Í kvöld horfði ég á ágætis Kastljósþátt sem meðal annars fjallaði um verksmiðjuframleiðslu á kjöti og dýravernd. Hvernig þessum málum er fyrir komið hér á landi og hvað má gera til úrbóta fyrir dýrin. Lágmarkið væri að skapa þeim sem minnstar kvalir og óþægindi í prísundinni og æskilegt væri að stefna að vistvænlegri ræktun undir heiðum himni. Aðstæður sem við höfum alltaf þekkst best hér á landi þar til nýlega, í fugla- og svínarækt. Aðstæðurnar skipta auðvitað  öllu máli en til að hámarka afraksturinn hefur dýrum verið þjappað saman sem mest má vera og lyf notuð ósparlega til að komast hjá sjúkdómum meðal þeirra. Hver hefði annars trúað því að í sumum löndum Evrópu er meira notað af sýklalyfjum við kjötframleiðslu en til að lækna mannfólkið? Notkun sem er í réttu hlutfalli við þróun sýklalyfjaónæmis og sem leiðir til þess að erfiðlega gengur að lækna okkur sjálf. Ein mesta heilbrigðisógn framtíðar að mati Alþjóðlegu heilbrigðisstofnunarinnar, WHO.

Það skiptir líka miklu máli hvar læknisþjónustan er veitt á heilbrigðisstofnunum og að veiku fólki sé ekki óþarflega þjappað saman m.a. á bráðamóttökur sjúkrahúsanna. Þangað sem veikasta fólkið leitar á öllum tímum sólarhringsins, fólk með ónæmisbilun, krabbamein og alvarlegar sýkingar. Þar sem oft er margra klukkustunda bið eftir þjónustu, ekki síst um helgar. Þar sem hver koma leiðir til meiri rannsókna, frekari inngripa og meiru hættu á oflækningum, þar með talda lyfjameðferð, en ef sami sjúklingur er skoðaður af reyndum heimilislækni í heimilislegra umhverfi. Lækni sem er sérmenntaður í 12 ár til að greina minna alvarlega sjúkdóma frá þeim alvarlegustu og allt þar á milli. Meðal annars til að dreifa álagi og spara sérfræðiþjónustuna og spítlaþjónustuna sem mest til að hún komi að sem mestum notum þegar hennar er mest þörf. Það er ekki bæði sleppt og haldið.

Nýlega svaraði velferðaráðherra því þannig til að það skipti ekki máli hvar þjónustar væri veitt með tilliti til úrlausna, á daginn hjá heimilislækni eða á  skyndivöktum á kvöldin. Þessu hef ég gert skil í annarri færslu nýlega. Í gær bárust fréttir frá Alþjóðlegu heilbrigðisstofnuninni að langvinnir sjúkdómar séu orðnir algengari m.t.t. dánartíðni en sjálfir smitsjúkdómarnir. Afleiðingar lífsstílssjúkdóma, offitu, kransæðasjúkdóma, lungnasjúkdóma og sykursýki í nútíma þjóðfélagi sem ég hef líka gert grein fyrir í fyrri færslum. Allt viðföng heilsugæslunnar, ekki síst á sjálfu höfuðborgarsvæðinu.

Þar sem um 50 heimilislækna vantar miðað við staðla á Norðurlöndunum og þar sem margir heimilislæknar hætta á næstu árum vegna aldurs svo bara þarf að bæta við 7 nýjum læknum á ári til að halda í horfið miðað við bágu stöðuna í dag. Heimilislæknum sem ekki eru til. Þar sem allt að áttfallt álag er á síðdegisvaktir og Læknavakt heimilislækna miðað við í nágranalöndunum. Þar sem heilbrigðisyfirvöld halda að vandamálin leysist endalaust með skyndilausnum og lúxus. Og nú á háskólasjúkrahúsmóttökunni á nóttunni einnig.

