Vegna umræðu um sjúkraflutninga á Suðurlandi í dag og viðbragðsmöguleika björgunaraðila vegna slysa og skyndilegra veikinda er rétt að árétta að víðar er pottur brotinn í þessum málum hér á landi. Þrátt fyrir margfaldan umferðarþunga og mikils fjölda ferðamanna hefur lítið verið byggt upp til að styrkja þessa þjónustu og á mörgum stöðum hefur þjónustunni úti á landi hrakað mikið sl. áratugi miðað við þörf og álag. Sjúkrabílaþjónustan hefur víða staðið í stað, vegir víða verri og oft lengri vegalengdir að fara til sjúkrastofnana sem tekið geta á móti bráðsjúkum og slösuðum. Þótt íbúafjöldinn hafi ekki aukist á mörgum afskekktari stöðum á landinu, hefur almenn þjónusta sérstaklega veitingaþjónusta og gisting fyrir ferðafólk stóraukist. Þetta á ekki síst við í svokölluðum „brothættum byggðum“ sem stjórnvöld skilgreina sem svo og þar sem í auknum mæli er treyst á nýsköpun tengt ferðamennsku. Erlendir ferðamenn ganga auðvitað út frá lágmarks innviðaþjónustumöguleikum á ferðalögum sínum um landið þegar þeir huga að heimsókn. Heilbrigðisþjónustu, björgun í vanda og löggæslu. Hundruð milljarða króna árleg innkoma í íslenska hagkerfið hefur áunnist með að hafa gert Ísland að vinsælum ferðamannastað á heimsvísu og þar sem íslensk nátttúra er í aðalhlutverki í öllum auglýsingum. Það skýtur því skökku við að innviðaruppbygging er varðar almenna öryggisþætti haldist ekki í hendur við þessa þróun. Sumir myndu vilja segja vörusvik og hvers eiga síðan íbúarnir að gjalda sem frekar fá minni þjónustu fyrir sig og sína en meiri miðað við það sem áður var!
Sl. ár hefur umræða skapast á vettvangi NATO þjóða að hluti af stórauknum útgjöldum til varnarmála sem Íslandi verður skilt að taka þátt í verði merktur auknu innviðaröryggi á landinu, m.a. með samgöngubótum (rætt þessa daganna um allt að 1.5% af þjóðarframleiðslu sem samsvarar um 63 milljörðum króna á ári). Auk þess er í dag nýstofnað „Innviðafélag Íslands„ með allt að 23 milljarða fjárfestingagetu til lána ríkinu gegnum lífeyrissjóðina til stofnframkvæmta og fjárfestinga á mannvirkjum. Auknir möguleikar á björgunarviðbrögðum auk nauðsynlegs eftirlits á þjóðaröryggi ætti auðvitað að skipa hæstan sess í öllu tali um innviðaruppbyggingu. Auknum möguleikum á bráðaþjónustu heilbrigðisstarfsfólks, sérmenntaðra sjúkraflutningsmanna og flutningsmöguleika með sjúkrabifreiðum og flugi. Fjölga þarf því flugvöllum fyrir sjúkraflug og bæta aðgengi að sjúkraþyrluflugi, f.o.f með þátttöku LHG. Bæta þarf tækjabúnaði björgunarsveita , m.a. með sjúkrabílum og mönnun þeirra á vöktum eins og lagt hefur verið nú til á Suðurlandi. Mönnun heilsugæslustöðva hefði fyrir löngu þurft að vera búið að styrkja og eins rekstur sjúkraskýla og minni sjúkrahúsa (ekki síst ef hópslysa verða) sem víða hafa verið lögð niður eða þeim breytt í öldrunarstofnanir. Endurbirti hér því úr blogginu mínu frá í vetur og sem ætti að gefa glöggari mynd af ástandinu víða út á landi til viðbótar umræðu dagsins á ástandinu á Suðurlandi og nýútkominni rannsóknarskýrslu Rannsóknanefndar samgönguslysa.
Stundum þarf að fara lengri leið -Suður-Strandaveg- og síðan yfir Holtavörðuheiði og sem lengir þá leiðina suður um 80 km. Þá leið fara þungaflutningarnir í dag frá Ísafirði og Suðurfjörðum Vestfjarða vegna stórskemmdra vega á Vesturlandi og aðeins tímaspursmál hvenær sá vegur eyðileggst einnig. Stundum þarf að fara í slysaútkall inn í Djúp enda Ísafjörður í 250 km. fjarlægð frá Hólmavík. Eins stundum norður í Árneshrepp, 100 km frá Hólmavík, ekki ósjaldan tengt ferðafólki. Reyndar er sjúkraflugvöllur á Gjögri. Samkvæmt almannavá er eins viðbragð frá Hólmavík í Reykhólahrepp ásamt Búðardal sem og um alla Austur-Barðastrandasýslu. Aðeins einn sjúkrabíll í héraðinu öllu og einn læknir, en enginn hjúkrunarfræðingur. Sjúkrahúsið sem áður var starfrækt á Hólmavík er í dag aðeins öldrunarstofnun og þar sem ekki er lengur hægt að leggja inn sjúklinga, jafnvel yfir blánóttina.
Þegar ég byrjaði læknisstörf á Hólmavík í afleysingum fyrir rúmum aldarfjórðungi var íbúatalan áþekk og hún er í dag, en umferðin hins vegar nú margföld miðað við sem þá var um héraðið og þungaflutningar með fisk suður sömuleiðis. Fyrstu árin var starfrækt sjúkrahús á Hólmavík og eins var þar föst viðvera hjúkrunarfræðings og jafnvel meinatæknis. Þjónusta í almennri móttöku á heilsugælustöðunni hefur þó alla tíð verið stöðug með viðveru eins sjúkraliða. Sjúkraflugvöllur var nothæfur allra fyrstu árin mín á Hólmavík. Þyrlur Landhelgisgæslunnar, 2-3, vissulega en til staðar og þegar veður og aðstæður/ísing leyfa. Þær hafa oft bjargað miklu. Sjúkraflutningar með sjúkrabílnum suður hafa hins vegar verið vel yfir 100 á ári – allt að þriðja hvern dag. Þá enginn sjúkrabíll í héraði á meðan og stundum enginn læknir – í allt að 6-8 tíma (reyndar stundum reynt að fá sjúkrabíl á móti sunnan frá). Ekki má heldur gleyma mikilvægu hlutverki björgunarsveitarinnar Dagrenningar á Hólmavík og Bjargar á Drangsnesi.
Um árið var mikið talað um að styrkja “brothættar byggðir” til að tryggja að land héldist í byggð. Í því fellst mikil menningarleg verðmæti og þar sem saga okkar allra á oft rætur. Þrátt fyrir miklu meiri umferð tengt ferðamönnum og þungaflutningum gegnum héruð, hefur víða hallað stöðugt undan fæti og þótt íbúar geri sitt besta til atvinnusköpunar og í frumkvöðlastarfi í heimabyggð. Öryggisleysi tengt skertri heilbrigðisþjónustu og möguleikanum á öruggum sjúkraflutningum er hins vegar víða mjög ábótavant og sem samfélagsumræða þessa daganna ber með sér. Skertar flugsamgöngur og lélegir eða jafnvel stórskemmdir vegir lýsa augljósu hættuástandi, ekki síst þegar mest á reynir í lífi okkar og við þurfum hjálp til að komast í öruggt var, t.d. vegna bráðra veikinda eða slysa.“