Ekki mátti ræða opinberlega almannaheill, dýrustu skipulagsmistök aldarinnar og óöryggi sjúkraflutninga að fyrirhuguðum nýjum þjóðarspítala, frekar en árin á undan!!!
Á sama tíma og þjóðin lofsyngur björgunarsveitirnar um hver áramót og sem vinna sína vinnu ókeypis og án stjórnmálalegs hagsmunapots.

“Málefnalegri gagnrýni um áframhald framkvæmda á Hringbrautarlóðinni er ósvarað og reyndar eins og aldrei hafi verið gærdagurinn. Framkvæmdaraðilinn Nýr Landspítali ohf. lætur sér fátt um finnast. Ekki heldur að umræðan sé tekin upp hjá systurhlutafélaginu RÚV ohf., með þöggunina að vopni eins og verið hefur sl. ár. Alls ekki má ræða forsendubrestina nú, vöntun á nauðsynlegum samgöngubótum og sem ráðast hefði átt í FYRIR framkvæmdirnar og ítrekaðar voru í síðasta staðarmati stjónsýslunnar, Fjársýslu ríkisins 2008. M.a. vegna aðgengis nauðsynlegra bráðaflutninga með sjúkrabílum gegnum borgina og inn í hana frá nágrannasveitafélögum. Eins er varðar öryggi venjulegs sjúkraflugs sem í dag eru um 800 á ári og áframhaldandi veru Reykjavíkurflugvallar í Vatnsmýrinni sem leikur þar lykilhlutverk. Eins möguleg notkun neyðarflugbrautarinnar í vissum veðurskilyrðum, og sem þá um leið var hugsuð sem ávalt opin möguleg aðflugsleið þyrlna (yfir brautina) að spítalanum”

Strútseðli ráðamanna í málefnum LSH, eða hvað veldur?

Kálfanesborgir, 22. desember 2018

Sennilega má segja að ég sé í lúxus aðstöðu sem höfuðborgarbúi og starfsmaður á einum annasamasta vinnustað landsins, bráðadeild LSH, að geta skroppið í aðra náskilda en miklu rólegri vinnu, nokkrar vikur í senn, norður á Strandir. Burt frá öllu ráðaleysinu og skipulagsmistökunum. Fengið um leið að njóta þess besta sem slíkir staðir hafa upp á að bjóða um jólin. Allt öðruvísi vinnuálag og þar sem heimilislækningar eru stundaðar í sinnu tærustu og bestu mynd. Reyndar notið þess í heil 20 ár, á öllum árstíðum, m.a. yfir jól og áramót.

Starfsliðið á heilsugæslunni og á hjúkrunarheimilinu er meira og minna það sama og sjúklingarnir margir orðnir góðir kunningjar. Samfélagið reyndar allt eins og stór fjölskylda, allt tengist einhvern veginn og nógur tími til alls. Hvorki aðflæðisvandi né fráflæðisvandi og gamla fólkið hefur það gott. Reyndar hæsti meðalaldur sveitafélags á öllu landinu á Ströndum.

Hverju er verið að fórna ef heilu byggðalögin leggjast í eyði vegna áskapaðra ytri aðstæðna, nauðþurftarbúskaps, ónógrar atvinnu og samgönguleysis? Skiptir sagan okkar um búsetuhættina gegnum aldirnar og öðruvísi menningu til sveitar og sjávar ekki máli? Skiptir sjálfbærni og nýting jarða á afskekktari stöðum ekki líka máli tengt umræðunni um öll óheillvænlegu kolefnissporin í dag? Síðan er það nýútsprungna hagsældarrúsínan, allt erlenda ferðafólkið sem vill sjá landið okkar og kynnast ólíkri menningu. Það þarf líka þjónustu og samfélagsöryggi á vissan hátt.

Sennilega hef ég alltaf verið sveitadrengur í mér og þar sem genin voru fljót að opna gluggana sína þegar þau fengu tækifæri til þess. Ég óska öllum höfuðborgarbúum að fá álíka tækifæri og að tækifærin sjálf hverfi nú ekki endanlega frá okkur fyrir efnahagslegar hagræðingarkröfur í svokallaðri nútímavæðingu. Með mörgum kostum, en líka ókostum, spennu og tímaleysi. Mannlífið þarf að fá að dafna áfram vel á Ströndum, sem og í flestum öðrum fámennum byggðum landsins sem eiga nú undir mikið högg að sækja. Möguleikar á áframhaldi lifandi Íslendingasagna í öllum myndum er auðvitað stærsta gjöfin fyrir þjóðina.

Gleðileg jól.

Hólmavík

Hólmavík, 17.12.2018

Það var heldur betur skemmtileg og óvænt upplifun að koma til Hólmavíkur fyrir helgina og sjá yfirhlaðna bryggjubakkana, af stórum hvítum heyböggum og sem gaf bænum alveg nýjan og hátíðlegan svip í anda jólanna. Fleiri þúsund heybakkar, nokkur hundruð tonn alls og sem bíða nú flutningaskips frá Noregi sem væntanlegt er á föstudaginn. Hreinasta jólaskraut í raun og sannkallaðir jólapakkar sem sigla á með um jólin fyrir heyþurfandi bændur í Noregi, eftir þurrkana þar í sumar og heybrest. Loks erum við Íslendingar ríkulega aflögufærir í nauðum nágrannaþjóðar og sem enginn annar hefur upp á að bjóða. Áststand sem minnir áþreifanlega á hvað við við erum í raun rík sem þjóð, af landsgæðum og hagstæðu veðurfari í heildina séð. A.m.k. enn sem komið er. Áhyggjur heimsbyggðarinnar allrar er engu að síður tengt óeðlilegri hlýnun jarðar og öfgum í veðurfari, einkum þurrkum, vegna mengunar jarðarkringlunnar og umhverfisráðherra hefur gert góð skil sl. daga. Íslenskir bændur m.a. á Ströndum og Dalabyggð náðu hins vega margir þremur sláttum í sumar og eiga því nóg af heyi af bestu gæðum. Ekki er að spyrja af iðjusemi þeirra og dugnaði og að leggja meira til en þeir sjálfir þurfa. Á niðurskurðartímum og höftum stjórnvalda sl. ár í íslenskum landbúnaði.

Á sama tíma heyrum við samt að sumar byggðir, m.a. hérna á Ströndum, nánar tiltekið í Árneshreppi, er við það að leggjast af. Aðallega samt bara vegna vöntunar á tryggum samgöngum og snjómokstri á veturna! Áður blómleg sveitabyggð og útgerðarþorp með íbúatölu á þriðja hundrað, en þar sem rekstrar- og búsetuskilyrðin hafa orðið mikið erfiðari með lækkandi verði á búvörum og erfiðum vegasamgöngum. Flestir sveitabæirnir þar voru áður með ríkulega sauðfjárrækt og góð tún, en þar sem bæir eru nú víða komnir í eyði, og tún og hagar í vaxandi órækt. Smábátaútgerðin getur ekki heldur borið sig þar sem trygga flutninga vantar á fiskmarkaði fyrir sunnan með ferskan fisk! Aðeins 14 íbúar halda byggðinni í byggð þar í vetur og jafnvel búið að loka bæði barnaskólanum og kaupfélaginu. Ástandið getur ekki orðið verra og síðan ófært landleiðina marga mánuði á veturna.

Heyfengurinn í sumar og útflutningsmöguleikarnir á heyi í dag, sýna allt aðra stöðu en okkur hafði áður órað fyrir. Eins væntanleg tækifæri með ótakmarkaða útflutningsmöguleika á kindakjöti, m.a til Kína. Miklu bjartari mynd en teiknuð hefur verið upp hingað til af pólitískum öflum og Samtökum verslunarinnar. Samtök sem kappkosta í raun að auka kolvetnissporin okkar með stórinnflutningi á erlendu kjöti, þar að auki oft vafasömu „smituðu“ kjöti. Í stað þess að standa þéttar að innlendri sjálfbærri hreinni íslenskri landbúnaðarframleiðslu.