Í yfir 80 ár hafa Reykvíkingar eins og aðrir getað treyst á heimavitjun læknis þegar mikið liggur við vegna veikinda. Nú bregður hins vegar svo við að ákveðið hefur verið að leggja þessa þjónustu niður á nóttunni, frá og með næstu mánaðarmótum. Ekki er lengur vilji stjórnvalda að semja við Læknavaktina ehf. um þessa þjónustu og sem sinnt hefur móttöku- og vitjanaþjónustu heimilislækna á kvöldin og um helgar í Reykjavík, Kópavogi, Garðabæ og Hafnarfirði sl. áratugi. Þjónustan verður þannig skörinni lægri á mest öllu höfuðborgarsvæðinu miðað við landsbyggðina sem áfram tryggir aðgengi að grunnþjónustu heimilislækna eins og annarri öryggisþjónustu allan sólarhringinn.

Mikill sparnaður hefur verið fyrir ríkið á undanförnum árum af samningi sínum við Læknavaktina sem sinnir hátt í hundrað þúsundum erindum sjúklinga sem leitað hafa eftir læknisþjónustu á kvöldin, á nóttunni og um helgar og sem leyst hefur getað úr vandamálunum án tilvísunar á hátæknisjúkrahús í lang flestum tilvikum. Samsvarandi fyrirkomulagi og er úti á landi, hefði annars hver heilsugæslustöð í Reykjavík og nágrenni þurft að sinna sinni eigin vakt með ærnum tilkostnaði allan sólarhringinn. Því var mikil hagræðing að semja um vaktþjónustuna við heimilislæknana sjálfa.

Maður spyr sig auðvitað í dag um sameiginlega ábyrgð stjórnsýslunnar og hvort kerfin tali virkilega ekki saman, heilbrigðisyfirvöld og bæjaryfirvöld í Reykjavík og nágranasveitafélögunum. Ekki síður lögregluyfirvöld sem hingað til hafa treyst á góða samvinnu við heilbrigðiskerfið. Það getur nefnilega haft afdrifaríkar afleiðingar að klippa á hlekk í öryggiskeðjunni og verst þegar lögreglan sjálf á þar hlut að máli.

Nýlegt og afdrífaríkt dæmi er fyrir rúmlega ári síðan þegar Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu sniðgekk eldri verklagsreglur og samninga við heimilislækna um læknisvottorð, blóðprufutökur og hæfnismats vegna gruns um áfengis- og fíkniefnaneyslu við akstur eða í öðrum sakamálum og kaus þess í staðinn að semja við einkafyrirtæki úti í bæ. Þjónustu sem heimilislæknar Læknavaktarinnar ehf. í opinberri þjónustu höfðu sinnt vel um áraraðir eins og allir aðrir heimilis- og héraðslæknar í sveitum landsins. Einn liður í öryggiskeðjunni og m.a. grundvöllur að geta haldið úti vaktbíl með bílstjóra á nóttunni í Reykjavík, ekki síst um helgar.

Vaktþjónustan verður með öllu aflögð á nóttunni frá og með næstu mánaðarmótum og sjúklingum þá bent á að leita beint á Slysa- og bráðamóttöku Landsspítla eftir hjálp. Þjónustu sem halda hefði mátt saman þar sem hún á heima og semja um eins og aðra þjónustu Læknavaktarinnar hingað til. Það er pínlegt þegar heilbrigðisyfirvöld sjá ekki heildarmyndina og að grunnheilsugæsla á við allan sólarhringinn, ekki bara 2/3 hluta hans. Símsvörun hjúkrunarfræðings á nóttunni leysir ekki vandann.

Má maður biðja um örlítið meira innsæi og visku. Það verður nefnilega ekki bæði sleppt og haldið, nokkuð sem stjórnvöld sem bera ábyrgð á velferðar- og öryggismálum verða að átta sig á. Þar sem kerfin eiga ekki eingöngu að tala saman, heldur líka að vinna saman og hlúa að öryggi íbúanna á öllum sviðum. Á meðan er vaktlækninum sleppt heim á kvöldin til að sofa vært yfir nóttina í henni Reykjavík.

