Það er margt furðulegt í heiminum og eftir því sem maður verður eldri, því gáttaðri verður maður oft á dægurumræðunni. Málefnin dagsins hafa líka legið mis hátt undanfarið en fátt toppar umræðu sem hefur verið gegn lögleiðingu almennrar notkunar höfuðhjálma á hjólum. Ekki síður málflutning þeirra sem ná að tengja lögin við verri lýðheilsu og sem hefti áhuga almennings á hjólreiðum. Umræðu og rök á svipuðum nótum og ég man eftir að hafa heyrt fyrir sléttum 30 árum þegar lögleiða átti bílbeltanotkun og sumir lögðust eindregið gegn á þeirri forsendu að verið væri að svipta þá frelsinu. Sumir geta að minnstka kosti skilið umræðuna á þann veg, ekki síst börn, að hjólahjálmurinn sé óþarfur. Alvarlegast er þó þegar rætur umræðunnar eiga upptök sín hjá sjálfum forsvarsmönnum samtaka hjólreiðarmanna og sem maður skyldi ætla að tækju fyrst og fremst tillit til öryggis hjólreiðarmanna , ekki síst þess hóps sem mest hjólar á sumrin á Íslandi. Að þeir fullorðnu gætu að minnsta kosti sýnt þeim ungu gott fordæmi og látið þau njóta síns eigins efa.

Aðstæður hér heima eru allt aðrar en í samfélögum þar sem hjólreiðar eru rótgrónar samgöngumenningunni og æskunni og því ólíku saman að jafna hvað öll öryggismál varðar. Sérhagsmunagæsla virðist þó ráð för hjá ýmsum sem samt hjóla mikið hér á landi og sjónarmiðin virðast einskorðast við umræðuna um frelsissviptingu og að það sé hallærislegt og óþægilegt að bera hjálma. Það hefti „frelsið“ og takmarki áhuga fólks á hjólum og heilbrigðum lifnaðarháttum. Sumir hafa haft sig mikið í frammi undanfarið, jafnvel í nafni hjólreiðasamtaka og vígbúast nú af kappi í áróðrinum gegn almennri hjálmanotkun. Því skal nú snúast til varnar.

Hjólreiðarmaðurinn er sjálfur hluti því samgöngutæki sem hjólið er þegar það er á ferð um götur bæjarins. Það hlýtur að vera eðlileg krafa að ökumaðurinn sé varinn að lágmarki með einn lítinn hjálm á höfði og að hann og hjólið sé vel sýnilegt m.a. með endurskinsmerkjum í rökkrinu. Það hlýtur að vera meira skammsýni en heimska að halda að ökumenn bifreiða taki minna tillit til hjólreiðarmanna sem klæddir eru þessum lágmarks „hífðarfatnaði“. Sjálfir sitja reyndar flestir ökumenn bílanna sinna öryggir með sig, umluktir stálhjúp til varnar og spenntir í beltin. Þeir eru löngu hættir að hugsa um lög í því samhengi enda vita vel hvað alvarlegum slysum á fólki í umferðinni hefur fækkað mikið þrátt fyrir aukin fjölda bifreiða og meiri hraða.

Ég ætla heldur ekki að endurtaka það sem ég sagði í fyrri færslu minni um málið nema árétta þá staðreynd að eggin brotna ef þau detta óvarin í gólfið eins og börnunum er sýnt í skólum landsins. Þó ekki ef þau eru klædd „frauðköggli“ eins og Pawel nefnir hjálminn í sinni grein sem sjá má hér til hliðar. Þó verð ég að endurtaka þá staðreynd að hausinn fer fyrst niður ef snögg og mikil hindrun kemur á framhjólið. Afleiðinguna sér maður síðan allt of oft á Slysa- og bráðamóttökunni.

Í dag skrifar Einar Magnús Magnússon, upplýsingafulltrúi hjá Umferðarstofu, grein í Fréttablaðið og bendir á þá staðreynd að alvarlegum hjólaslysum í umferðinni hér á landi fjölgaði um helming milli áranna 2009 og 2010. Í helmingi tilfellana var ekki notaður hjálmur og ótalin eru alvarleg hjólaslys á Íslendingum erlendis. Á sama blaði  er viðtal við Láru Stefánsdóttur, balletdansara um hörmulegt hjólaslys systur sinnar sem  varð einn góðan veðurdag sl. sumar og sem aldrei þessu vant var því miður ekki með hjálminn sinn þegar hún datt á höfuðið og fékk alvarlegan heilaáverka.

