenti með hvelli og sprakk framan í þjóðina höfum við ekki fengið tækifæri til þess að kjósa okkur nýjan forseta, en núna er komið að því.

Við lifum sérstaka tíma, umbrotatíma, sögulega tíma. Því eru kosningarnar ákaflega mikilvægar og geta slegið þung stef komandi missera og ára.

Hvað á að kjósa?

Á að kjósa sitjandi forseta sem setið hefur á valdastóli í 16 ár og telur sig ómissandi amk. næstu fjögur árin, forseta sem er eins og kamelljónið og lagar sig að aðstæðum hverju sinni. Hefur staðið fremstur í klappliði og flogið í einkaþotum útrásarvíkinganna þegar það var inni en skömmu seinna lagt hlífðarskildi yfir þjóðina til að reyna að hlífa henni við skelfilegum afleiðingum af brotlendingum sömu einkaþotanna. Er rétt að kjósa forseta vegna þess að hann einn (sem stjórnmálaafl í sjálfu sér) eigi að vernda hana fyrir sitjandi óvinsælli ríkisstjórn (sem hefur einungis umboð nokkra mánuði í viðbót) eða græðgishrömmum Evrópu sem bíði færis á að læsa sig í land og þjóð en óttast þó ekki kínverska drekann sem virðist ekki síður hafa mikinn áhuga á fámennu þjóðinni sem býr á einu ríkasta landi heims af auðlindum. Forseta sem keppist við að bjóða háttsettum fulltrúum úr austri inn í betri stofuna á Bessastöðum en lítur á sama tíma undan vegna hörmulegra mannréttindabrota og menningarmorðs Kínverja gegn Tíbetum?

Eða á að kjósa forseta nýrra tíma. Nýtt andlit. Nýjan forseta sem sendir þjóðinni og umheiminum sterk skilaboð um að nú séu runnir upp nýir og betri tímar. Tímar samstöðu og sátta með þjóðarhag að leiðarljósi. Forseta sem ætlar að beita sér fyrir því að vera forseti allra, hvorki meira eða minna. Ætlar að leitast fyrst og fremst við að sameina ólíkar fylkingar, hjálpa fólki að sjá hvað það á sameiginlegt, hvað það getur staðið saman um og hvernig megi nýta jákvæðnina sem drifkraft breytinga og nýrra tíma. Forseta sem mun vissulega beita sér í stjórnmálunum ef á þarf að halda en einbeitir sér fyrst og fremst að sínu ópólitíska hlutverki að vera þjóðarleiðtogi allra Íslendinga í gegnum súrt og sætt.

Ætlar þú að kjósa nýja framtíð eða nýja fortíð á laugardaginn?

Ég ætla að kjósa nýja framtíð og tel Þóru Arnórsdóttur vera þann frambjóðanda af úrvali hæfra frambjóðenda meðal annarra Hannesi og Ara Trausta sem hefur mesta burði til þess að leiða okkur saman inn í nýja framtíð fyrir Ísland og íslenska þjóð.

Ég mætti á frambjóðendafund forsetaframbjóðenda í Borgarbókasafni við upphaf kosningabaráttunnar. Ein þeirra spurninga sem ég spurði frambjóðendurna að var hversu lengi þeir teldu að forseti ætti að sitja. Allir frambjóðendur sem þátt tóku í fundinum (Þóra, Hannes og Ari Trausti) svöruðu því til að forseti ætti að sitja 2-3 kjörtímabil. Ólafur Ragnar sem einhverra hluta vegna átti ekki heimangengt á fundinn hefði sennilega svarað á annan hátt en það hefði verið áhugavert að heyra svör hans! Hann var á því 1996 að það ætti að takmarka tímann en eitthvað hefur sú afstaða breyst í tímans rás.