Eftir allan bölmóðinn sl. vikur er kominn tími til að líta upp á við. Rifja upp staðreyndir sem við Íslendingar getum að minnsta kosti verið stoltir af, hvað sem síðar verður. Stærilæti hefur reyndar verið okkar veikasti hlekkur hingað til og örlítið meira lítillæti það sem mest hefur á vantað. Reyndar erum við hníptir í dag, en höfum vonandi lært okkar leksíu. Nokkuð sem gerir okkur betur í stakk búin að takast á við framtíðina. Það er líka alltaf gott að vera ekki það stór að maður sjái ekki niður á tærnar á sér og hrasi jafnvel við minnstu misfellu. En í stórbrotnu landi verða alltaf til stórbrotnir einstaklingar, á því er enginn vafi.

Í vikunni var viðtal við stærsta Íslendinginn, Pétur Karl Guðmundsson körfuboltakappa í morgunútvarpi Rásar 2. Maður sem skóp sér frægð og frama í Bandaríkjunum á níunda áratugnum þegar hann spilaði með einu besta körfuboltaliði veraldar og var síðan valin leikmaður aldarinnar á Íslandi. Hann sagði frá veru sinni erlendis og hvernig hann hefur hjálpað stórum strákum að nýta hæð sína sem best í körfuboltanum. Mikilvæg kennsla til að stórir strákar kæmust lengra í íþrótt sinni og hvað hægt væri að gera til að fyrirbyggja óþarfa meiðsl í löngum líkama. Stórhuga maður sem meðal annars ætlar að koma heim til Frónar á næstunni og kenna okkar stóru strákum listina góðu, að líta upp á við og spila góðan körfubolta.

Íslenska þjóðin er samt afskaplega lítil þjóð, reyndar örþjóð og sem algjör dvergur í samanburði við flestar aðrar þjóðir. En stærð þjóðarinnar skiptir ekki öllu máli heldur stærð einstaklinganna sem hana skapar. Eða ættum við ekki frekar að segja stærð þeirra í andanum. Að minnsta kosti höfum við Íslendingar alltaf getað unnið okkur ýmislegt til frægðar, jafnvel verið fréttaefni heimsfjölmiðla dögum saman. Bæði slæmar fréttir og góðar.

En það voru þó til enn stærri Íslendingar, sönn tröll sem flæmdu ábúendur úr dalnum sínum eins og segir í sögu Lofts Guðmundssonar, Síðasta bænum í dalnum (1950) og Óskar Gíslason leikstýrði. Ein fyrsta kvikmyndin sem ég sá í Tjarnarbíói rúmum áratug eftir frumsýninguna. Ein fyrsta íslenska kvikmyndin með sérsamdri kvikmyndatónlist fyrir söguna þar sem höfundurinn var Jórunn Viðar, tónskáld. Tónlist sem þá spilaði miklu stærra hlutverk í kvikmyndum en hún gerir í dag, ekki síst í þessari mynd fyrir ungan dreng með lítið hjarta og sem trúði á tröll.

Mynd annars um baráttu við ágengustu öflin í þjóðsögunum okkar, þar sem stærðin skipti ekki mestu máli þegar upp var staðið heldur hjartalagið hjá okkur mönnunum. Og hvort sem við trúum á íslensk tröll eða önnur tröll í víðari skilningi eða bara spilum körfuboltaleik á heimsmælikvarða, að þá er það hugafarið sem skiptir líka miklu máli. Að vera nógu stórhuga. Bara samt að vissu marki svo við verðum ekki sjáf að tröllum. Gleðilega páska.