Rökum ákveðins hóps manna sem gagngert leggst gegn lögleiðingu hjálmanotkuar við akstur reiðhjóla voru hins vegar gerð góð skil í Morgunblaðinu nýlega þar sem m.a. var rætt við Árna Davíðsson, formann Landssamtaka hjólreiðamanna (LHM). Hann varaði fyrst og fremst við forræðishyggju og sagði að þar sem hjálmaskylda hafi verið innleidd hafi hún oftar en ekki leitt til minni hjólreiða!. Fækki hjólreiðamönnum dragi úr öryggi hjólreiðamanna. „Öryggi hjólreiðamanna og gangandi vegfarenda sé best tryggt ef margir ganga eða hjóla,“ Rök sem að mínu mati gilda aðeins ef almennu umferðaröryggi er hægt að fylgja eftir, göngu- og hjólastígar sem víðast og ef veðráttan leyfir, allt atriði sem oft er erfitt að uppfylla á Íslandi. Rök sem heldur aldrei gilda ef maður fellur eða dettur beint á höfuðið.

Í Morgunblaðsgreininni kemur líka fram að „Rannsóknarnefnd umferðarslysa segir í sinni umsögn að rannsóknir hafi sýnt að 75% banaslysa hjólreiðafólks verði vegna höfuðáverka og vísa til skýrslu Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (WHO). Til mikils sé að vinna að koma í veg fyrir þessa skaðlegu áverka. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á varnaráhrifum hjólreiðhjálma/hlífðarhjálma sýni að þeir dragi úr líkum á alvarlegum höfuð- og heilaáverkum um 69-79%. „Varnaráhrif hjálma eru þau sömu fyrir alla aldurshópa. Að mati RNU ætti að skylda allt hjólreiðafólk til að nota hlífðarhjálma,“ segir í umsögn nefndarinnar.“

Oft hef ég öfundað fuglana að fljúga frjálsa og fylgist oft með ferðum þeirra um himinblámann, sumar, vetur, vor og haust. Á vorin vaknar allt til lífsins  eins og gerist á næstu vikum og börnunum er þegar farið að hlakka til að komast út að hjóla á hjólunum sín fínu sem fengið hafa að vera í geymslunni í allan vetur. Mér sem lækni á Slysadeild er að sama skapi farið að kvíða því sem í væntum er og gerist oft á hverju vori.

Mörg börnin og fullorðnir eru ryðguð á hljólunum sínum í byrjun vors eins og reyndar mörg hjólin sem eru ekki alltaf ný enda langt frá því þau voru notuð síðast og ekki öll nýsmurð og yfirfarin. Sumir fara full geyst miðað við aðstæður og bremsur og annar öryggisbúnaður á hjólunum er ekki alltaf í fullkomnu lagi. Allt staðreyndir sem gott er að hafa í huga þegar umræðan snýst um að bera okkur saman við þjóðir þar sem hjólreiðar er hversdaglegur viðburður frá blautu barnsbeini allt árið um hring. Því eru aldrei mikilvægara að bera hjálm á hausnum en einmitt þar sem aðstæður til að hjóla eru ekki jafngóðar eins og á landinu okkar annars fagra og fróða.

Fuglarnir þurfa svo sannarlega ekki hjálma, það er alveg rétt, enda eiga þeir loftin blá. Annað verður sagt um götur og hættulega stíga hér á Fróni. Á landinu þar sem okkur var fyrst og fremst ætlað að nota tvo jafngóða og stundum fjóra góða.

Sjálfur ólst ég að hluta upp í sveit á sumrin. Jörðin kringum bæinn voru mínir heimahagar. Þar undi ég mér vel og fór nánast allt fótgangandi, en stundum á hestbaki. Maður lærði að finna sín takmörk og ég undi glaður við mitt. Þessa tilfinningu þekkja flestir sem hafa búið lengi í sveit að náttúran og umgengni við hana kennir manni mest, ekki síst hvernig maður umgengst dýr og vélar eftir aðstæðum. Hjól eru farartæki, stálhestar sem geta farið hratt og umferðin er skeikul. Við getum engan veginn treyst bara á okkur sjálf, hversu klár sem við erum og hjólin góð og flott.

