Nýjustu tækin eru ekki á Landsspítalanum heldur hjá Landsbankanum.

Það er nefnilega ekki sama Jón og séra Jón hjá ríkinu.

Í fjárlagafrumvarpinu kemur fram að endurreisn fjámálastofnanna hefur kostað ríkið um 250 ma kr.  Þar af er líklega um 190 ma kr. vegna Landsbankans og SpKef.  Fáar stofnanir hafa fengið jafnmikið fjármagn frá skattgreiðendum frá hruni og Landsbankinn.

Og hvernig hefur svo bankinn farið með þetta fé?  Það geta landsmenn séð með því að rölta inn í ný og glæsileg útibú í Borgartúni og Krossmóum þar sem nýjar byggingar taka á móti fólki fylltar af nýjustu og fínustu tækjum og innréttingum.  Þar hefur engu verið til sparað.

Og ekki nóg með það.  Á sama tíma og umræðan er sem hæst um skort á lífsnauðsynlegum tækjabúnaði hjá spítalanum tilkynnir bankinn að hann hafi fyrstur banka á Íslandi opnað seðlalaust útibú þar sem nýjasta tækni er notuð til að veita viðskiptavinum fyrsta flokks þjónustu sem varla finnst annars staðar í Evrópu.

Hvers vegna setur ríkið bankanum ekki öflugri rekstrarmarkmið þannig að bankinn geti greitt ríkinu meiri arð.  Allur arður fram yfir fjármagnskostnað ríkisins ætti að vera eyrarmerktur tækjakaupum fyrir Landsspítalann.   Þannig væri ríkisbankanum sett verðugt samfélagslegt markmið.

Góðu fréttirnar eru að stefnt er að hallalausum fjárlögum, en varla er hægt að tala um að það sé gert á sjálfbæran hátt.

Á tekjuhliðinni eru það þrotabú gömlu bankanna sem standa undir stærstu tekjuaukningunni.  Hvað aðhaldsaðgerði snertir eru það tilfærslur, viðhald og ný verkefni sem bera þungann.

Að þrotabú gömlu bankanna skuli 5 árum eftir hrun verða að þeim tekjustofni sem á að loka fjárlagagatinu árið 2014 er varla hluti af þeirri framtíðarsýn að gjaldeyrishöftin séu að hverfa.  Það er skiljanlegt hvers vegna ríkisstjórnin vill ekki tala við kröfuhafa, nú þegar þeir eru orðnir að máttarstólpa í fjárlögum.  Hversu lengi ríkið getur reitt sig á þennan skattstofn er erfitt að segja, en þessi pattstaða við þrotabúin vekur upp spurningar um hvaðan 2.7% – 2.9% árlegur hagvöxtur á kjörtímabilinu eigi að koma?

Þegar aðhaldsaðgerðir eru skoðaðar eftir málaflokkum eru það enn menntamálin, heilbrigðismálin og æðsta stjórnun ríkisins sem bera þungann af niðurskurði alveg eins og hjá vinstri stjórninni.

Ekki er finna neinar sértækar aðgerðir í landbúnaðarmálum en setja á komugjald á sjúklinga sem þurfa að leggjast inn á spítala.  Alveg eins og hjá vinstri stjórninni eru landbúnaðarmálin heilög og ofar heilsu landsmanna.

Þá er athyglisvert að bera saman þetta frumvarp og tillögur AGS um aðhald í ríkisrekstri fyrir árið 2014.  AGS lagði til að sparað yrði í landbúnaðarmálum um 11 ma og skatttekjur auknar um 18 ma með hækkun á VSK.  Ljóst er að ný ríkisstjórn er kominn á allt aðra braut hvað varðar aðhald í ríkisfjármálun en lánadrottinn hennar, AGS, teljur skynsamlegt.

Þó þetta frumvarp sé kynnt sem hallalaust, er hætt við að margir telji að hér sé byggt á of veikum grunni og er það miður.  Enn þarf því að bíða eftir sjálfbæru hallalausu fjárlagafrumvarpi.

Flestir sjá að núverandi heilbrigðiskerfi gengur ekki upp.  Setja verður hagsmuni sjúklinga og heilbrigðisstarfsmanna ofar pólitískri hugmyndafræði.

Á morgun taka Bandaríkin stærsta skrefið í átt til “opinbers” heilbrigðiskerfis þegar “Affordable care act” gengur í garð.  Þar með fá allir Bandaríkjamenn aðgang að sjúkratryggingum og heilbrigðisþjónustu óháð efnahag og sjúkrasögu.