Nýlega fjallaði ég um framtíðarfyrirmynd að sjálfbærni í landbúnaði og plönturæktun hverskonar hér á landi í Draumnum um aldingarðinn Eden. Önnur sjálfbærni sem snýr að samfélagi fatlaða er ekki síður mikilvæg, þar sem Íslendingar hafa verið í fararbroddi í bráðum öld. En nú eru blikur á lofti með áframhaldið.

Í allri ljósadýrðinni sem naut sín best í mesta skammdeginu í vetur, velti ég fyrir mér hvað ljós væru fallegust. Sólin, ljós ljósanna var auðvitað ekki meðtalin nema þá ef til vill jólasólin með sína dimmrauðu geisla. Geislar sem gefa fjöllunum okkar lengri skugga og meiri vídd en bara þrívídd.

SJÁ FÆRSLU, Aðventuljósin á Sólheimum

Í gær gerði ég og konan mín tilraun með félögum okkar í Út og vestur að komast á topp Snæfellsjökuls. Eftir 4 tíma göngu játuðum við okkur sigruð í þetta sinn. Í 1200 metrum og þegar ekki sást lengur úr augum og aðeins rúmlega 200 metrar eftir, var upphaflegt takmark tilgangslaust. Ferðin var engu að síður stórkostleg og eftirminnileg. Að takast á við náttúruöflin í öllu sínu veldi á vormánuðum þegar sjálfur orkudrykkurinn frýs utan á bakpokanum. Þegar birtan er orðin svo sterk bak við stormskýin, en ennþá virðist vetur. Þegar hafið neitar að gefast upp og landið sjálft og jafnvel jöklarnir verða eins og fleyg á sjónum sem öllu ræður. Þegar brimið er jafn hvítt snjónum og sólstöfunum við sjóndeildarhringinn. Rétt áður en stormélin ganga yfir og allt verður alhvítt.

Það er mjög sérstakt að fá að upplifa þessa orku og kraft í náttúrunni. Hvernig élin strá hvítum lit á svarta klettana, skýin svo grá, snjórinn svo hvítur. Þegar sólin lætur rétt sjá sig eins og hún sé feimin og óvelkomin. Á stað sem sólin á bara heima þegar hún er velkomin. Á stað þar sem „takmarkið var ferðin sjálf en ekki toppurinn“.

Til að einfalda vandamálið sem snýr að sýklalyfjaónæmisþróun hér á landi og aðgerðum stjórnvalda til að sporna gegn henni, sem ég og ýmsir aðrir teljum mjög alvarlega þróun, vil ég aðeins taka út eina spurningu frá Siv Friðleifsdóttur til velferðarráðherra, Guðbjarts Hannessonar frá 15. mars sl. og svar hans frá því á mánudaginn og sem ég tilgreini hér fyrir neðan. Mér finnst svarið lýsandi fyrir skilningsleysi heilbrigðisyfirvalda á rót vandans. Því miður virðist ekki til mikils að ætlast í framhaldinu um breyttar ávísanavenjur á sýklalyf ef þetta viðhorf er ríkjandi og væntanlega þá miklu minni árangur af pneumókokka-bólusetningunni sem nú er að fara í gang. Spurningin var þessi:

Telur ráðherra að mikil notkun sýklalyfja við eyrnabólgum ungbarna á Íslandi tengist verklagi í heilsugæslunni og miklu álagi á vaktþjónustuna og barnalæknavaktina vegna undirmönnunar lækna í heilsugæslunni? Svarið var: „Það er ósannað að börn fái frekar ávísað sýklalyfjum utan dagvinnutíma heldur en á dagtíma, enda sjá sömu læknar börn á daginn og utan dagvinnutíma. Það eru engin skynsamleg rök fyrir því að læknar fylgi klínískum leiðbeiningum einungis á daginn en ekki utan dagvinnutíma. Gjöf sýklalyfja við sýkingum er alltaf háð mati læknis og þau gefin í samráði við foreldra.“

