Á nýyfirstöðnum aðalfundi Læknafélags Íslands (LÍ) á Akureyri var samþykkt nær einróma tillaga frá Félagi almennra lækna (FAL) svohljóðandi ályktun. Ályktun um aðlögun lækna við upphaf starfs
Aðalfundur Læknafélags Íslands, haldinn á Akureyri 18.-19. október 2012, hvetur stjórnendur heilbrigðisstofnana að tryggja tilhlýðilega aðlögun lækna, við upphaf starfs. Engin eða lítil aðlögun er veruleiki sem blasir við flestum læknum. Slíkt ógnar öryggi sjúklinga, auk þess að draga úr afköstum og starfsánægju.

Í nýjasta hefti Læknablaðsins er síðan viðtal við formann FAL, Ómar Sigurvin Gunnarsson og Hrönn Ólafsdóttur unglækni um aðlögunarmál almennra lækna. Þar segir m.a. „FAL gerði óformlega könnun meðal samstarfsstétta á Landspítala varðandi aðlögun. Við það kom í ljós að allar stéttir aðrar en læknar fá launaða aðlögun í upphafi starfs, þar sem tilgangurinn er að kynnast verklagi stofnunarinnar og þeirrar starfseiningar sem viðkomandi vinnur á. Kostir slíkrar aðlögunar eru augljósir, hún tryggir samræmd og rétt vinnubrögð, eykur skilvirkni, eykur öryggi og starfsánægju nýrra starfsmanna og síðast en ekki síst eykur öryggi sjúklinga. Í 14. grein laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum er skýrt að vinnuveitanda ber að tryggja viðunandi þjálfun og kennslu starfsmanna sinna.“

Á öðrum stað í Læknablaðinu er viðtal við Ómar ásamt formanna LÍ, Þorbjörn Jónsson og Björn Zoëga, forstjóra LSH um starfsóánægju lækna innan LSH. Þar segir Ómar meðal annars um aðstöðuna,;„Það sem veldur mestri óánægju meðal almennra lækna er ófullnægjandi starfsað­staða, algjör skortur á starfsaðlögun og ófullkomnir verkferlar. Starfslýsingar fyrir lækna eru ekki til og ekki skilgreint hvernig störf þeirra skarast við störf annarra stétta á spítalanum. Langstærstur hluti almennra lækna telur að vinnutengd líkamleg og andleg streitueinkenni séu of mikil, þeir telja sig ekki fá nægan tíma til að ljúka störfum sínum og telja að oft skorti nauðsynlegan stuðning. Þetta er önnur könnunin í röð sem sýnir mjög slæma niðurstöðu hvað almenna lækna varðar og maður furðar sig á því að ekki skuli hafa verið brugðist við nú þegar. Við sjáum því miður engin merki um slíkt. Ástandið á spítalanum er í rauninni mjög slæmt og fyrir almenna lækna er það nánast óbærilegt. Kennslu er víða ábótavant og þrátt fyrir viðleitni á einstaka sviðum er það engan veginn nóg og vinnan gengur nánast öll út á að bjarga deginum, komast yfir þau verkefni sem brýnust eru og vona að ekkert fari verulega úrskeiðis. Þetta ástand skapar mikið óöryggi í starfi almennra lækna og er í rauninni ógn við öryggi sjúklinga.“ Þetta hljóta að teljast stór orð hjá formanni FAL í dag, ekki síst er varðar stöðu Landspítalans sem námsstofnunar og þar sem aðeins 9 af hverjum 10 læknum treysta sér að mæla með sem góðum vinnustað. Vinnustað sem á að stækka með nýbyggingum svo um munar á næstu árum og leggja til um 100 milljarða króna þegar öllum „byggingaráföngum“ verður náð. Á landi þar sem hunangið svo sannarlega drýpur ekki af hverju strái um þessar mundir, ekki heldur í heilsugæslunni.

Vegna þessarar umræðu nú vil ég endurbirta 2 ára gamlan pistil hér á Eyjunni, Verðleikar læknismenntunar á Íslandi, aðeins staðfærðan til dagsins í dag um nákvæmlega þessi mál og aðbúnað ungra lækna almennt. Ekki síst þar sem mér er málið mjög kunnugt og skylt og ég á son sem flúið hefur til Danmörku með fjölskyldu sína vegna lélegra kjara hér á landi.

Mikið vinnuálag lækna var þegar farið að segja til sín fyrir nokkrum árum með andlegri vanlíðan, kvíða og þunglyndi margra. Þetta kom meðal annars fram í rannsókn sem gerð var á andlegri líðan lækna og vinnuumhverfi þeirra sem var kynnt fyrir 2 árum. Svo var komið, sem lengi hafði verið spáð, að ekki fengust lengur læknar til starfa á deildum þar sem vinnuálagið hafði verið hvað mest vegna niðurskurðar. Félagsdómur staðfesti ennfremur afnám fyrrum réttindi unglækna til námsleyfis til að afla sér sérþekkingar og viðhaldsmenntunar erlendis fyrir 2 árum og sem var síst til þess fallinn að styrkja stöðu almennra lækna á Íslandi.

Umræðan hefur líka um árabil litast af miklum misskilningi og sögusögnum um ofurlaun lækna. Sem betur fer er umræða um ofurlaun sjómanna liðin tíð, enda skilur almenningur vel hvaða vinna liggur þar að baki og að langar fjarverur frá fjölskyldu og ástvinum tekur sinn toll. Eins og gengur eru launin samt mismunandi og sjálfsagt einhverjir sem teljast launaháir. Bak við slík laun liggur þá gríðarlega vinna, dag og nótt. Þeir eru nefnilega líka sjómenn sem sigla í lífsins ólgusjó, en hafa þó engan veginn sambærileg laun og sjómennirnir okkar í dag.