Það eru sannarlega komnir nýir tímar og sem stjórnmálaöflin verða að líta til. Þá um leið að halda í brothættar byggðir í dreifbýlinu eins og kostur er. Til varðveislu menningar okkar og tækifærum til sjálfbærs búskapahátta í framtíðinni og sem hlýtur að teljast til einstaks láns að teknu tilliti til alvarlegri umhverfisstöðu heimsins í dag og daglega er í fréttum. Versandi búsetuskilyrða víða um heim, óveðráttu og þurrka. Myndalegur stuðningur við brothætta byggð í Árneshreppi og sem sárlega vantar lágmarks vegasamgöngubætur, gæti verið fyrsta skrefið. Líka til að við öll og komandi kynslóðir fái notið stórkostlegs landsvæðis og náttúru norður á Ströndum. Þar sem sagan okkar og menningararfur, í oft harðbýlu en oftast gjöfulu landi, getur verið áfram órjúfanlegur þáttur við nútíðina og þeirri ógn sem við og heimbyggðin öll stöndum frammi fyrir.

„Stór innviðaverk­efni í Árnes­hreppi þola enga bið. Verði ekk­ert að gert gæti byggðin lagst af og þar með væru „var­an­lega glötuð mik­il verðmæti sem fel­ast í menn­ingu og mann­lífi í þessu sér­stæða og afar fal­lega byggðarlagi“. https://www.mbl.is/frettir/innlent/2018/12/17/oasaettanleg_innilokun_i_arneshreppi/

Gamla ásýnd, gamla góða Landspítalans úr suðri

Málefnalegri gagnrýni um áframhald framkvæmda á Hringbrautarlóðinni er ósvarað og reyndar eins og aldrei hafi verið gærdagurinn. Framkvæmdaraðilinn Nýr Landspítali ohf. lætur sér fátt um finnast. Ekki heldur að umræðan sé tekin upp hjá systurhlutafélaginu RÚV ohf., með þöggunina að vopni eins og verið hefur sl. ár. Alls ekki má ræða forsendubrestina nú, vöntun á nauðsynlegum samgöngubótum og sem ráðast hefði átt í FYRIR framkvæmdirnar og ítrekaðar voru í síðasta staðarmati stjónsýslunnar, Fjársýslu ríkisins 2008. M.a. vegna aðgengis nauðsynlegra bráðaflutninga með sjúkrabílum gegnum borgina og inn í hana frá nágrannasveitafélögum. Eins er varðar öryggi venjulegs sjúkraflugs sem í dag eru um 800 á ári og áframhaldandi veru Reykjavíkurflugvallar í Vatnsmýrinni sem leikur þar lykilhlutverk. Eins möguleg notkun neyðarflugbrautarinnar í vissum veðurskilyrðum, og sem þá um leið var hugsuð sem ávalt opin möguleg aðflugsleið þyrlna (yfir brautina) að spítalanum.

Þannig ekkert síður mál er varðar ásættanlegar aðstæður til lendingar fyrir sjúkraþyrlur á nýja spítalann. Öruggur pallur með opnum aðflugssvæðum í það minnsta eða eins og mælt var með í skýrslunni 2008, þyrluvöllur á jörðu og nefnt svæði Umferðarmiðstöðvarinnar í því sambandi. Í stað þess sem nú er áætlað, þyrlupalls á 5. hæð rannsóknarbyggingarinnar við hlið meðferðarkjarnans og þar sem útlit er fyrir að engin opin öryggis – neyðarlendingarsvæði verði í kring og þegar búið að loka neyðarbrautinni og byggingaframkvæmdir hafnar á því svæði. Þvert á öryggisaðstæður sam allar þjóðir kappkosta að skapa í hönnun nýrra bráðasjúkrahúsa. Svínað er þannig á megin öryggisþáttunum opinbers skipulags þrátt fyrir ýtrekaðar ábendingar og EKKERT NÝTT ÁHÆTTUMAT einu sinni gert. Byggingaframkvæmdir þegar hafnar í Vatnsmýrinni eins og áður sagi og þar sem skipulagt er enn frekari uppbygging íbúða- og þjónustusvæðis samkvæmt aðalskipulagi Reykjavíkur, AR 2011-2030. Eins að Reykjavíkurflugvöllur verði jafnvel farinn úr Vatnsmýrinni fyrir 2024.

Flestir þingmenn og ráðmenn stinga hausnum áfram í sandinn. Of seint að hætta við segja flestir, sennilegasta skýringin er þó mest vegna þverpólitískra hagsmuna og gefinna loforða allt frá síðustu öld. Hagsmunatengslin liggja nefnilega víða í pólitíkinni. En væri þá ekki réttara að segja í dag að menn stingi bara hausnum í Hringbrautar-sprenginámuna og sem nú stefnir í að verða fullmótað þjóðargljúfur á stærð við stóran fótboltavöll, 8-16 metra djúpt, eftir 1 1/2 ár og búið að sprengja og keyra 350.000 tonnum af grjóti af vettvangi. Áður en síðan byrjað verður á byggingu Babylonsturnsins íslenska sem blasa mun við um langa framtíð í miðborginni.

Framkvæmdir þessa daganna við suðurhlið aðalbyggingar Landspítalans gama.

Framkvæmdirnar telur samt meirihluti þjóðarinnar og a.m.k. mikill meirihluti starfsmanna spítalans samkvæmt fyrri skoðanakönnunum, vera fyrirséð stórkostleg skipulagsmistök. Aðrir segja mestu skipulagsmistök aldarinnar, ef ekki Íslandssögunnar allrar. Stefna reyndar í hamfaraslys á alla venjulega mannlega mælikvarða að mínu mati varðandi áhættu og síðan sokkinn kostnað fyrir þjóðina upp á jafnvel hundruð milljarða króna. Mannslíf eru í hættu og þegar sjúklingar, alvarlega veikir og slasaðir, fá ófullnægjanlega þjónustu vegna fyrirséða aðgangshindrana í sjúkraflutningum. Áhætta á flugslysi á sjálfri spítalalóðinni er raunveruleg, jafnvel að 20 tonnna þyrla hrapi “á slæmum degi” í kjarna bráðastarfseminnar, á sjálfan meðferðarkjarnann. Ekki þannig “bara” á pallinn sem henni er ætlað að landa á í daglegum sjúkraflutningum af landbyggðinni og miðunum í framtíðinni. Hann er þó aðeins nokkrum metrum frá meðferðarkjarnanum sjálfum, á þaki “rannsóknarhússins” og þar sem síðan viðkvæmustu rannsóknir heilbrigðiskerfisins á að gera. Þar sem titringur á viðkvæmum tækjabúnaði, sót og önnur mengun sem og hávaði virðist ekki eiga neinu máli að skipta !!!!!!