Í þessu svari  kemur upp mikil vanþekking á vinnu heimilislæknisins sem á að byggjast á þekkingu á sjúkrasögu skjólstæðings, mikilvægi fræðslu í heilsugæslunni og möguleikum á eftirfylgd og eftirliti, ekki síst með sjúkdómum sem oftast læknast af sjálfu sér. Mikilvægustu skilaboð nýrra alþjóðlegra klínískra leiðbeininga sem við gengum út frá sem sömdu Klínískar leiðbeiningar landlæknis um meðferð á bráðri miðeyrabólgu. Leiðbeiningar sem kenndar eru við NICE, leiðbeiningar breskra heilbrigðisyfirvalda um meðferð loftvegasýkinga í þjóðfélaginu.

Ástæða doktorsverkefnis míns var fyrst og fremst að kanna ávísanavenjur lækna, afleiðingar gagnvart útbreiðslu sýklalyfjaónæmra bakteríustofna og helstur ástæður sem skýrt gæti mun á milli svæða. Afleiðinga sem síðan endurspegluðust í þjóðfélaginu öllu. Þessu tel ég mig hafa gert allgóð skil í ritgerðinni minni 2006 og vísa einnig til rannsókna Péturs Péturssonar, heimilislækni á Akureyri  um áhrifavalda á „ Non-pharmacological prescriptions“ á sýklalyf sem var efni mastersritgerðar hans við Norræna lýðháskólann. Margt í umhverfi læknis ræður úrlausn vandamála sem hann stendur frammi fyrir. Skortur á tíma, vöntun á fræðslu og sameiginlegum markmiðum á vinnustað ræður miklu ásamt mörgum öðrum atriðum eins og tekjum. Auglýsingamáttur lyfjafyrirtækja ræður líka miklu, vinnuaðstæður á vakt og margt fleira. Segja má að NICE leiðbeiningarnar ganga einmitt út á að styrkja fræðsluþáttinn og gott aðgengi að heilsugæslunni. Markmið Alþjóðlegu heilbrigðisstofnunarinnar WHO og sem var áréttað 7. apríl sl. var einmitt að skerpa á þessari vitund meðal heilbrigðisyfirvalda og stuðla að meiri fræðslu og rannsóknum um þessi efni.

Mikil vanþekking ráðamanna virðist þannig ríkja á afleiðingum mismunandi úrlausna á algengustu vandamálum heilbrigðiskerfisins hér á landi og sem snýr að 20% allra koma á skyndivaktir sem eru loftvegasýkingarnar. Eins yfir helming allra ástæðna að börn leiti til læknis sem eru miðeyrnabólgurnar. Ástæður sem bara hjá ungum börnum skýra um 20% allra sýklalyfjaávísana í þjóðfélaginu.

Sýklalyfávísun er fljótlegasta og sem sumir telja öruggustu leiðina til að „afgreiða“ sjúkling fljótt og án þess að eiga á hættu að hafa verið talinn of íhaldssamur. Einskonar baktrygging. Viðhorf sem eiga að vera gjörbreytt í dag og heyra sögunni til miðað við ríkjandi aðstæður og þróun mikils sýklalyfjaónæmis. Nokkuð sem bólusetningin nú ein og sér leysir engan veginn af hólmi, þvert á móti getur aukið á vandann til lengri tíma ef aðrar ráðstafanir eru ekki gerðar á sama tíma því hætt er við að nýir ónæmir stofnar komi í stað þeirra sem bólusett er gegn í dag. Markvissar aðgerðir til að draga úr sýklalyfjanotkun sem er ennþá í dag allt of mikil. Að geta en gera ekki?