Kerfið sem Bandaríkjamenn hafa valið er umdeild þar í landi og það hefur sína kosti og galla eins og öll kerfi.  Í þessu kerfi er það hlutverk ríkisins að tryggja að allir hafi sjúkratryggingu á viðráðanlegu verði. Ríkið rekur hvorki tryggingarhlutann eða þjónustuna, það er í höndum einkaaðila.

Þetta kerfi Bandaríkjamanna er því líkast því kerfi sem Svisslendingar reka og hefur reynst vel þar í landi.  Franska kerfið líkist því bandaríska þar sem einkaaðilar reka stærsta hluta þjónustunnar en ríkið sér að mestu leyti um tryggingarþáttinn.  Íslensk kerfið er hins vegar líkast breska kerfinu þar sem ríkið rekur bæði tyrggingarþáttinn og þjónustuna.  Breska kerfið hefur þó á síðustu árum verið að þróast meira í átt til franska kerfisins þar sem sjúklingar sem eru tryggðir í gegnum opinbera kerfið geta í sumum tilfellum valið einkaspítala.  Íslenska kerfið er að því leyti sérstakt að allur spítalarekstur er í höndum eins aðila – ríkisins.   Fá dæmi eru um það innan OECD að slík kerfi séu heppileg eða hafi reynst vel.  Hér eins og annars staðar er Ísland sér á báti með sína eigin útgáfu sem styðst  meira við innlenda pólitíska hugmyndafræði en erlenda reynslu og þekkingu.

Það er alveg ljóst að þegar litið er til OECD landanna er fyrsta skrefið sem Íslendingar þurfa að taka til að bæta heilbrigðiskerfið að færa rekstur spítala landsins yfir á fleiri hendur og auka þar með samkeppni og val sjúklinga.   Ríkið á aðeins að reka einn spítala, Landspítalann háskólasjúkrahúsið við Hringbraut, en færa á rekstur Borgarspítalans og spítala úti á landi fyrst í hendur sveitarfélaganna sem síðan taka ákvörðun um hvernig þau vilja reka þá.  Sá rekstur getur verið í höndum sveitarfélaga eða einkaaðila, en þær ákvarðanir á að taka á rekstrarlegum og klínískum forsendum en ekki pólitískum.  Það er ekki á sviði ríkisins að ákveða hvar og hvernig spítalar eru reknir.

Samhliða þessari rekstrarbreytingu á þjónustuþættinum þarf að bjóða sjúklingum upp á viðbótartryggingar sem dekka þjónustu sem ríkiskerfið borgar ekki eða borgar aðeins að hluta.

Þannig yrði íslenska kerfi fært nær því sem þekkist í nágrannalöndunum.

Hvers vegna í ósköpunum má ekki ræða breytingar á íslenska kerfinu sem taka mið að reynslu OECD landanna?   Halda menn virkilega að íslenskir stjórnmálamenn hafi einhverja töfralausn sem öðrum löndum hefur yfirsést?

Íslensku bankarnir eru ekki í stakk búnir til að bjarga heilbrigðiskerfinu þrátt fyrir að sýna “háar” hagnaðartölur á síðasta ári.

Áætla má að íslenska ríkið hafi lagt að núvirði inn í viðskiptabankana þrjá um 200 ma kr. frá hruni, þar með er talinn kostnaður við SpKef.  Miðað við 6% vexti er vaxtakostnaður ríkisins af þessari upphæð 12 ma kr á ári.

Bókhaldslegur hagnaður bankanna árið 2012 var 66 ma kr. samkvæmt skýrslu Bankasýslu ríkisins og þar af var hagnaður af reglulegum rekstri 36 ma kr.  Mismunurinn upp á 30 ma kr. eru ýmsir óreglulegir liðir eins og sala á eignum og uppfærsla á virði lánasafna.

Sérskattlagning á þennan hagnað myndi einfaldlega lækka verðgildi eignarhluta ríkisins í bönkunum og takmarka arðgreiðslur en ríkið þarf að fá um 12 ma kr. á ári í arðgreiðslur frá bönkunum til að standa á sléttu.

Skattlagning á hagnað bankanna er því ekki lausnin.  Besta leið ríkisins er að hámarka söluvirði bankanna og þá sérstaklega Landsbankans.  Það verður best gert með því að marka ríkisbankanum framtíðarstefnu sem tryggir samkeppnishæfni bæði í rekstri og fjármögnun.

Dómur Hæstaréttar að þrotabú eiga að gera upp í krónum á gengi Seðlabankans á ákveðnum degi, og megi greiða út í krónum getur orðið dýr fyrir næstu kynslóðir.