Allt mál og áhættur sem undirritaður vitnaði m.a. um á fundi Velferðarnefndar Alþingis 7. nóvember sl. eftir að hafa verið boðaður þangað, ásamt Ingvari Georgssyni varaslökkviliðsstóra Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins fyrir hönd Landssambands slökkviliðs- og sjúkraflutningsmanna og Haraldi Sigurðssyni fyrir hönd Umhverfis- og skipulagssviði Reykjavíkurborgar. Ekkert er hins vegar getið um efnisatriðin þeirrar umræðu eða svör við fyrirspurnum nefndarmanna í fundagerð Velferðarnefndarinnar þennan fallega vetrardag, í huggulegum húsakynnum alþingis við Austurvöll. Formaður nefndarinnar kemur reyndar úr röðum Pírata (Halldóra Mogensen) og sem telur sig þannig þá væntanlega berjast fyrir gegnsæi og gegn allri spillingu? Ekki virðist heldur heilbrigðisráðherra úr röðum VG (Svandís Svavarsdóttir) hafa neinar áhyggjur af málinu og sem hefur m.a. ekki sinnt að svara tölvupósti mínum til hennar á alþingisvefnum frá 29.11.2018 og þar sem aðeins var beðið um vinsamlegt viðtal.

Læt hér fyrir neðan síðan fylgja með umsögn Samtaka um betri spítala á betri stað (SBSBS) sem á sér um 10.000 fylgismenn á fésbókinni að lokum, á þingsályktunartillögu um „Óháða, faglega staðarvalsgreiningu fyrir nýtt þjóðarsjúkrahús“, í stað 20 ára gamalla skipulagsplana í raun og þar sem flestar gömlu meginforsendurnar eru ekki uppfylltar, þegar brostnar eða á förum (m.a. nauðsynlegar samgöngubætur áður en ný spítalastarfsemi hefst í aðal meðferðarkjarna landsins!!!, Reykjavíkurflugvöllurinn áfram í Vatsmýrinn?? og nauðsyn þess að styrkja þurfti ennþá atvinnulíf í miðbænum!!!). Það er aldrei of seint að taka skynsamlegar ákvarðanir og viðurkenna mistökin á alþingi. Sem heilbrigðisstarfsmanni ber mér a.m.k. að vara við stórslysunum.

„Miklabraut, stokkur. Samgönguáætlun ríkisins í áfanga 2024-2030 ef samkomulag næst við Reykjavíkurborg um skipulag og kostnað í tengslum við framkvæmdir við Borgarlínu.“ (kostnaður samtals um 150 milljarðar).
„Lagt er til að Miklabraut verði að hluta lögð í stokk á milli Kringlumýrarbrautar (Hafnarfjarðarvegar) og Snorrabrautar (Bústaðavegar) í tengslum við framkvæmdir við Borgarlínu á 2. og 3. tímabili.“ Ekki er búið að ákveða kostnaðarskiptingu milli sveitarfélags og ríkis við slíkar framkvæmdir!!! Ekki er neitt getið um framkvæmdir við Miklubraut í stokk í AR 2010-2030 og enn síður Hlíðargöng, aðeins fyrirhugaða Borgarlínu!!

Forsenda fyrir byggingaframkvæmdum í loka staðsetningavali ríkiskaupa á NLSH á Hringbraut fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins (með áliti Ingu Jónu nefndarinnar svokölluðu 2008) var að nauðsynlegar góðar umferðarsamgöngur væru fyrir hendi sem og öruggur lendingarstaður fyrir sjúkraþyrlur utan sjálfra spítalabygginganna, til að tryggja nauðsynlegt aðgengi að þjóðarsjúkrahúsinu, ekki síst fyrir sjúkraflutninga. Af landi sem úr lofti. Þessar aðalforsendur ásamt staðsetningu Reykjavíkurflugvallar sem áttu að vera til staðar þegar spítalinn væri byggður, voru þannig sviknar/kipptar burt bak við tjöldin og þegar Alþingi ákvað 2014 að hefja framkvæmdir við NLSH, með tilliti til nýs aðalskipulags Reykjavíkurborgar AR 2010-2030. Þegar er síðan búið að loka gömlu neyðarbrautinni og byggingaframkvæmdir hafnar við Vatnsmýrina, t.d. á Valslóð og norður enda gömlu flugbrautarinnar og borgaryfirvöld stefna að Reykjavíkurflugvöllur fari síðan allur um 2024!!

Þannig aðalforsendur framkvæmda við þjóðarsjúkrahúsið brostnar, jafnframt öruggri aðkomu sjúkraþyrla að fyrirhuguðum Landspítalaþyrlupalli á 5 hæð nýs rannsóknarhúss (vegna skorts opinna aðflugssvæða fyrir m.a. hugsanlegar nauðlendingar þyrla og bilun verður í vélakosti eða vegna veðurs). Ekkert þannig öryggissvæði fyrir neyðarlendingar þyrlna í aðflugi og í lendingu!!  Ekkert nýtt öryggismat/áhættumat hefur heldur verið gert vegna þessara brostnu forsenda og sem gert var þó ráð fyrir þegar pallurinn var hannaður 2010/2011 og síðan leyfi fengið hjá flugmálayfirvöldum og sem gerðu reyndar að skilyrði að aðeins yrðu notaðar öflugar þyrlur (2-3 mótora) og sem væru þyrlur sem gætu komið sér burt á nærliggjandi lendingarstað ef bilun yrði í einum mótor). Nú eru hins vegar þegar auknar byggingaframkvæmdum allt í kringum spítalann staðreynd og miklu fleiri fyrirhugaðar!!

Öll eru þessi vinnubrögð og áætlunargerðir með ólíkindum hjá stjórnsýslunni og þar sem svínað er á grunnforsendum bráðasjúkrahúsa. Öruggi spítalans og nágrennis og góðu aðgengi fyrir borgarbúa og landið allt, ekki síst mtt. sjúkraflutninga hverskonar. Þetta var  til umræðu með Velferðarnefnd alþingis sem undirritaður sat í fyrradag, 7 nóvember sl. og sem var kallaður til fyrirspurnar nefndarinnar, vegna umfjöllunar á þingsályktunartillögu Miðflokksins um nýtt staðarval þjóðarsjúkrahússins.

Slökkviliðs- og sjúkraflutningsmenn sem sjá um bráðaflutninga með sjúkrabílum í dag hafa af málinu miklar áhyggjur og fulltrúi þeirra eining kallaður til fyrirspurnar á fundinum góða. Landssamtök slökkviliðs- og sjúkraflutninggsmanna hafa þegar sent inn stutta umsögn með þingsályktunartillögu Miðflokksins um að strax verði farið í staðarvalsathugun fyrir nýtt þjóðarsjúkrahúss m.t.t. öruggra sjúkraflutninga og sem ekki eru uppfyllt að óbreyttu á Hringbraut. Þegar hafa komið upp dæmi um óafsakanlegar tafir í forgangsakstri sjúkrabíla á leið til spítalans og þar sem um líf og dauða er að tefla. Fyrirsjáanlegir eru miklir og vaxandi erfiðleikar með þennan akstur og miklar tafir í sjúkraflutningum innan höfuðborgarsvæðisins alls og frá landbyggðinni gegnum borgina. Sérstaklega er nefndar áhyggjur frá Keflavík, tengt mikilli flugumferð þar og miklum fjölda ferðamanna sem þangað koma árlega (2-3 milljónir). Dæmi er um að forgangsakstur þaðan hafi á köflum tafist verulega og verið miklu hægari en æskilegt var, vegna umferðartafa í höfuðborginni sjálfri. Eins hefur slökkviliðsstjóri Akureyrar í umsögn með þingsályktunartillögu Miðflokksins lýst yfir miklum áhyggjum með óöryggið tengt staðsetningu helsta nýja bráðaþjóðarsjúkrahúsi landsins á Hringbraut og ef Reykjavíkurflugvöllur verður síðan látinn víkja.