Í dag, 14. apríl er bókasafnsdagurinn. Dagur sem á sér gamlar og góðar minningar um staði sem í dag gegna nýju og breyttu hlutverki miðað við þá gömlu góðu daga þegar lestur bóka einskorðaðist að mestu við lán á bókum. Í bókasöfnum þar sem bókaormarnir komu nánast daglega og átu allt upp. Í dag á tölvuöld, ef til vill meira afdrep til að fá að vera í friði með bókunum sínum og staður fyrir þá sem þurfa aðgang að bókasöfnum heimsins með rafrænum aðgangi og kaffisopa. Jafnvel heima í stofu í gegnum tölvuna sína. Nýtt hlutverk með nýjum tíma.

Nú eru líka nýir tímar í pólitíkinni og ríkisstjórnin traust á velli eftir gustur og næðing síðastliðnar vikur og daga. Ferskir vindar sem blása í mann nýju lífi og von um betri tíð, jafnvel með blóm í haga. Vorhretið sem er orðið ansi langdregið hefur dregið mann niður. Í morgun hlutaði ég á viðtal á Rás 1 við Jónas R. Jónsson fiðlusmið með meiru. Tónslistarmann og dagskrágerðamann sem hefur tekið sér ólíkt fyrir hendur um ævina. Jafnvel gengt því hjartfólgna hlutverki að vera umboðsmaður sjálfs íslenska hestsins. Poppari af guðs náð og listamaður sem hefur þroskast á eigin vegum og á sér nú nýtt líf. Hann sagði í viðtalinu frá þeirri tilfinningu að getað skapa gömlum fiðlum og öðrum hljóðfærum nýju lífi. Líf sem slokknaði jafnvel fyrir mörgum öldum. Hljóðfæri sem síðan býr til tóna til að hressa upp á lífið hjá okkur hinum.

Gluggarnir á verkstæðinu hans Jónasar eru stórir og hann sagði frá því þegar hann ákvað frekar að hafa þá opna en birgða eins og upphaflega stóð til. Til að fá birtuna inn og leyfa vegfarendum að njóta gripanna sinna. Meðal annars gamalla fiðla sem hanga upp á vegg. Sjón sem fær vegfarendur til að staldra við og brosa. Endurminningar um söguna sem við sjálf skópum. Endurminningar um tónlistina sem börnin okkar spiluðu og sem alltaf má vekja til lífsins aftur. Um leið og Jónas nýtur samskipta við umheiminn sem hann þarfnast, til að gæða gömlu hljóðfærin sín nýju lífi.

Bækur lifa oft sjálfstæðu lífi og tónlistin er líka stór hluti af menningararfinum. Það fer því vel saman að minnast þess hvortveggja sem vekur upp lífið í kringum okkur. Til hamingju með daginn.

Það eru ekki allar fréttir jafn ömurlegar þessa daganna. Það var að minnsta kosti gleðilegt að fá staðfestingu á því um helgina að hefja ætti bólusetningu gegn pneumókokkasýkingum barna sem fædd eru 2011. Helst hefði auðvitað átt að bjóða öllum börnum til 3 ára aldurs bólusetninguna ókeypis, til að ná upp sem fyrst hjarðónæmi gegn þeim stofnum sem oftast valda slæmum eyrnabólgum barna og sem eru hvað ónæmastir fyrir sýklalyfjunum. Foreldrar eldri barna þurfa að borga bólusetninguna sjálf, kjósi þau þess. Mest um munar samt að yngstu börnin séu bólusett í ár enda alvarlegustu sýkingarnar algengastar meðal þeirra.

Um helmingur af öllum komum veikra barna til lækna er vegna miðeyrnabólgu og afleiðinga hennar. Meirihluti sýklalyfjanotkunar barna er vegna miðeyrnabólgu og um 20% af ávísuðum sýklalyfjum alls í þjóðfélaginu. Því er til mikils að vinna. Mjög mikilvægt er, að á sama tíma og farið verður að bólusetja börnin, verði sýklalyfjanotkun og greining miðeyrnabólgu gerð markvisssari en verið hefur, því annars er hætt við að nýjir sýklalyfjaónæmir stofnar komi í stað þeirra sem bólusett er gegn.