Það er einmitt ástæða þess að við sem samfélag þurfum að binda þennan hámarkstíma í stjórnarskrá/lög. Í grundvallarstefnuskrá SAMSTÖÐU flokks lýðræðis og velferðar er að finna eftirfarandi: „Þingmenn skulu ekki sitja samfellt lengur en í 10 ár og tekur þá varamaður sæti hans. Ráðherrar skulu ekki sitja samfellt lengur en í 8 ár.“

Fólk býður sig fram til starfa uppfullt af hugsjón og telur sig aðeins ætla að vera í takmarkaðan tíma en því lengur sem það situr því meira ómissandi virðist það telja sig. Kjósendur vita fyrir hvað þeir þaulsetnu standa og eiga því stundum erfitt með að fara út fyrir eigin þægindahring. Það krefst mikils hugrekkis að breyta, að fara út fyrir þægindahringinn á vit hins óþekkta.

Það er einnig mikilvægt að takmarka tímann til þess að tryggja skilvirkari störf vegna þess að hafi fólk ótakmarkaðan tíma ræðst það síður í það að hrinda sínum hugsjónum í framkvæmd strax og verk þess sem kjörinn er fara að snúast um eigið endurkjör í stað þess að snúast um hugsjónir og heildarhagsmuni eins og kjördæmapot er gott dæmi um.

Flokkakerfið okkar er líka þannig uppbyggt í dag að fólk sem hefur sterka stöðu innan stjórnmálaflokks er nánast gulltryggt með grænan passa inn á Alþingi svo lengi sem það kýs. Það þyrfti til dæmis eitthvað mjög mikið að gerast til þess að Jóhanna og Steingrímur leiddu ekki framboðslista í sínum kjördæmum í næstu kosningum hafi þau áhuga á því og fylgistapið þyrfti að verða algjört til þess að þau næðu ekki endurkjöri. Þrátt fyrir að hafa verið á þingi síðan ég fæddist.

Ég hef alltaf skilið fulltrúalýðræðið þannig að valdið sé ávallt almennings en reglulega velji þjóðin sér fulltrúa úr sínum röðum til þess að fara með valdið fyrir sína hönd. Þannig að hver kjörinn fulltrúi endurspegli kjósendur sína og komi með ákveðna þekkingu og reynslu. Hvaða þýði endurspeglar maður þegar maður hefur setið á þingi í rúmlega þrjátíu ár? Getur verið að fólk sé þá farið að endurspegla þingið sjálft í stað þess að vera fulltrúi einhvers hóps samfélagsins?

Það er kominn tími á raunverulegar breytingar. Það er enginn ómissandi, sama hversu vel hann hefur staðið sig. Kirkjugarðarnir eru fullir af ómissandi fólki. Lýðræðið hlýtur að eiga að virka þannig að reglulega sé skipt um leiðtoga því nóg eigum við af hæfu fólki.

Er það framtíðarsýn meirihluta íslensku þjóðarinnar að hafa Ólaf Ragnar áfram sem forseta og fá svo Sjálfstæðisflokkinn og Framsókn í næstu ríkisstjórn? Þá vantar bara útrásarvíkingana og allt getur orðið aftur eins og 2007 með tilheyrandi kostnaði og þjáningum.

Nei, vonandi ekki! Íslenska þjóðin hefur sögulegt tækifæri til þess að sýna hugrekki, ná fram breytingum og stíga inn í nýja framtíð með því að kjósa sér nýjan forseta og nýja þingmenn á innan við ári. Ég vona að við nýtum það tækifæri vel!

Dagurinn í dag, 19. júní, er hátíðisdagur íslenskra kvenna þar sem því er fagnað að 97 ár eru síðan konur 40 ára og eldri fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis en það var 19. júní 1915. Á þessum 97 árum hefur mikið vatn runnið til sjávar í réttindabaráttu kvenna og ótalmargt hefur áunnist. Staða kvenna í dag er allt önnur en hún var á tímum Bríetar Bjarnhéðinsdóttur og öðrum forystukonum sem ruddu brautina.