Ekki hefur þó sérstaklega verið send um umsögn frá starfsfólki LSH vegna mikillar truflunar og ónæðis á framkvæmdatíma næsta áratuginn og heldur ekki vegna fyrirséða lélegra loftgæða og ryks á byggingarsvæði auk hávaðamengunar. Ekki heldur vegna 50.000 ferða með allt að 50 tonna trukkum með grunnefni og sprengiklöpp (um 340.000 tonn) frá byggingarsvæði og til baka og svo annað eins í aðföngum með nýtt byggingarefni síðar gegnum gömlu miðborgina og allir sjá hvaða gífurlegu álagi veldur á vegakerfið. Umferðarþunginn einn er samsvarandi um tæplega 10% aukningu bílaumferðar og sliti á vegakerfi borgarinnar!!

Hér verður ekki rætt frekar um það sem þó talið hefur verið upp endurtekið hjá SBSBS sl. 5 ár. Um margfalt hagstæðari möguleika á að byggja þjóðarsjúkrahúsið allt frá grunni á miklu betri/besta stað, sem og að reka það, í stað nýbyggingar nú á versta stað í gömlu miðborginni við afar þröngar og erfiðar aðstæður strax í 1. áfanga verkefnisins til 2024. Eins með tilliti til mikillar vanáætlunar í kostnaði við endurgerð eldra húsnæðis Landspítalans í 2-3 áfanga byggingaáætlunarinnar, 2024-2035 (um 60.000 fm2 þar sem áætlaður kostnaður á fm2 er 110.000 (flestir reikna með fimm til tíföldu verði). Á svipuðum tíma og framkvæmdir við Borgarlínuna svokölluðu gætu hafist ef af verður og jafnvel Miklubrautarinnar í stokk samkvæmt samgönguáætlun ríkisstjórnarinnar nú, og öllum fyrirvörum sem þar eru gefnir varðandi kostnaðarhlutdeild Reykjavíkurborgar.

Öll þessi umferðamannviki seint og um síðir ef af verða geta stefnt í 100-150 milljarða króna kostnað á núvirði og sem er svipuð upphæð og reiknað hefur verið varfærnislega út (af SBSBS) að verði sokkinn kostnaður við Hringbrautaframkvæmdir þegar upp verður staðið. Jafnvel áður en heildarframkvæmdum á Hringbraut líkur, jafnvel strax eftir 1. áfangann (Meðferðarkjarna og rannsóknarhús) og tekinn verður afstaða að velja þjóðarsjúkrahúsi og aðal bráðasjúkrahúsi landsins nýjan og mikið betri stað. Þegar allir sjá augljóslega mestu og dýrustu skipulagsmistök aldarinnar með eigin augum í miðborginni góðu. Mál sem ekki hefur samt mátt ræða og gangrýna í fréttatímum RÚV ohf. (systurhlutafélag NLSH ohf.) sl. hálfan áratug!!!

Sjúkrafluningum með flugi allt of óöruggur stakkur búinn

Raunveruleg ný hættuvá er komin upp gagnvart lýðheilsunni á Íslandi og mögulega nýjum dýrasmitsjúkdómum sem berast munu til landsins með fersku innflutti kjöti frá Evrópu. Með markmiðum Samtaka verslunarinnar á Íslandi, vegna gróðasjónarmiða en undir formerkjum neytendhagsmuna og „neytendaverndar“, en viðspyrnuleysi Ríkisstjórnar Íslands. Vegna markaðsákvæða ESB landa og EFTA dómstóllinn úrskurðaði sl. vetur að ætti að gilda líka fyrir Ísland, samkvæmt EES samningnum. Regluverk sem er sérsniðið að þegar áunnum vandamálum, s.s. mögulega smiti sýklalyfjaónæmra flórusýkla í dýrum í Evrópu sem smitast getur auðveldlega í þarmaflóru manna, svokallaðra sameiginlegra súnu-baktería (zoonosis).

Sýklalyfjaónæmi súnu-baktería í eldisdýrum erlendis er eingöngu tilkomið vegna mikillar sýklalyfjanotknar í landbúnaði erlendis og þar sem jafnvel úrgangur hverskonar getur mengað vatn sem notað er til vökvunar í akuryrkju og grænmetisræktun. Erfðaefni þessara baktería geta auk þess fluttst til baktería sem finnast eingöngu í jurtaríkunu og þar með í grænmetisræktunina t.d., en síðan aftur í menn eins og nýlega var í fréttum.

Ekkert af þessu hefur þegar átt sér stað í landbúanaðinum á Íslandi og sem kappkostað hefur að nota þar sem minnst af sýklalyfjum. Þjóð sem stendur í því tilliti fremst meðal ríkja heims. Sameiniðuþjóðirnar og Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin (WHO) hafa skilgreint vaxandi sýklalyfjaónæmi meinvaldandi baktería sem eina mestu heilbrigðisógn mannkyns og spyrna þarf gegn með öllum ráðum. Bæði með minni sýklalyfjanotkun í landbúnaði og meðal manna og þar sem við stöndum okkur ekki nærri eins vel.

Íslensk stjórnvöld virðast samt ekki ætla að beita sér með lagasetningu fyrir þessar séríslensku góðu lýðheilsuaðstæður, til varnar smithættunni og að sýklalyfjaónæmar súnur berist til mannfólksins á Íslandi með innfluttu erlendu fersku eldiskjöti og sem alltaf bera með sér ótiltekið magn eftir slátrun. Eins m.t.t. áhættu á mögulegum nýjum dýrasmitsjúkdómum sem borist getur með fersku erlendu sláturkjöti að mati dýralækna og sem við höfum blessunarlega verið að mestu laus við vegna einangrunar landsins gegnum tíðina og öflugum smitsjúkdómavörnum og takmörkunum á innflutningi lifandi dýra erlendis frá. Beita mætti auðvitað sértækum neyðarlögum í þágu smitvarna landsins og lýðheilsusjónarmiða gegn EES ákvæðunum. Aðgerðarleysi í þessum efnum mun hins vegar væntanlega kosta mörg mannslíf og óheyranlegan kostnað fyrir heilbrigðiskerfið allt í náinni framtíð.

Massífur innflutningur á sýklalyfjaónæmum súnum mun fljótt festast varanlega í íslensku mannaflórunni. Með innflutningi á sýklalyfjaþolnum súnum á eldhúsborðið og síðan í alla fjölskyldumeðlimi. Svo ekki sé talað um smitið í kjötborði kaupmannsins og ef umbúðir leka. Eftir smit, vikum, mánuðum eða jafnvel árum síðar, bíða mögulega ónæmu súnurnar tækisfæris á að sýkja okkur frá garnaflórunni, þá hugsanlega alvarlegir meinvaldar sem erfitt getur verið að finna rétt sýklalyf gegn (ef þau fyrirfinnast á annað borð og sýkillinn jafnvel fjölónæmur). Og eins ef það verður bara ekki orðið of seint og venjuleg sýklalyf ekki dugað frá byrjun, sóttin ágerist og við jafnvel við dauðans dyr.

Mikil sýklalyfjanotkun og notkun breiðvirkra sýklalyfja meðal manna á Íslandi, einkum barna og gamals fólks, gerir vandann enn erfiðari og flóknari viðureignar. Áskapur vandi sem er sjálfum okkur og skipulagi í heilbrigðiskerfinu um árabil að kenna og sem mun síðan auðvelda útbreiðslu sýklalyfjaónæmu súna. Við höfum þegar mikla reynslu mjög hraðrar útbreiðslu annarra flórubakteríu í öndunarvegi (nefkoki) og sem barst til landsins um árið og sem tengdist ákveðið sýklalyfjanotkun meðal manna og einkum barna og þar sem lungnabólgubakterían (fjölónæmur pneumókokkur) átti í hlut. Þannig að samanlögðu og með algengum innflutningi á sýklalyfjaþolnum súnum til landsins, jafnvel að verði alvarlegra heilbrigðisvandamáli en nágranaþjóðirnar standa frammi fyrir í dag!