Fuglarnir eru nú óðum að tínast heim og í gær sá ég hópa gæsa fljúga í oddaflugi, magrar og sjálfsagt þreyttar eftir langt flugið yfir hafið. Oddaflug sem móðir náttúra kenndi þeim og þeirra almenna skynsemi og rökhyggja. Ekkert meira eða minna en það nauðsynlegasta. En þær komust heilar heim í ár og ég býð þær velkomnar.

Hettumávar eru ekki hallærislegir og þeir þurfa ekki að nota hjálma. Þeir eru líka frjálsir eins og aðrir fuglar þótt svartir séu á höfðinu. Börn og annað fólk sem ekki fljúga en hjóla þurfa hins vegar að bera hjálm til að verja höfuðið sitt við óvænt fall. Svo einfalt er það nú. Förum öll varlega í sumar og komum öll heil heim eins og farfuglarnir okkar.

mynd með rafrænni eyrnarsjá af bólginni hljóðhimnu af völdum miðeyrnabólgu

Eyrnabólga getur valdið slæmum verkjum

Í dag er Öskudagurinn, gleðidagur barnanna. Fréttir dagsins herma engu að síður að seinkun verði á að tekin verði upp bólusetning gegn pneumókokkum,  (Streptococcus pneumoniae) algengasta og einum alvarlegasta meinvaldi ungra barna á Íslandi í dag. Foreldrum finnst sjálfsagt skrítin sú tregða yfirvalda að taka upp eina gagnlegustu bólusetningu sem völ er á gegn smitsjúkdómum barna og einni mestri heilbrigðisógn þjóðarinnar. Bólusetning sem þó hefur staðið öllum ungbörnum í nágranalöndum okkar til boða sl. ár. Vissir alþingismenn hafa beitt sér í málinu og Siv Friðleifsdóttir ásamt fleirum lagði fram þingsályktunartillögu um málið á Alþingi fyrir rúmu ári síðan.

Loks þegar bólusetning gegn pneumókokkum verður tekin upp hér á landi má betur ráðast að meginrót vandans sem hefur verið of mikil notkun sýklalyfja í þjóðfélaginu, ekki síst meðal barna. Skýringa sem meðal annars er að leita í mikilli undirmönnun lækna í heilsugæslunni um árabil og miklu vaktarálagi og skyndilausnum, ekki síst á höfuðborgarsvæðinu, ástand sem versnar stöðugt í stað þess að skána. Um þetta er m.a. fjallað í nýjasta hefti Neytendablaðsins, en ungbörn sem aldurshópur er einn stærsti neytandi heilbrigðisþjónustu í landinu. Bólusetning mun verulega draga úr tíðni slæmrar miðeyrnabólgu og fækka væntanlega skyndikomum barna á vaktir sem og notkun sýklalyfja af litlu tilefni. Ekki má heldur gleyma áhyggjum Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar (WHO) á vandamálinu í þessu samhengi sem hefur skilgreint þróun sýklalyfjaónæmis sem eina mestu heilbrigðisógn framtíðar og hvetur til að leitað verði allra leiða að berjast gegn, m.a. með minni og skynsamlegri notkun sýklalyfja í þjóðfélaginu.

Til stóð að hefja bólusetningar í apríl nk. en aðeins hjá börnum fæddum það herrans ár 2011. Búið var að taka tilboði GlaxoSmithKline með bóluefnið Synflorix en mótkeppnisaðilinn í útboðinu, Icepharma ehf. náði að kæra og þarf því að fara fram nýtt útboð. Nokkra mánaða töf getur verið yngstu börnum dýrkeypt því hámarks árangur næst aðeins ef byrjað er að bólusetja börn við 3 mánaða aldur. Áður hefur verið gagnrýnt að ekki skuli öllum börnum til 3 ára aldurs vera boðin ókeypis bólusetning. Þá yrði hún mun skilvirkari og börnum væri ekki mismunað í heilsuverndinni, nokkuð sem skiptir miklu máli þegar traust foreldra á henni er í húfi. Í dag eru hins vegar margir foreldrar sem kjósa að kaupa þessa bólusetningu fyrir börnin sín en kostnaður fyrir hvert barn sem þarf þrjár bólusetningar er um 36.000 kr.

