Hagamálið sýnir mistök við endurreisn bankanna, gerð í tíð síðustu ríkisstjórnar, haldið áfram í tíð þessarar. Í miðjum rústunum eftir hrunið voru stjórnmálamenn svo fullir lotningar gagnvart skilunum gagnvart viðskiptalífinu að hver af nýju bönkunum átti að stjórna sér sjálfum á einhverskonar viðskiptaforsendum. Að vísu voru engir hluthafar að taka tillit til, engar hefðir sem hægt væri að styðjast við, engin sérstaða hvers banka í starfsháttum, atvinnugreinum eða viðskiptamönnum – nema það sem hver banki fékk í arf eftir nafna sinn hinn eldri.

Það voru kosin bankaráð – skipuð fulltrúum frá flokkunum, en þau áttu að leika glöð og frjáls án áhrifa frá nokkrum aðila og herma eftir raunverulegu samkeppnisástandi – með aðstoð bankastjóra sem flestir voru ráðnir úr gamla bankanum.

Einhverskonar verklagsreglur um skuldameðferð voru að lokum settar en sínar fyrir hvern banka, og alveg óljóst hvernig þær virka innan hvers banka eða hver munur er á þeim í raun milli bankanna. Lítið heyrist af störfum svokallaðra umboðsmanna, sem reyndar starfa á vegum bankastjórnarinnar!  – eftirlit er óljóst og gagnsæi fer aðeins eftir því hvort einhver fjölmiðillinn er nógu duglegur og áræðinn að grafa upp mál þau mál sem hin frjálsu bankaráð véla um ásamt hinum frjálsu bankastjórum.

Síðasta undarlega mál sem í hámæli komst var þegar Kaupþing bjóst til að fella niður milljarðaskuld Björgólfsfeðga vegna lánsins sem þeir tóku þar til að kaupa Landsbankann. Bankastjórn og -ráð hættu við í bili eftir almenna uppreisn, en ekkert gerðist annað í starfsháttum bankans eða mannaskipan í valdastöðum. (Minnir það hafi orðið breytingar í bankaráðinu vegna breyttra valdahlutfalla flokkanna, nýr formaður bæjarstjórinn Helga Jónsdóttir sem, þar mun sitja á einhvern hátt á vegum Samfylkingarinnar – við sem erum í þeim flokki sjáum hinsvegar aldrei framan í þennan mikla valdamann.)

Nú er í fréttum endurreisn Haga í sama banka og hermt að það eigi að fella niður milljarða af fyrri eigendum – og undanfarið höfum við fylgst með svipuðum tíðindum af öðru máli miklu minna en ámóta í laginu, þar sem Landsbankinn hjálpar Bjössa í World Class að losna útúr milljarða-dellumakeríi í Danmörku.

Ég skal ekkert um þessi tvö mál segja sérstaklega. Til þess þekki ég þau ekki nógu vel og get einkum ekki borið þau saman við önnur ámóta, en fréttaflutningi Morgunblaðsins er því miður ekki að treysta vegna þess að þar blandað saman fréttum og pólitík, og gert upp á milli manna og fyrirtækja. Það er örugglega skynsamlegt að reyna að bjarga lífvænlegum fyrirtækjum. En það verður að gera með samræmdum reglum í öllum bönkunum og eins gagnsærri meðferð og nokkur völ er á. Og þegar eigendurnir heita Björgólfur og Jón Ásgeir verður almenningur, eigendur bankanna, að geta verið viss um að allt sé borgað sem hægt er. Spurningin á forsíðu Moggans um traust er ekki ástæðulaus.

Fyrst og fremst verður að vera á hreinu að bankarnir gæti jafnræðis milli skuldaranna og fyrirtækjanna. Og hvar eru, vel á minnst, frá Kaupþingi þær „reglur um skuldbreytingar og breytingar á skilmálum skuldabréfa og lánssamninga sem kunna að leiða til eftirgjafar skulda eða annarra ívilnana fyrir skuldara“ og eiga að vera  „aðgengilegar fyrir lántaka og aðra viðskiptavini þeirra“ – samkvæmt lögunum sem alþingi samþykkti 23. október síðastliðinn?