Allir, hraust börn jafnt sem fullorðnir, en þó meira þeir sem veikir eru fyrir, eru útsettir fyrir sýkingar af völdum sýklalyfjaónæmra súna. Sérstaklega þeir sem hafa einhverra hluta vegna þurft á sýklalyfjum að halda nýlega og sem gefur þá ónæmum súnustofnunum sem á annað borð hafa tekið sér tekið bólfestu í görn, tækifæri á að “blómstra” á kostnað næmu flórunnar eins og t.d. ESBL colibakteriur. Svipað má segja um MÓSANA í nefinu okkar og síðar í sárasýkingum eða á aðskotahlutum hverskonar. Hér erum við ekki einu sinni að tala um matareitrunarbakteríur eins og Kamphýlóbakter eða Salmonellu sem allir þekkja, en þar sem ákveðnir stofnar geta líka verið sýklalyfjaónæmir erlendis. Allskonar hins vegar oftar alvarlegar algengar sýkingar í okkar viðkvæmustu líffærakerfum og þar sem venjuleg sýklalyf hafa hingað til dugað okkur ágætlega í flestum tilvikum.

Aðgerðirnar nú gætu í samlíkingu gagnvart íslensku jurtaflórunn verið t.d. að ákveðið hefði verið að flytja inn til landsins eitraða lúpínu til jarðvegsbindingar og gegn skordýrum (sem ekki fyrirfinnast á Íslandi) vegna fallegra blóma að mati mið-Evrópubúa og sem fengi síðan að sá sér hömlulaust yfir villtar íslenskar lágjurtir og jafnvel yfir gömlu lúpínubeðin óvinsælu. Um holt og hæðir Íslands. Jafnvel í húsgarða landsmanna að lokum svo ekkert er við ráðið. Dreifu sér auk þess líka í akra og tún bænda með skertum hey- og korngæðum og uppskerubrestum. Óbeislað sjókvíaeldi er landsmönnum þó sennilega hugleiknara dæmi í dag og þar sem nátttúran er ekki látin njóta vafans.

Hér erum við að tala um miklu mikilvægri flóru, nærflóru okkar sjálfra og sem er stór hluti heilbrigðishugtaksins. Inni í okkur og jafnvel á og við viljum hafa sem best áhrif á og stjórna, með lífstíl og góðu mataræði. Á landi sem vegna einangrunar og smitvarna hingað til hefur gefið okkur einstakt forskot á flestar aðrar þjóðir og heilbrigðari landbúnaðarafurðir og þar sem sýklalyfjanotkun í landbúnaði er nánast hvergi minni í heiminum. Vegna gæða landsins okkar og góðra heilbrigðisaðstæðna hingað til. Næmu bakteríurnar okkar og sem hafa þrifist með okkur nánast óáreittar í þúsund ár og flest sýklalyf duga ennþá á, ef þær gera einhvern óskunda af sér.

Í tilefni nýrrar skýrlsu Landlæknisembættisins og Sóttvarnarlæknis um sýklalyfjanotkun á Íslandi 2017 og sem kom út í dag, degi heilbrigðis barna, endurbirti ég hér ritstjórnargrein mína í hefti Læknablaðsins, febrúar 2016, Betur má ef duga skal, ásamt nýjum skýringarmyndum. Góð vísa er enda aldrei of oft kveðin og sem á aldrei betur við en einmitt í dag! Mesta áhyggjuefnið er að sýklalyfjanotkun meðal manna hefur aldrei verið meiri og eykst stöðugt ár frá ári, á meðan dregur úr henni jafnt og þétt á hinum Norðurlöndunum. Þótt örlítið hafi dregið úr sýklalyfjanotkun barna samanborið við árið 2016 og sem var metár í þessu sambandi, hefur minnkunin verið óveruleg hér á landi sl. ár (<8%) (sjá mynd hér að neðan). Þrátt fyrir tilkomu öflugugar bólusetningar gegn penumokokkum frá 2011 og sem að öllu óbreyttu ættu að hafa getað hindrað algengustu bakteríusýkingar í loftvegum barna, einkum eyrnabólgu.

Unnið hefur verið að ná lyfjanotkuninni niður sl. ár á vegum embættisins og sjá má í skýrslunni, en sem snýr samt að mestu leyti með eftirliti með ónæmum sýklum sem borist geta til landsins með matvælum. Líka að breytingum á verklagsreglum lækna með ávísunum á sýklalyf af sænskri fyrirmynd (STRAMA verkefnið). Í flestum tilvikum er verið að gefa sýklalyf við veirusýkingum og þar sem sýklalyf virka ekkert á eða við vægum bakeríusýkingum sem líkaminn ræður best við sjálfur. Í alþjóðlegum leiðbeiningum er fyrst og fremst mælt með mati á sýklalyfjagöf við efri loftvegasýkingum í heilsugæslunni sjálfri og þar sem boðið er upp á nára eftirlit og fræðslu, frekar en skyndilausnir á vöktum. Höfuðborgarsvæðið er enn og aftur verst hvað þetta snertir. Einu góðu fréttirnar í skýrslunni í dag er hvað Íslendingar nota lítið af sýklalyfjum í landbúnaði miðað við aðrar þjóðir og sem hingað til hefur eflaust komið lýðheilsunni að milku gagni, ásamt góðu aðgengi að hreinu vatni og alm. heilnæmu umhverfi. Hvað er þá eiginlega til ráða??

Hlutfallslega er lang mest ávísað á sýklalyf meðal 0-4 ára barna

Ónauðsynleg sýklalyfjanotkun er talin eiga stærstu sök í hratt vaxandi sýklalyfjaónæmi meðal helstu sýkingavalda mannsins. Það er því mat Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar (WHO) að eitt af veigamestu verkefnum heilbrigðiskerfa heims sé að taka á þessum vanda (1). Notkun sýklalyfja í landbúnaði hefur síðan verið víða enn meiri en meðal manna (2). Tengsl milli sýklalyfjanotkunar og þróunar ónæmis er vel þekkt, m.a. með stökkbreytingum í erfðaefni í baktería sem fluttst geta á milli tegunda og síðan útbreiðslu ónæmu stofnana í þjóðfélaginu og á sjúkrahúsum á kostnað þeirra næmu. Auðvelt hefur verið að sjá slík tengsl hér á landi milli eins algengasta sýkingarvaldsins, lungnabólgubakteríunnar svokölluðu, Streptococcus pneumoniae, sem gjarna finnst í nefkoki barna og valdið getur erfiðum sýkingum, einkum miðeyrnabólgu, kinnholubólgusýkingu og lungnabólgu (3). Kraftaverkalyfið penicillín sem talið er hafa bjargað fleiri mannslífum en nokkurt annað lyf og lengt meðaldur í hinum vestræna heimi um meira en áratug, fékk því miður ekki lengi griðstað í aldingarðinum Eden eftir að það kom fyrst á markað fyrir rúmri hálfri öld. Sama sagan hefur síðan verið með flest önnur sýklalyf síðar og bakteríurnar orðið ónæmar fyrir þeim og engin ný öflug lyf í augsýn (1). Eins og segja má reyndar um flestar lífverur, aðlagast bakteríuflóran þannig breyttum umhverfisaðstæðum hverju sinni. Það er hinsvegar á valdi lækna að sjá til þess að spilla flórunni ekki um of, okkur öllum í hag síðar.