Vökvi/gröftur í miðeyrnabólgu

Pneumókokkar í hrákasýni lungnabólgusjúklings, gjarnan tveir og tveir saman.

Miðeyrnabólgur eru algengasta ástæða fyrir komu barns til læknis og skýrir yfir helming af öllum komum vegna veikinda þeirra, ekki síst á læknavöktum. Meirihluti ungra barna fær miðeyrnabólgu, á fyrsta aldursárinu og sum oft. Flestar miðeyrnabólgur læknast þó af sjálfu sér og best er að bíða með sýklalyfjameðferð nema einkenni séu slæm eins og segir í klínískum leiðbeiningum Landlæknis. Leggja á áherslu á verkjastillingu og nánara eftirlit með þróun eyrnabólgunnar auk meiri fræðslu og ráðgjöf til handa foreldrum í heilsugæslunni. Eins nákvæmari greiningu og með nýrri greiningartækni og rafrænni myndatöku sem kynnt hefur verið hér á landi, má geina og fylgja eftir miðeyrnabólgum mikið betur en gert er í dag. Betur sjá augu en auga.

Einnig eru vísbendingar um, að endurteknar miðeyrnabólgur séu ólíklegri í framhaldinu ef sýklalyf eru ekki notuð af minnsta tilefni auk þess sem þá má koma í veg fyrir stórauknar líkur á að barn beri sýklalyfjaónæma stofna í kjölfarið. Stofnar sem síðan geta smitast á milli barna, meðal annars í leikskólum landsins. Alvarleg er sú staða, sem þegar er orðin hér á landi, að um helmingur alvarlegustu sýkingarvaldanna er orðinn ónæmur fyrir penicillíni og helstu varalyfjum. Því er mælst til að börn á höfuðborgarsvæðinu, þar sem ástandið er verst, fái hæstu leyfilegu skammta af breiðvirku penicillíni þegar meðhöndla þarf slæmar miðeyrnabólgur hjá þeim. Í hverjum mánuði getur síðan þurft að leggja á annan tug barna á spítala til að fá sterkustu sýklalyf sem völ er á í æð eða vöðva, þar sem önnur lyf virka ekki lengur. Og þá spyr maður sig, hvað næst?

Vandamálið er augljóst og mjög alvarlegt. Flýta verður eins og kostur er að taka upp bólusetningu gegn pneumókokkunum, aðgerð sem getur fækkað miðeyrnabólgum um helming og dregið álíka úr notkun sýklalyfja hjá börnum. Ekkert síður til að ná tökum á sýklalyfjaónæmu stofnunum sem hér grassera og sem bólusett er gegn í leiðinni. Til að nýir sýklalyfjaónæmir stofnar komi ekki í staðinn fyrir þá sem bólusett er gegn VERÐUR hins vegar sýklalyfjanotkunin að vera markvissari í kjölfarið svo við vöðum ekki úr öskunni í eldinn.

Kostnaður þjóðfélagsins vegna vinnutaps foreldra, vegna lyfja og síðar rörísetninga sem allt að þriðja hvert barn fær á Íslandi er mikill, sennilega vel á annan milljarð króna. Spara má því mikið ef reikna má með allt að helmingi færri komum vegna miðeyrnabólgueinkenna til lækna eins og tölur frá Bandaríkjunum sýna eftir að þeir fóru að bólusetja sín börn þar árið 2000. Hundrað og fjörtíu milljónir króna sem er áætlaður kostnaður við bólusetningu hjá einum árgangi barna er því lítill kostnaður á móti væntanlegum langtímasparnaði. Aðgerðin yrði eins mikið markvissari og sparnaður kæmi hraðar fram ef öllum ungbörnum til 3 ára aldurs væri boðin bólusetningin strax fyrsta árið. Aðgerð sem skiptir öll ung börn og foreldra þeirra miklu máli á Íslandi í dag.