Þrátt fyrir mikla sigra í átt að jafnrétti er því miður enn langt í land. Enn lifum við í samfélagi þar sem konur fá ekki sömu laun og karlar fyrir sambærilega vinnu og launamunurinn hefur farið vaxandi frá árinu 2010 (úr 9.9% í 13.2% samkvæmt launakönnun SFR frá 2011), konur ganga með skarðan hlut frá borði í áhrifa- og stjórnunarstöðum á vinnumarkaði, kynbundið ofbeldi er svartur blettur á samfélagi okkar og rótgrónar hefðir um verkaskiptingu kynjanna virðast enn vera ansi ríkjandi og bera raddir um að forsetaframbjóðandinn Þóra Arnórsdóttir ætti frekar að sinna nýfæddu barni sínu en fara í framboð vott um það. Þrátt fyrir að barnið eigi föður sem hefur nú þegar tekið sér langtíma leyfi til þess að sinna fjölskyldunni. Maður hlýtur að velta því fyrir sér hvernig umræðan væri ef sama staða væri uppi hjá karlkyns frambjóðanda á svipuðum aldri eins og t.d. Hannesi Bjarnasyni. Teldist það honum ekki verulega til tekna að vera nýlega búinn að bæta í glæsilega fjölskylduna sem flytjast myndi á Bessastaði næði hann kjöri?

Konur standa enn ekki jafnfætis körlum í stjórnmálum á Íslandi. Alls áttu 2846 einstaklingar sæti á framboðslistum fyrir sveitarstjórnarkosningarnar 2010, 1330 konur (47%) og 1516 karlar (53%). Þetta segir ekki alla söguna, af 185 framboðslistum voru 139 listar leiddir af körlum og 46 af konum. Það voru því karlar sem leiddu 75% framboðslistanna en einungis 25% listanna leiddir af konum. Þessar upplýsingar eru fengnar úr samantekt Jafnréttisstofu sem lesa má nánar um hér.

Það er einnig áhugavert að rýna í stöðu kynjanna á Alþingi. Eftir kosningarnar 2009 óx hlutur kvenna á þingi upp í 43%. Hjá Samfylkingu, Vinstrihreyfngunni grænu framboði og Borgarahreyfingunni var kynjahlutfallið jafnt en hjá Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki var hlutur kvenna einungis um þriðjungur. Þessi niðurstaða hefur eitthvað breyst núna þremur árum síðar vegna tilfærslna þingmanna/þingkvenna á milli flokka og úr flokkum. Það er einnig sláandi munur á milli landsbyggðar og höfuðborgarsvæðis þar sem gengi kvenna á landsbyggðinni í síðustu þingkosningum var afar slakt. Einungis fjórar af 19 þingmönnum Norðvestur- og Norðausturkjördæmis voru konur eða 21%.

Það er ákaflega mikilvægt fyrir velsæld þjóðarinnar að valda- og áhrifastöður samfélagsins séu skipaðar sem fjölbreytilegustum hópi því þannig næst bestur árangur öllum til heilla. Rannsóknir hafa meðal annars sýnt að þar sem kynjahlutföll stjórnarmeðlima í fyrirtækjum eru jöfn skila fyrirtækin hærri arði. Fulltrúalýðræðið er byggt upp þannig að lýðurinn sem hefur valdið kýs sér reglulega fulltrúa til þess að fara með vald sitt á milli kosninga. Það hlýtur því að liggja í hlutarins eðli að þessir kjörnu fulltrúar hljóti að eiga að endurspegla samsetningu þjóðarinnar í grófum dráttum. Svo er ekki raunin. Við hljótum öll að vilja sjá sem bestan árangur af starfi þeirra sem við kjósum okkur sem fulltrúa almennings í sveitarstjórnum, á Alþingi og víðar.

Það er kominn tími til þess að við náum fullu jafnrétti kynjanna og konur jafnt sem karlar láti til sín taka við ábyrgð, áhrif og uppbyggingu samfélagsins. Það er einnig gott að hafa það í huga ef svo skyldi fara að hlutur kvenna yrði orðinn meiri en karla að jafnrétti virkar í báðar áttir og þá getur þurft að bregðast með sama hætti við skörðum hlut karla.

(pistill birtur á vef SAMSTÖÐU flokks lýðræðis og velferðar www.xc.is 19.6.2012).