Styrkja þarf heilsugæsluna til að hún geti sinnt veikindum barna betur en hún gerir í dag og bætt greiningar og eftirfylgni, ekki síst á miðeyrnabólgu barna, m.a. með rafrænni myndatöku af eyrnabólgubreytingum á hljóðhimnu eins og meðfylgjandi mynd sýnir. Þannig getum við betur fylgt eftir alþjóðlegum leiðbeiningum um meðferð miðeyrnabólgu eins og reyndar klínískar leiðbeiningar Landlæknis gerir ráð fyrir og Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin (WHO) var að hvetja til fyrir helgi. Heilsugæslunni á að vera þetta verkefni mikið kappsmál enda um einn stærsta heilbrigðisvanda ungbarna á Íslandi í dag að ræða og sem lögð hefur verið mikil vinna í að sjá hvað betur má gera í verklaginu sl. áratugi.

„Nei“-ið varð ofan á, því miður. Eins og mig grunaði að gæti orðið raunin og síðasta vonin slokknaði. Þegar horfði ég í augu frosksins míns í gærkvöldi. Hvernig og af hverju gátum við hvorugur svarað. Vinur minn í 10 ár sem lifað hefur allan sinn tíma með gullfiskunum og dafnað í sínu verndaða umhverfi. Vistkerfi, algjörlega út af fyrir sig, þar sem ríkir stöðugt góðæri, ef ég fæ einhverju ráðið.

Í sumum ævintýrum er froskurinn prins í álögum. Ekki froskurinn minn, því miður. Í mínu ævintýri er það ég og þjóð mín sem er undir álögum. Draumur sem breyttist í martröð einn góðan dag og sem engan endi ætlar að taka.

Klofin þjóð, klofið þingi og stór gjá þar á milli. Auðvitað vill enginn kjósa yfir sig fjárhagsskuldbindingar, ef hjá verður komist. Hvernig spyr maður? En við höfðum aldrei það val.

Eftir stendur hnípin þjóð í vanda. Spurningar vakna um næstu skref. Hver kemur okkur nú til bjargar? Við getum auðvitað vonað að einhver komi og kyssi okkur á ennið. Leyst okkur úr álögunum, eins og í ævintýrunum. En hver trúir ævintýrum í dag?

Þetta ástand völdum við og við ráðum alltaf hverju og hverjum við trúum? Geta menn líka orðið að tröllum og tröllin að steinum eins og sagt var í þjóðsögunum okkar? Örlög sem enginn kaus sér.

Framundan eru mikilvægar kosningar sem því miður sumir hafa notfært sér til að koma höggi á þá ríkisstjórn sem tók við brunarústum eftir hrunið. Ríkisstjórn sem hefur reynt að gera sitt besta og verið trúverðug, þótt hægt hafi gengið á mörgum sviðum enda ekki við öðru að búast, slíkur var vandinn. Og auðvitað hefur hún gert mistök eins og hvernig staðið var að fyrstu samningum um IceSave. Um það eru allir sammála, ekki síst þegar sést hvað seinni samningurinn er miklu hagstæðari. Færustu sérfræðingar landsins hafa legið yfir vandamálinu með þjóðinni í meira en ár og fram undir það síðasta, flestir verið sammála að mikilvægst væri að klára deilurnar við vinþjóðir okkar og jafnvel Evrópu alla þannig að báðir aðilar geti sáttir unað. Deilur sem risu vegna græðgi og vanþekkingar. Ef til vill líka vegna framsækni okkar og ofurtrú á eigið ágæti. Að hafa farið fram úr okkur, er þó nokkuð sem aðrar þjóðir eru tilbúnar að fyrirgefa, ef við sýnum í verki að við höfum þroskast og lært af reynslunni. Og gleymum því ekki að óreiðumennirnir svokölluðu voru á okkar ábyrgð og eru nú okkar að fást við. Að við séum öll tilbún að taka þátt í leiknum að nýju og fara eftir reglunum.