Síðastliðna tvo áratugi hefur verið markvist unnið að því hjá heilbrigðisyfirvöldum að draga úr óþarfa ávísunum lækna á sýklalyf, einkum til barna með væg sýkingareinkenni (3). Í slíkum tilfellum er að jafnaði um veirusýkingar að ræða þar sem sýklalyf koma að engu gagni eða þá vægar bakteríusýkingar sem líkaminn ræður í flestum tilvikum vel við (3). Þá er frekar hvatt til nánara eftirlits með sýkingareinkennum og ef þau versna. Þannig hefur víða verið hægt að komast hjá sýklalyfjagjöf í meirihluta tilvika víða erlendis, einkum meðal barna. Sýnt hefur verið fram á góðan árangur af slíkum aðgerðum hér á landi á ákveðnum landsvæðum yfir ákveðin tímabil. Í klínískum leiðbeiningum Embættis landlæknis er nánar nánar tiltekið um ábendingar fyrir sýklalyfjameðferð varðandi flestar algengustu sýkingarnar og fyrsta val lyfja. Þar er vert að hafa í huga enn eitt vandamálið hér á landi snýr einmitt að mikilli notkun breiðvirkra sýklalyfja á kostnað þeirra þröngvirku.

Sýklalyfjaávísanir á ári til 0-4 ára barna per 1000 börn. Ísland samanborið við Svíþjóð.

Í Læknablaðinu 2016 var birt grein eftir Önnu Mjöll Matthíasdóttur og félaga um breytt viðhorf til sýklalyfjaávísana hjá íslenskum heimilis- og heilsugæslulæknum með tilliti til umræðunnar (4). Í niðurstöðum rannsóknarinnar má glöggt sjá að ákveðin vitundarvakning hefur átt sér stað um aukna árvekni gegn ónauðsynlegri sýklalyfjameðferð. Spyrja má sig þó af hverju gengið hafi svona illa að draga úr mikilli og oft óþarfa sýklalyfjanotkun hér á landi, á sama tíma og betur gengur hjá nágranaþjóðunum. Rannsóknir hafa sýnt að ávísanavenjur lækna á sýklalyf ráðast af mörgum þáttum öðrum en bara þekkingu læknis. Mikið vaktálag, styttri viðtalstímar, væntingar sjúklings, lyfjaauglýsingar og vinnubrögð kollega í sömu aðstæðum geta líka haft mikil áhrif á ákvörðun um lyfjaávísun eða ekki (5). Víða er undirmönnun í heilsugæslunni og vaktálag því mikið hér á landi, ekki síst á sjálfu höfuðborgarsvæðinu þar sem sýklalyfjanotkunin er mest.

Sem betur fer er sýklalyfjaónæmi alvarlegustu sýkingarvaldanna enn lítið hér á landi miðað við víða erlendis, enda landið frekar einangrað, þjóðin fámenn og almennt heilbrigði gott. Engu að síður höfum við fengið faraldra fjölónæmra pneumókokka á síðustu áratugum og sem náð hafa bólfestu í nefkoki hjá allt að 20% barna sem rekja má að hluta til mikillar sýklalyfjanotkunar meðal þeirra (3). Sýkingum fjölónæmra sýkingarvalda á sjúkrahúsum má einnig halda niðri með réttri notkun sýklalyfja og áherslu á hreinlæti og góðar smitsjúkdómavarnir. Varnarbarátta, þar sem sífellt meira hefur samt orðið að láta undan.

Ákveðnir algengir sýkingarvaldar á sjúkrahúsum erlendis eru orðnir í sumum tilvikum ónæmir fyrir öllum hugsanlegum sýklalyfjum sem til eru og því aðeins tímaspursmál hvenær slíkar sýkingar komi einnig upp hér á landi. Fjölgun ferðamanna, aukinn innflutningur á hverskonar hrávöru og tíð ferðalög landans erlendis geta flýtt þessari þróun bæði í samfélaginu og á sjúkrahúsunum. Nýjar bólusetningar gegn algengum sýklalyfjaónæmum bakteríustofnum í þjóðfélaginu, t.d. pneumókokkum, ættu líka að geta dregið að minnsta kosti tímabundið úr sýkingartíðni algengustu sýkinganna sem þeir valda og skapa okkur betra tækifæri til aðhaldsaðgerða. Það er þó alltaf á ábyrgð læknanna sjálfra að nota sýklalyfin af meiri kostgæfni en verið hefur og sporna þannig gegn þróuninni. Vandi lækna er því sá að bera hag sjúklingsins í huga, jafnhliða að viðhalda samfélagslegri ábyrgð á því sem kann að þróast á morgun.

Heimildir:

1. Center for Disease dynamics, economics and policy 2015. The state of the world´s antibiotics 2015. CDDEP: Washington, D.C.

2. Sýklalyfjanotkun og sýklalyfjanæmi baktería í mönnum og dýrum á Íslandi 2013. Landspítali, Sóttvarnalæknir, Lyfjastofnun, Matvælastofnun. 2014.

3. Arason VA, Sigurdsson JA. The problems of antibiotic overuse. Scand J Prim Health Care. 2010;28(2):65–66.

4. Matthíasdóttir AM, Guðnason Þ, Halldórsson M, Haraldsson Á, Kristinsson KG. Breytt viðhorf til sýklalyfjaávísana hjá íslenskum heimili- og heilsugæslulæknum. Læknablaðið 2016;102: 27-31.

5. Petursson P. GPs’ reasons for “non-pharmacological” prescribing of antibiotics: A phenomenological study. Scand J Prim Health Care. 2005;23:120–5.

http://www.bbl.is/frettir/frettir/notkun-syklalyfja-i-landbunadi-tengist-einu-alvarlegasta-lydheilsuvandamali-samtimans/1407/

Tollfrjáls innflutningur á sýklalyfjaþolnum samfélagsmósum?

Hjólahjálmurinn minn góði

Góð hreyfing er heilsunni jafn nauðsynleg og góð næring og svefn. Hjólreiðar eru vissulega góð hreyfing og sannarlega góð fyrir líkama og sál í flestum tilvikum. Hjólreiðar eins og þær eru stundaðar á höfuðborgarsvæðinu í dag eru engu að síður ein áhættumesta frístundin sem þú getur valið og um leið óöruggasti samgöngumátinn sé litið til slysaáhættu. Hjólreiðar er orðin ein algengasta orsök alvarlegra slysa í dag og sem flestir eru feimnir að ræða vegna ímyndarinnar um hinn heilbrigða lífstíl. Tilefni a.m.k. til hugleiðingar um besta lífstílinn sem við tileinkum okkur til að koma okkur í betra form og núvitundar. Eitt af megin markmiðum góðrar lýðheilsu á Íslandi.

Mikill áróður fyrir hjólreiðum án tillits til íslenskra aðstæðna, ræður sennilega mestu um háa slysatíðni hér á landi. Sárlega vantar þó nákvæmar tölfræðilegar upplýsingar um slysin og hér settar fram skoðanir sem fyrst og fremst eru hugleiðingar höfundar byggðar á áralangri reynslu sem læknir á Bráðamóttöku LSH. 

Lagðir hafa verið hjólastígar víða á síðustu árum, en sem jafnframt eru gjarnan göngustígar. Veðurfar, ísing, lausamöl og oft á annan hátt oft ófullkomnir fjölnota stígar. Sambland göngustíga og hjólreiðastíga eru augljóslega ekki hentugir til hraðaksturs hjóla og sem skapa áhættu jafnframt fyrir aðra vegfarendur. Jafnvel ungra barna í leik eða eldra fólks í göngutúr með t.d. hundana sína í taumi.

