Ég hlustaði á athyglisvert viðtal við Dr. Huldu Þórisdóttur, félagssálfræðing í mannlegri hegðun í gær, í Kastljósþætti RÚV. Þar var fjallað um hugsanlegar skýringar á því sem gerðist fyrir hrun og sem reyndar var komið inn á í siðferðiskafla Rannsóknarskýrslu Alþingis. Hjarðhegðun var mikil hjá einsleitinni og fámennri þjóð sem auk þess var stoltust allra Evrópuþjóða. Það var erfitt að skera sig út úr og synda á móti straumnum. Góðar útskýringar komu fram í viðtalinu á þessari náttúru okkar að láta sefjast. Það sem mér fannst þó athyglisverðast er samsvörun við mínar rannsóknir og félaga um áratuga skeið undir öðrum formerkjum, nánar tiltekið hvernig við meðhöndlum sýkingar barna eftir búsetu á landinu. Þannig gat munurinn verið 300% hvort búsetan var á Egilstöðum eða í Vestmannaeyjum. Þarna voru klárlega um hjarðáhrif að ræða. Sami munur kom einnig fram ef litið er til sýklalyfjaónæmisins sem endurspeglaðist af sýklalyfja(of)notkuninni. Þróun sýklalyfjaónæmis er einmitt óvíða meira en hér á landi, ekki síst ef aðeins er litið til Norðurlandanna enda eigum við met í notkun sýklalyfja.

Reyndar er um annars konar hjarðáhrif að ræða þegar þegar litið er til smitsjúkdómafræðinnar. Þá er verið að skoða hvernig bakteríurnar ná til okkar mannanna og veikja okkur eða börnin okkar t.d. með eyrnabólgum sem mikið hefur verið í umræðunni meðal annars vegna möguleika á bólusetningu gegn pneumokokkum. Hjarðónæmi (herd immunity) skapast síðan ef flestir eru bólusettir og bera þá ekki bakteríuna til annarra, jafnvel þeirra sem eru óbólusettir. Þannig er hægt að veita jafnvel öldruðum vörn þótt aðeins ungbörn séu bólusett. Að sama skapi hafa sýklalyfjaónæmir stofnar takmarkaðri tækifæri á að smitast og dreifast um þjóðfélagið.

Því miður er víst ekki hægt að bólusetja okkur mennina fyrir slæmum sál- og félagslegum áhrifum. Þar kemur fyrst og fremst til uppeldisáhrifanna og styrkleika þjóðarsálarinnar. Hjarðáhrifin eru þannig geinilega „misgóð“ eftir því hvernig á þau er litið. Eins fyrir eða eftir hrun, eða hvað?