15 ára langri sögu að verða lokið- Grein í Morgunblaðinu 26.10.1997

Gerð hefur verið kostnaðarvirknigreining á hagkvæmni bólusetningarinnar og er sá útreikningur jákvæður þótt þar sé gert sé ráð fyrir minni ávinningi af bólusetningunni gegn miðeyrnabólgum en seinni rannsóknir hafa sýnt (allt að helmings lækkun í tíðni) og miðað við aðstæður hér á landi og hárri tíðni barna sem þurfa að fá hljóðhimnurör. Afleiddur sparnaður hér á landi vegna væntanlegra þá hagstæðari þróunar gagnvart sýklalyfjaónæmis til lengri tíma litið er einnig meiri að mínu mati. Eins vegna mikillar undirmönnunar lækna sem eiga að sinna frumheilsugæslunni. Ekki má heldur gleyma þeim ávinningi sem hlýst af góðu hjarðónæmi þegar ungbörn hætta að smita gamla fólkið, afa og ömmur af illvígum pneumókokkastofnum og sem oft  valda alvarlegum lungnabólgum hjá þeim.

Um er að ræða tvær gerðir bóluefnis sem þegar eru á markaði hér álandi.  Annars vegar er um að ræða bóluefnið Prevenar13 sem er 13 gilt bóluefni gegn 13 stofnum af pneumókokkum en sambærileg bóluefni frá sama framleiðenda hefur verið á markaði víða um heim frá síðustu aldarmótum. Hins vegar er um að ræða  Synflorix sem er 10 gilt bóluefni gegn 10 stofnum af pneumókokkum og einnig gegn Haemophilus influenzae (non-typeable) sem er sú baktería sem veldur næst oftast miðeyrnabólgu hjá börnum og jafnvel oftast þar sem farið er að bólusetja gegn pneumókokkum eingöngu. Upphaflegur tilgangur bólusetningar gegn pneumókokkum er engu að síður að ná að fyrirbyggja sem flestar alvarlegar blóðsýkingar sem pneumókokkar geta valdið og sem tekist hefur vel með þeim bóluefnum sem eru á markaði í dag.

Styrkja verður heilsugæsluna, ekki síst á höfuðborgarsvæðinu, til að hún geti sinnt verkefnum sínum betur en hún gerir í dag og eins og alþjóðlegar leiðbeiningar segja til um og klínískar leiðbeiningar Landlæknis um meðferð miðeyrnabólgu miðast við. Það verður best gert með því að styrkja heilsugæsluna og fjölga umtalsvert heimilislæknum á næstu árum. Að lokum má ekki gleyma að eitt aðal markmið bólusetningarinnar er að auka lífsgæði barna og fjölskyldna þeirra. Atriði sem margir helstu fjölmiðlar landsins hafa látið sér í léttu rúmi liggja þótt andvökunætur foreldra séu margar og grátur barna mikill. Áhyggjur sem að því er virðist bara foreldrar ungra barna bera enda eiga ungbörnin sér engan opinberann málsvara. Vandamál í nútíma íslensku samfélagi sem snertir litlu börnin okkar mikið og sem hafa fengið ágætis heilbrigðisþjónustu þegar þau eru frísk í ungbarnaheilsuverndinni, þar til nú, en þó lakari þegar þau veikjast.

Umræðan í dag um bankastjóranna er ansi eldfim og púðrið er heitt og þurrt. Fólki blöskrar græðgi þeirra sem fara með og geyma þá fáu peninga sem eftir eru í landinu. Og allra mest blöskrar fólki þróun mála miðað við það sem á undan er gengið og almenna launaþróun í landinu.  Hvað halda þessir menn og þessar konur að þau séu. Var ekki komið nóg og skilja ekki allir að ábyrgð þeirra er ekkert meiri en hjá öðrum íbúum þessa lands þegar upp er staðið? Og auðvitað hangir miklu meira á spýtunni því í toppunum hanga bankaráðsmenn að aðrir yfirmenn. Sennilega munu margir mótmæla yfirganginum með því að færa öll sín viðskipti yfir á Landsbankann, sé þess nokkur kostur. Nýr banki sem lætur almenning sig að minnsta kosti varða og étur ekki vextina af okkur hinum.