Umræðan hefur sérstaklega litast af  miklu vinnuálagi á bráðamóttökum (sjá bloggið  „Bráðaástand í bráðaþjónustunni„) og undirmönnun lækna í heilsugæslu á höfuðborgarsvæðinu. Bent hefur verið á að helmingur starfandi heimilislækna í dag muni hætta störfum fyrir aldurs sakir á næstu tíu árum. Atgerfisflótti er reyndar þegar brostinn á og áætlað er að um 10% lækna hafi hætt störfum hér á landi á síðustu 2 árum á sama tíma og læknar erlendis koma síður heim. Málið snýst einfaldlega um að léleg kjör, mikið vinnuálag og mikil ábyrgð fer illa saman og gengur ekki upp til lengdar. Haft var eftir þáverandi formanni Lækanfélags Íslands, Birnu Jónsdóttur að læknaskorturinn væri stærsta vandamál heilbrigðiskerfisins og að verulega bæri að hafa áhyggjur af atgerfisflótta íslenskra lækna, enda nóga vinnu fyrir þá að fá erlendis þar sem launin eru helmingi hærri. Þetta hefur einmitt komið á daginn. Fyrrverandi framkvæmdastjóri Læknafélags Íslands, Gunnar Ármannson benti fyrir fjórum árum síðan á þessa hættu og sem því miður þegar var orðin raunin.

Mikið vinnuálag unglækna sem hafa reynt að setja fjölskyldugildin ofar launakjörum eru eftirtektarverð, ekki síst fyrir eldri lækna sem alla tíð hafa unnið meira en góðu hófi gegnir. En við hverju var að búast þegar menn komu seint inn á vinnumarkaðinn, jafnvel á miðjum aldri, með andvirði allt að hálfrar húseignar á bakinu í námslánum en eignalausir. Það er samt ekki hægt að reikna með að menn og konur með 12 ára háskólanám að baki séu tilbúnin að vinna ábyrgðarmikið starf þar sem mannlífin eru jafnvel í húfi, fyrir 2000 kr á tímann  í yfirvinnu eftir skatta, á kvöldin, um helgar og á nóttunni. Ekki heldur fulla dagvinnu fyrir rúmlega 300.000 króna mánaðarlaun eins og byrjunarlaun unglækna eru í dag. Ábyrgðin og álagið er einfaldlega of mikið til að það sé þess virði og sennilega skárra að gera eitthvað allt annað. Það eina sem kemur í veg fyrir þá ákvörðun er áhuginn á starfinu, ef hann er þá ekki þegar kulnaður, og sem gefur allt annað í aðra hönd en laun. Til að átta sig betur á launum sérfræðilækna í dag bendi ég á pistil minn um daginn, „Litla beyglan mín og yfir 2000 slasaðir og bráðveikir“ þar sem „grínlaust“ er fjallað um yfirvinnulaun sérfræðilæknis með 30 ára starfsreynslu.

Brýnt er einnig að laga vaktakerfi almennra lækna af fjölskyldusjónarmiðum eins og hjá öðrum launþegum landsins og eins og þeir hafa barist fyrir að fá. Lámarkið er að vinnuálagið stangist ekki á við alþjóðleg vinnuverndarsjónarmið. Á tímum sem ekki má ræða neinar launahækkanir mætti huga að öðrum sanngjörnum kjarabótum eins og námslánaafslætti, enda greiða unglæknar oft hundruð þúsunda króna af launum sínum til baka í afborganir af lánunum á hverju ári. Ekki síður að tryggja áður áunnin kjararéttindi þeirra til námsleyfis og viðhaldsmenntunar eins og var í kjarasamningi þeirra til 2008  leyfði, en einhverja hluta vegna var eingöngu skilyrt við vísindarannsóknir og áhugasvið atvinnurekandans. Eins vinnuaðstöðu unglækna og reyndar lækna almennt sem víða er ekki upp á marga fiska. Sem dæmi þurfa þeir oft að sæta lagi við að komast í tölvur til að ganga frá skráningu á vinnu sinni, jafnvel eftir að vinnutíma þeirra eða vöktum er lokið, ólaunað.

Löngu er tímabært að landsmenn og ekki síst höfuðborgarbúar spyrji sig hvaða læknaþjónustu þeir vilja í framtíðinni og hvort þeir séu tilbúnir að hlúa að þeirri þjónustu sem þegar hefur verið byggð upp? Áður hef ég gert grein fyrir sameiginlegri ábyrgð heilbrigðisstétta, ekki síst á viðkvæmum tímum, og að þær þurfi að standa saman og styðja hvor aðra í stað þess að líta á ástandið sem sérstakt sóknartækifæri fyrir sig og sína. Stjórnvöld verða að tryggja unglæknum bestu kjör sem völ er á, í stað þess að ganga endalaust á velvild þeirra og tryggja þannig að þeir vilji starfa hérlendis. Málið sem almenningur verður að gera sér grein fyrir er hvernig heilbrigðisþjónustu við ætlumst til að fá þegar mest á reynir. Grunnheilsugæslu og bráðaþjónustu þar á meðal. Stjórnvöld hljóta nú að þurfa að spyrja sig hvort læknisþjónustan eigi að vera áfram mikilvægur partur af velferðarþjónustunni hér á landi.