Núverandi hrunkynslóð gæti grætt á þessum dómi með því að reyna að taka snúning á kröfuhöfum í einsskiptisuppgjöri á þrotabúum gömlu bankanna.  Það verður þó ekki eins auðvelt og margir halda enda eru erlendar eignir þrotabúanna í erlendri lögsögu og líklegt er að allt muni loga í málaferlum árum saman ef stjórnvöld ætla að þvinga búin í gjaldþrot og reyna að selja gjaldeyriseignir til Seðlabankans fyrir krónur.  En hvernig sem það mál fer, hefur þessi dómur áhrif á framtíðarlántökur Íslands erlendis.

Erlendir aðilar þurfa nú að reikna með að ef þeir lána erlendan gjaldeyri til Íslands eru ákveðnar líkur á að þeir fái greitt tilbaka í krónum á einhverju framtíðargengi Seðlabankans og að þær krónur læsist inni í höftum.  Þar með hefur áhætta erlendra fjárfesta aukist eftir þennan dóm.

Þessi dómur mun ýta enn undir þá kröfu fjárfesta að íslensk fyrirtæki hafi aðalstöðvar sínar erlendis ef þau vilja fá aðgang að erlendu fjármagni.  Erlend lán til innlendra aðila verða dýrari.  Aukinn fjármagnskostnaður innlendra aðila mun svo aftur setja þrýsting á launataxta.

Þá mun dómurinn gera endurfjármögnun Landsbankans erfiðari og dýrari sem aftur færir kröfuhöfum ríkisbankans ákveðin vopn.  Sú staða er orðin mjög snúin eftir ummælin í Guardian, þar sem fulltrúar bankans virðast hafa reynt að telja viðmælendum sínum trú um að bankinn væri í raun gjaldþrota ef hann væri látinn standa við gerða samninga sem íslensk stjórnvöld stóðu að á sínum tíma.  Ekki er ég viss um að bresk og hollensk stjórnvöld kaupi skýringar Íslendinga.  Þau munu einfaldlega gera kröfu um að gjaldeyrisforðinn sem AGS stóð fyrir að Ísland fékk eftir hrun verði notaður til að standa við gerða samninga.  Til hver eru þeir peningar ef ekki til að gera upp “Icesave skuld” Landsbankans?  Allt tal um að ríkið geti selt Landsbankann á ásættanlegu verði er orðinn enn fjarlægari draumur eftir þessa uppákomu.

Það er erfitt að sjá að bresk stjórnvöld standi aðgerðarlaus ef íslensk stjórnvöld reyna að þvínga þrotabúin til að skipta gjaldeyri sem liggur í breskri lögsögu yfir í krónur og þar með draga úr heimtum á Icesave – slíkt yrði ekki vinsælt hjá breskum kjósendum.

Staða Landsbankans og nýlegur dómur Hæstaréttar sýna vel hversu áhættusamt og tímafrekt það er fyrir erlenda aðila að standa að fjármálagjörningum í íslenskri lögsögu.

Á meðan forsætisráðherra segir að Ísland hafi ekkert til ESB að sækja eru kaupmáttamiklir ESB borgarar ólmir að komast til Íslands og spranga um í fínustu og dýrustu íbúðum og sumarhúsum landsins með láglauna Íslendinga stjanandi í kringum sig.

Þúsundir Íslendinga eru á harkhólum í eigin landi því húsaleiga er farin að taka mið af kaupmætti útlendinga.  Menn kvarta yfir að leiga sé komin út úr öllum kortum, en er það rétt?

Miðað við byggingarkostnað, afskriftir, og íslenskt vaxtastig er ekki hægt að sjá að leiga sé óeðlilega há, enda ráða útlendingar við hana.  Það eru íslensku launin sem eru hlægilega lág og langt fyrir neðan meðaltal ESB landanna að ekki sé talað um meðallaun á hinum Norðurlöndunum.

Íslenska hávaxtahaftakrónan er að færa húsnæðismál landsmanna áratugi aftur í tímann.

Ísland er í auknu mæli að verða frátekið fyrir útlendinga og Íslendinga með gjaldeyristengd laun.  Krónulaunþegar verða að sætta sig við annars flokks aðganga að eigin landi – er það þetta sem menn kalla hið íslenska fullveldi?

Það er varla hægt að hugsa sér meiri mun en á Þjóðverjum og Íslendingum þegar kemur að leiðtogavali.

Þjóðverjar velja hagsýna húsmóður sem kann að spara og fer vel með peninga.  Á því heimili ríkir agi, raunsæi og vinnusemi.

Íslendingar eru hins vegar ginkeyptir fyrir kjánum sem eru enn á mótþróaskeiðinu og hugsa um lítið annað en eigin ímynd og að taka sig vel út í erlendum fjölmiðlum.  Allt gengur út á lýðskrum, bruðl og ofurbjartsýni.