Vonandi borðar almenningur ekki yfir sig í kvöld af saltkjöti og baunum sem markar upphaf langrar föstu. Það er hins vegar annað komið að því að springa í þjóðfélaginu á þessum fallega degi þegar saklaus púðursnjór þekur jörð og hylur það sem undir liggur. Og sumir þurfa ekki að fasta á páskaföstu og hafa væntanlega nóg að bíta og brenna. Ein af ljótustu löstum mannsins er græðgin sem Hallgrímur Pétursson orti svo vel um. Raunverulegt púður á sprengidag sem stendur okkur svo nærri.

Undirrót allra lasta
Ágirndin kölluð er
Frómleika frá sér kasta
Fjárplógsmenn ágjarnir,
Sem freklega elska féð,
Auði með okri safna,
Andlegri blessun hafna,
En setja sál í veð.

Í nótt gekk á með þrumum og eldingum meðan ég svaf svefni hinna saklausu. Á morgungöngunni fékk ég hins vegar mikið stormél í fangið, svo mér stóð ekki á sama. Síðastliðnar vikur hef ég fylgst með morgunbirtunni á austurhimninum sem varla er nema örlítil glæta svo snemma morguns. Í morgun þegar ég kom heim var hins vegar kominn annar roði sem slóg móður náttúru við. Morgunsárið frá henni Reykjavík sem litaði upp stormskýin í vestrinu blóðrauðum bjarma þar sem þau óðu yfir okkur íbúanna í Mosó og sjá má á meðfylgjandi mynd sem ég tók á símann minn. Roðinn var um tíma svo mikill að það var eins og eldhaf væri undir skýjunum sem annars voru skjannahvít og hnoðrótt eins og nýþeyttur rjómi. Í dag er bolludagurinn og á morgun er sprengidagurinn svo „morgunsárið“ í morgun túlka ég sem svo að við verðum að fara varlega með okkur sjálf. Kanski ekkert síður á ferðalögum til fjallanna eins og fréttir helgarinnar báru með sér að ekki væri vanþörf á. Og bara kuldi og frost í kortunum.

Þessi mynd í morgun minnir mig reyndar á atvik á sama árstíma aldamótaárið 2000 þegar veðurfarið var svipað og það er í dag. Þegar ég sat í heitum potti í sumarbústað austur í Brekkuskógi og horfði á fallegan skýjabólstur yfir Heklu sem síðar reyndist vera gosbólstur. Atburðurinn var enn minnisstæðari þar sem nokkur hundruð manns á heimleið frá gosstöðvunum daginn eftir, sátu fastir í bílum sínum heila nótt í Þrengslum og Hellisheiðin lokuð. Atvik sem var grafalvarlegt og litlu mátti muna að ekki færi illa, meðal annars vegana andvaraleysis yfirvalda og björgunarsveitanna sem voru allt of seinar að bregðast við ógn, langt frá sjálfum gosstöðvunum. Atvik sem við samt lærðum af og sem sýnir hvað veðurfar á Íslandi getur breyst með litlum fyrirvara. Ekki síður að vandinn er ekki alltaf mestur þar sem hann er virðist sýnilegastur með berum augum. Heklugosin eru gjarnan á 10 ára fresti svo hver veit hvað þessi fyrirboði í morgun í raun þýðir eftir allt saman?

Í vikunni fór ég út að borða með konunni minni af sérstöku tilefni. Fyrir valinu varð veitingarstaður sem mig hefur lengi langað til að heimsækja og sem heitir Sjávarkjallarinn. Ástæðan var ekki sú að ég væri góðkunnugur í Geysishúsinu í gamla daga, þegar ég var eins og grár Vesturbæjarköttur að reyna að selja fréttablöð eða sendast eitthvað fyrir stórkaupmennina.