Sú venja virðist færast líka í vöxt að nota ekki bjölluna hér á höfuðborgarsvæðinu þegar aftan frá er komið á mikilli ferð til að fipa ekki vegfarandann fyrir framan og sá taki ekki óvænt hliðarspor. Að betra sé að þjóta bara framhjá. Hættuminnst sem sagt að taka bara sénsinn! Rafreiðhjólin gefa eins óvanari reiðhjólamanni tækifæri að fara hraðar en aðstæður annars leyfðu. Sprenging hefur verið í sölu á slíkum reiðhjólum sl. misseri. Fallþunginn og afleiðingar áreksturs er miklu meiri á slíku farartæki og sem vegur oft helmingi meira en venjulegt reiðhjól. Eins þeim mun mikilvægara að bremsur og öryggisþættir hjólsins sjálfs séu ávalt í góðu lagi.

Mörg fyrirtæki hvetja starfsmenn sína engu að síður til að hjóla í vinnuna. Heilsunnar vegna á umhverfisvænan máta og til að létta á bílaumferðarþunganum gegnum miðborgina. Jafnvel sem hið opinbera áætlar í framtíðaruppbyggingaáformum á nýju þjóðarsjúkrahúsi, stærsta vinnustað landsins. Markmiðið er að meirihluti starfsmanna hjóli eða gangi í vinnuna!!

Ef slys eru reiknuð inn í almennu heilsumarkmiðin okkar og sem sjálfsagt er að gera, að þá kann ýmsum að bregða í brún. Ekki síst samanborið við annan ferðamáta með almenningssamgöngum eða í einkabílnum því margfallt fleiri (40-60 sinnum) slasast alvarlega á reiðhjóli samanborið við akstur í bíl á höfuðborgarsvæðinu. 

Flesta daga koma nokkrir slasaðir á BMT LSH, einkum yfir sumarmánuði, margir með sjúkrabíl af slysavettvangi, aðrir á eigin vegum. Oftast eru áverkar eftir hjólaslysin, fall eða árekstur, þá ljót sár á höfði eða andliti og brot hverskonar þar sem rifbrot, axlar- og viðbeinsbrot og önnur útlimabrot eru algengust. Útiloka þarf í byrjun alvarlegustu áverkana áður en sár eru hreinsuð og saumuð. Sum beinbrotanna kalla á skurðaðgerðir. Heilaáverkarnir eru oftast sem betur betur “aðeins slæmur heilahristingur”, þökk sé reiðhjólahjálmunum í flestum tilvikum og sem verja nokkuð vel það viðkvæmasta, heilann í okkur. Fátt hlífir mænunni nema sjálf hryggsúlan og sem stundum brotnar.

Sumir hljóta líka alvarlega innvortis áverka, loftbrjóst tengt rifbrotum og innvortis blæðingar tengt t.d. drofi á milta eða lifur. Sumir slasaðir ná sér aldrei til fulls og sitja uppi með varanlegan skaða og verri almenna heilsu í kjölfarið. Miklu verri heilsu en þegar af stað var farið í hjólatúrinn „góða“ upphaflega.

Alvarlegir áverkar og þá auðvitað undanskildar vægar tognanir í háls og baki, eru sjaldséðir áverkar eftir bifreiðaárekstra hverskonar í borgarumferðinni. Þökk sé öruggum bílum og bílbeltunum ásamt loftpúðunum. Áverkar sem eru þó vel skráðir vegna bótaskyldu tryggingafélaga og vegna lögregluskýrslugerðar sem misfarast oft í venjulegum hjólaslysum og einn á í hlut. Sennilega skipta reiðhjólaslysin sem leitað er með til BMT og heilsugæslu, þúsundum á ári hverju. Minnstu hjólaslysin skila sér hins vegar ekki til læknis eins og gefur að skilja, þ.á.m. vægari höfuðhögg barna sem samt geta haft alvarlegar afleiðingar. Hlutfallslega miðað við akstur í bíl er slysaáhættan á reiðhjóli sennilega a.m.k. hundraðföld.

Vissulega eru hjólreiðar góðar fyrir líkamlega heilsu þegar allt gengur vel. Hreyfingaleysi er enda mikið tengt lífstílssjúkdómunum svokölluðum. Ofþyngd, sykursýki, æðakölkun, hjarta- og heilablóðföllunum svo það helsta sé nefnt, jafnvel sem óbein áhætta á að þróa með sér krabbamein. Önnur hreyfing en hjólreiðar við vafasamar aðstæður getur auðvitað komið að miklu gagni. Tímaleysi og umferðaröngþveiti er hins vegar mikil undirliggjandi ógn í nútíma þjóðfélagi og þar sem margir hjólreiðamenn sjá sér leik á borði til að snúa á. Og vissulega er útiveran hressandi og afslappandi á margan hátt. En hvað með aðra hættuminni hreyfingu eins og t.d. bara göngur, hlaup og sund sem taka oft aðeins meiri tíma. Eða ástund flesta annarra íþrótta almennt þar sem hjólreiðar eru einna áhættusamastar allra. Eðlisfræðin með sínum fallhraða og þunga er auðvitað aldrei undanskilin þegar um áverka er að ræða og sérstaklega þar sem hausinn er of fyrstur að skella niður í jörðina eða á aðskotahluti sem á vegi hans verður.

Umræðan um árið þegar sumir mæltust til að lögleiða hjálmanotkun litaðist á eftirminnilegan hátt hins vegar í afneitun margra hjólreiðakappa og jafnvel í samtökum þeirra. Að verið væri að stilla upp hjólreiðum sem hættulegri athöfn sem drægi úr áhuga. Lögleiðing reiðhjálma er engu að síður staðreynd hvað börnin varðar og sem talar sínu máli og ekki bara frauðplastkubbur á haus eins og sumir hafa sagt, jafnvel fyrrverandi þingmaður Viðreisnar. Þá heyrðust líka raddir að hjálmar gæfu falkst öryggi. T.d. gefið bílstjórum vísbendingu að hjólreiðarmaðurinn væri betur varinn en hann í rauninni er og að ekki þyrfti að taka jafn mikið tillit til hans í umferðinni svo sem við framúrakstur. Í raun svipuð ómarkviss rök og þegar sumir reiðhjólamenn sem fara geyst vilja ekki trufla gangandi eða aðra hjólandi vegfarendur á göngustígnum með bjölluhringingu á síðustu stundu. Ofuráherslur á hjálmanotkun og bjölluhringingar skemmi ímyndina á hinni heilsusamlegu hjólreiðum!

Hjólreiðar við góðar og öruggar aðstæður og þegar hjólið sjálft er eins örugg og verða má og slysahættan í lágmarki, er flestum til gagns og skemmtunar. Ef aðstæður eru slæmar, öryggisþáttum ábótavant eða að hjólreiðamaðurinn sé mest í kappi við sjálfan tímann, geta hjólreiðar verið stórhættulegar og sem við sjáum því miður nú tengt samgönguáætlunum í Reykjavík og nágrennis. Hjólreiðamanninum sjálfum og öðrum saklausum vegfarendum sem á veigi hans kann að verða þá oft til skaða.

Á annað þúsund misalvarleg reiðhjólaslys á ári

Í gamla daga var hægt að taka þægilega hraðferð með Strætó, milli miðborgarinnar, Lækjargötu eða Hlemm, og úthverfanna. Ferð sem tók oft aðeins 10-15 mínútur og þegar maður átti oftast skemmtilegt og gott erindi í miðborgina. Þetta kom upp í hugann ekki eingöngu tengt umferðavandanum í dag heldu meira þegar ég hugsa um “Hlemm heilbrigðiskerfisins”, Bráðamóttöku LSH í Fossvogi og þangað sem oft vel á þriðja hundruð sjúklinga, misveikir og slasaðir leita á hverjum sólarhring. Hins vegar sannarlega eingin hraðferð þangað frekar en nú í miðbæinn og þar sem engar tímaáætlanir standast. Þjónusta sem upphaflega var skipulögð fyrir allt aðrar þarfir, en sem nú er kappkostað að koma á í neyð og að koma sem flestum út aftur með misgóðum árangri enda margir aldraðir strandaglópar í kerfinu. Endastöð líka veglausra farþega í heilbrigðiskerfinu öllu, ekki síst höfuðborginni sjálfri. Síðasta athvarf þeirra sem minnst mega sín í þjóðfélaginu og sem sum stjórnmálaöfl í ríkisstjórninni þykjast berjast hvað mest fyrir. Og aukningin er mikil ár eftir ár, að viðbættri allri þjónustu fyrir milljónir blessaðra ferðamanna sem heimsækja landið okkar.