Það er Evrópu til happs að Íslendingar eru ekki nema 320,000 og búa langt frá meginlandinu.

Nú segir stjórnarmaður hjá Hörpu að horfa verði á þann möguleika að loka Hörpu að hluta til eða öllu, fjárhagslega dæmið gangi hreinlega ekki upp.  Öllum mátti vera ljóst að Harpa var byggð á bjartsýni eins og svo margt annað sem fór í gang fyrir hrun.

Ekkert bólar á hótelinu sem átti að byggja við Hörpu og styrkja ráðstefnuhald þar.  Það dæmi gengur heldur ekki upp.

En eitt er þó það dæmi sem sumir halda að gangi upp og það er glæsihöll fyrir nýjar höfuðstöðvar ríkisbankans sem yfirstjórn bankans vill byggja næst við Hörpu, ef marka má blaðaumræðu nýlega.

Það er kannski viðeigandi að endapunktur hrunsins verði enn ein byggingin á kostnað skattgreiðenda.  Útsýnið yfir lokaða Hörpu ætti þá að minna starfsmenn ríkisbankans á að kapp er best með forsjá.

Að lokum má svo spyrja sig hvað verður um 18.5 ma kr skuldabréfið sem ríkisbankinn sölutryggði við endurfjármögnun Hörpu sbr. tilkynningu á vefsíðu Hörpu?  Tókst ríkisbankanum að pranga þessu bréfi yfir á lífeyrissjóðina og aðra fjárfesta eða situr bankinn upp með hluta þessa bréfs?  Hvar fellur þessi Svarti-Pétur ef Hörpu verður lokað?

Ólafur Ragnar er góður í að mála glansmyndir.  Engin þörf er fyrir Ísland að ganga í ESB því Ísland er eins og Noregur og Grænland – býr yfir náttúruauðlindum – segir hann.

Ólafur Ragnar gleymir að það er ekki það sama að vinna olíu í Norðursjóð eða úraníum í Grænlandi og skipta á rúmum eftir ferðamenn á Íslandi.

Bæði Noregur og Grænland búa við alþjóðlega viðurkennda mynt og þegar kemur að launatöxtum er Ísland líka annars flokks land í þessum hópi.  Að ekki sé talað um skuldastöðu, gjaldeyrishöft, verðbólgu, verðtryggingu og vaxtaokur.

Nei, þegar grannt er skoðað líkist Ísland mun meira Spáni og Portúgal, þar sem atvinnulífið er sambland af fiskveiðum, ferðamennsku og landbúnaði.  Íslenskur jarðvarmi er ekkert mikilvægari en sólin á Spáni.

Það er þó eitt sem Norðmenn og Grænlendingar munu sækja til Íslands – ódýrt og vel menntað vinnuafl.  Íslenska króna er jú besti vinur norskra vinnuveitenda og það mun ekki líða á löngu þar til Grænlendingar uppgötva þessa “auðlind”.

Tölur sem morgunblaðið birtir um þróun ársverka hjá ríkinu frá 2007 eru um margt athyglisverðar.  Þar kemur fram að fækkun hefur aðeins átt sér stað hjá æðstu stjórn ríkisins og tveimur ráðuneytum, velferðarráðuneytinu og fjármálaráðuneytinu, í hinum ráðuneytunum hefur ársverkum fjölgað um rúmlega 500.

Þetta segir okkur tvennt, í fyrsta lagi að mikið vantar upp á mannauðsstjórnun hjá ríkinu og að miklir möguleikar eru á fækkun ársverka í þeim ráðuneytum þar sem fjölgun hefur átt sér stað frá 2007.

Það fyrsta sem ríkisstjórnin þarf að gera er að efla starfsmannahald.  Sameina þarf aðgerðir og auka aga.  Eðlilegt er að fjármálaráðuneytið hafi umsjón með þessu og þar á stjórnstöð mannauðs og sparnaðar að vera til húsa.

Fyrsta verk slíks mannauðshóps er að móta, forgangsraða og samtvinna starfsmannastefnu og hagræðingaráform allra ráðuneyta þannig að tryggt sé að raunverulegur sparnaður náist á sama tíma og nauðsynleg mönnun sé tryggð í forgangsverkefni ríkisins.

PS.  Það þarf ekki að koma á óvart að fækkun í ársverkum eigi sér stað í þeim ráðuneytum þar sem auðveldast er fyrir opinbera starfsmenn að fá vinnu.  Það er dýrt að missa besta starfskraftinn.  Öflug og markviss starfsmannastefna er lykilinn í hagræðingaráformun ríkisins.