Þjóðfélagið endurspeglar alltaf þá einstaklinga sem það byggir. Þroskinn er mikilvægastur í fari hvers manns og skapar þá eiginleika að gera einstaklinginn að góðum félaga í samfélaginu. Sama er að segja um þjóð meðal þjóða. Að mörgu leiti höfum við Íslendingar gert hlutina öðruvísi en aðrar þjóðir, kannski eins og þroski okkar bauð upp á. Styrkleiki okkar en um leið mikill veikleiki sem mjög ung þjóð. En samskipti þjóða er ekki leikur, heldur fúlasta alvara. Leikur sem getur orðið mjög harður, kannski allt of harður og bara fyrir fullorðna.

Sem betur fer er vel búið að okkur sem þjóð og sem margar aðrar þjóðir lítu upp til með öfund og eftirvæntingu í huga. En okkur varð á í messunni. Nú er kominn sá tími að við verðum að endurskoða uppeldisreglurnar okkar svo unglingurinn í okkur fái að blómstra og hann geti sýni hvað í honum raunverulega býr, enda bráðum fullorðinn. Og þótt sumir kappkosti nú við að etja okkur saman til þess að fella ríkisstjórnina, að þá hlaupum við vonandi ekki út undan okkur eins og kálfar að vori.

Vert er að veita því athygli að um 90% þeirra sem styðja Sjálfstæðisflokk og Framsóknaflokk segjast ætla að kjósa „nei“ á morgun en svipað hlutfall þeirra sem styðja Samfylkingu og Vinstri græna ætla kjósa „Já“ samkvæmt skoðanakönnunum. Niðurstöður sem vekja upp spurningar um tilgang neikvæðninnar og höfnun á samningi um öruggari framtíð landsins. Hvað menn geta lagst lágt til að koma höggi á ríkisstjórnina til þess eins að komast sjálfir að völdum síðar. Það var ekki að ástæðulausu að hægri frjálshyggjuöflin voru sett til hliðar fyrir aðeins 2 árum og þá auðvitað Framsókn með. Tvö ár eru stuttur tími í endurreisn fjármálkerfis heils þjóðfélags eftir nánast algjört hrun og sem sagan segir að geti tekið áratugi að byggja upp. Uppbygging sem í dag virðist ætla að taka miklu skemmri tíma ef rétt er að málum staðið.

Biturleiki unga fólksins er mjög skiljanlegur og mörgum finnst endurreisnin ganga hægt. Kjör þeirra er auðvitað bág í dag, en kjör framtíðarinnar skiptir mestu máli. Kjör sem við verðum að tryggja að nái fram að ganga eins og hægt er í samstarfi með öðrum þjóðum í stað einangrunar. Því vil ég að minnsta kosti trúa miðað við afl okkar, getu og auðlindir landsins. Auðlinda sem aldrei er mikilvægara að passa vel upp á að aðrir eignist ekki. Skuldastaðan í IceSave dæminu, þegar upp verður staðið, er auðvitað umdeilanleg. Útlitið í dag er þó þannig að hún geti jafnvel þurrkast út. Verði í versta falli ekki of íþyngjandi miðað við allt annað sem á undan er gengið.

Það er einfaldlega komið nóg. Slökkvum því ekki á perunni nú í mesta myrkrinu og hindrum með því framtíðarsýnina og uppbyggilega framþróun. Framlengjum ekki óþarfa stöðnun í íslensku þjóðfélagi og áframhaldandi slagsmál við aðrar þjóðir. Fyrir málstað sem við skömmumst okkur fyrir, jafnvel þótt seinni dómar kunni að falla okkur í vil. Löglegt þá en siðlaust, orð sem við könnumst svo mætavel við. Kvekjum á sem flestum perum á morgun og segjum „já“.