Höfuðborgin sinnir sínu skipulagi á sinn sérstaka hátt og sitt sýnist hverjum nú um lífvana miðbæinn fyrir hinn venjulega Reykvíking sem orðið forðast hann eins og heitan eldinn. Umferðin aldrei hægari enda samþjöppun þjónustu náð nýjum hæðum á kostnað íbúagæðanna. Allt snúist um að borgin græði sem mest á útlendingum, stofnunum og nú jafnvel nýjum þjóðarspítala á Hringbrautareyjunni. Í þokkabót fyrir ómældan aukakostnað og óhagræði á alla vegu miðað við skynsamlega staðsetningu. Ómöguleiki stjórnmálanna hafa þannig fengið nýja merkingu í samstarfi tækifærisflokkanna nú með stærsta stjórnmálaflokki landsins. Til að gæta sinna sérhagsmuna og trúnaðar við jafnvel eldgamla forystu. Skynsamleg skipulagsuppbygging, hagkvæmni og mannleg heildstæð þjónustu virðast skipta  þá minnstu máli.

Steininn tekur þó út hvað sjálft heilbrigðiskerfið varðar með skertu aðgengi og þjónust hvert sem litið. Ný múlbundin rekstraform hafa sum staðar náð í gegn í sveltri heilsugæslunni til áratuga, m.a. til að fylla í stærstu götin. Enn er t.d. langt í land að allir hafi sinn heimilislækni eins og við þekktum í gamla daga. Tíminn og mannleg samskipti við heilbrigðiskerfið er markaðsett með sparnaði og auðveldast að vísa bara á kvöldvaktir og nýja aðgangshindraða Hlemminn. Allir í heilbrigðiskerfinu hlaupi bara hraðar, fyrir sömu laun. Og nú einning í skertri og samningslausri sérgreinaþjónustu sem heilbrigðisyfirvöld virðast hatast út í. Miklu ódýrara að stefna sjúklingum bara á yfirfullan Hlemminn og í basta falli vanmáttugar göngudeildir.

Göngudeildarkerfi sem sumir stjórnmálamenn samt dreymir um á nóttunni og jafnvel að koma megi upp, sambærilegt á göfugri hátt eins og var með gömlu góðu Hlemmur-Lækjargata hraðleiðinni og þegar borgin var allt önnur og manneskjulegri en hún er í dag. Borg sem jafnvel í þá daga byggði veglegan og fullkominn spítala fyrir bráðaþjónustuna á besta stað sem fannst í bænum og sem var þá í Fossvogi. Hálfrar aldar sluksuháttur hefur því svo sannarlega komið illa í bakið á Reykvíkingum hvað skipulags- og heilbrigðisþjónustuna varðar og sem engan endi virðist nú ætla að taka. Skömm stjórnvalda hefur aldrei mátt vera meiri á lýðveldistímanum og jafnvel að meðtöldum þjóðveldistímanum sem stjórnmálamennirnir kappkosta nú að minna okkur á í dag, með bros á vör og blóm í hnappagatinu. Á mesta “hagsældartímabili” Íslandssögunnar.

Skólahænurnar á Hólmavík

Klasakokkar valda flestum sárasýkingum meðal manna og dýra. Sýklalyfjaþolnir klasakokkar, svokallaðir Samfélags-MÓSAR (MRSA) eru sem betur fer ekki almennt þekktir í okkar almennu manna- og dýraklasakokkaflóru á Íslandi og sýkingar tengdir þeim því sjaldséðar hér á landi. Þessu er öðruvísi farið í öðrum löndum þar sem hlutfall slíkra sýkinga eru oft algengar. Upphafleg uppspretta slíkra sýkla er að hluta frá landbúnaði, tengt dýraeldi og kjötrækt og þar sem sýklalyfjanotkun er mikil. Allt að 80% fersk svínakjöts til manneldis hefur þannig mælst smitað af Samfélags-MÓSUM í Danmörku og rannsóknir hafa sýnt að allt að þriðjungur svínabænda þar bera MÓSA í nefi. Þannig komnir í normalflóruna þeirra og sem smitast geta auðveldlega í sár og í aðra einstaklinga sem þeir umgangast. Í Danmörku einni greinast um 4000 tilfelli MÓSA-sýkinga/smita á ári hverju. Að flytja inn ferskt kjöt erlendis frá, smitað af sýklalyfjaþolnum flórubakteríum dýrsins beint í kjörborð íslenska kaupmannsins er álíka og sérpanta mikinn ófögnuð og ógn við íslenska lýðheilsu í sérútbúnum neytendaumbúðum. http://blog.dv.is/vilhjalmurari/2017/11/20/samfelagsmosar-i-hrau-kjoti-og-sarasykingum/

Það sem gerir kannski vandann sérstakan á Íslandi er hvað smitleiðir nýrra stofna sýkla, sérstaklega sýklalyfjaónæmra, getur orðið hraður. Þar ræður miklu, mikil sýklalyfjanotkun almennings, ekki síst meðal ungra barna (hæst á Norðurlöndunum). Einnig hátt hlutfalla barna í leikskólum og mikil þátttaka almennings, sérstaklega ungs fólks í hópíþróttum í íþróttahúsum, á gervigrasvöllum, líkamsræktarstöðvum og á sundstöðunum og þar sem hreinlæti er víða ábótavant og eftirlit í lágmarki. MÓSAR hafa t.d. náð að verða 30-40% orsök sárasýkinga á vissum sambærilegum stöðum erlendis. Við höfum líka reynslu af mjög hraðri útbreiðslu nýrra fjölónæmra pneumókokka í nefkoksflóru íslenskra barna (allt að 20% á árunum 1990-2000) og sem hefði átt að vera okkur góð lexía hvað þekkingu varðar á áhrifaþáttum dreifingar sýklalyfjaónæmra stofna í landsflóruna.

Heilbrigðisstofnanir hér á landi hafa hingað til a.m.k. leitað MÓSA-smitbera sem þangað sækja þjónustu til að hefta útbreiðslu og ef sjúklingur hefur dvalist á heilbrigðisstofnum erlendis sl. mánuði. Íslenskt heilbrigðisstarfsfólk sem meðhöndlað hefur MÓSA-smitbera á einhverju stigi (líka samfélagsmósa), eru sendir í kembileit og mega ekki vinna með aðra sjúklinga fyrr en hugsanlegt smit hefur verið upprætt. Samt á að samþykkja nú að sýklalyfjaónæmu saurgerlarnir (ESBL E, Coli) og samfélagsmósarnir (MRSA) verði fluttir inn erlendis frá með hráu fersku blæðandi kjöti og í umbúðum sem alltaf geta lekið (frosið kjöt heftir þessa smithættu hins vegar mikið). Í kjötborð kaupmannsins og þá á aðrar kjötvörur og síðan í eldhús landsmanna. Þegar lýðheilsumarkmiðin eru að því er virðist látin víkja fyrir hagsmunum Samtaka verslunarinnar, í nafni neytendaverndar og gæða!!!

MÓSA-innrás samkvæmt lögum