Ástæðan var auðvitað fyrst og fremst sú að staðurinn var sagður standa undir nafni sem góður veitingarstaður, þótt hann kynni að vera í dýrari kantinum. Flestir fínni staðir sem ég hef heimsótt hafa hins vegar ekki staðið undir mínum væntingum hingað til og því meiri væntingar sem ég hef haft, því meiri hafa vonbrigðin orðið. Fínustu staðir í heimsborgum eins og París hafa jafnvel valdið mér miklum vonbrigðunum. Sennilega þar sem margir staðir þykjast geta lifað á gamalli frægð en mín upplifun var fyrst og fremst sú að ég væri að reyna að upplifa fræg atriði í bíómynda sem ég hafði einhverntíman séð eða ég væri staddur í nýrri atburðarrás óþekkts skáldverks. Sú saga var bara aldrei ætluð að vera mín saga, því miður. Ég var því dálítið kvíðinn með að velja þennan stað á þessari stundu. Lífið hefur hins vegar kennt mér að taka stundum smá áhættu. Láta slag standa eins og sagt er. Lífið getur komið á óvart.

Kvöldið í vikunni var samt einstakt og í fullri einlægni sagt að þá hef ég hvorki komið á betri veitingarstað eða stað þar sem þjónustan var jafn þægileg og vinaleg. Ég verð því að gera aðeins betur grein fyrir þessum staðhæfingum og samanburð við annað sem við þekkjum svo vel úr þjóðfélaginu en sem miðla öðru en veitingum. En betur um það síðar. Sagan verður að hafa sinn gang. Töluvert var að gera, þrátt fyrir að um miðja viku væri að ræða og úti réð hversdagleikinn ríkjum. Fyrir valinu varð 4 rétta máltíð með austurrísku víni sem þjóninn mælti með, og sem kom skemmtilega á óvart. Í boði hússins voru ígulkerahrogn með tilheyrandi í sjálfri skelinni. Sjávarbragð sem fór beint í æð eftir að hafa kitlað bragðlaukana og sem gaf fyrirheit um það sem koma skyldi. Áður hafði verið framborið heitt brauð með smjöri að hætti hússins, hrærðu annars vegar með eplaediki og dularfullum kryddblöndum og hins vegar möndlum með karamellu. Nokkuð sem bætti vínið enn meira. Síðan kom sjávarréttarsalat með ferskum skötusel og ristuðu söli ásamt öðru fersku sjávarmeti. Á borðið við hliðina á okkur kom óvænt hópur blindra Norðmanna, sem leiddust hönd í hönd við innkomuna eins og í leiðslu en hresstust furðufljótt og skáluðu síðan með reglubundnu millibili. Þeir veitu salnum þægilega bakraddarstemmningu og þeir þurftu greinilega ekki að sjá veitingarnar til að njóta. Reyndar var setið á flestum borðum í kringum okkur, flestir útlendingar og allir í góðu skapi. Staðurinn var greinilega vinsæll og svolítið framandi. Ég var á honum og leið vel með konunni minni með öllum útlendingunum en íslenska þjónustufólkinu. Ekki laust við dálitið stolt að þetta gætum við eftir allt saman.

Tíminn flaug áfram og maður var í algleymi þess sem sjórinn okkar og kokkarnir buðu upp á. Hver rétturinn meira öðruvísi en sá sem kom á undan. Hvernig var þetta hægt og af hverju hafði maður misst af þessu öllu áður? Aðalrétturinn var síðan íslenskur lambavöðvi og söltuð nautatunga með mikilli soðsósu og gómsætu meðlæti. Þótt glösin hefðu aldrei átt að verða fleiri en eitt urðu þau samt tvö með lambinu, sem tungan ein nánast sá um ásamt rauðvíninu góða. Milliréttirnir í boði hússins urðu líka tveir og í lokin kom einn besti eftirréttur sem ég hef smakkað, súkkulaði-núkkatfrauð með vanilluís og ristuðu hnetukurli ásamt aníssykri. Og kvöldverðurinn var orðin að 6 rétta konungsrétti þegar upp var staðið og kostaði aðeins um 8.500 krónur á mann, með víninu góða. Það dýrmætasta voru þó klukkustundirnar þrjár sem aldrei munu gleymast. Takk kærlega fyrir mig.

Í lífinu þarf að taka áhættur, á því er nú var enginn vafi. Án þeirra gerast ekki óvæntir og skemmtilegir hlutir. Í hversdagslífinu horfi ég á fréttir á hverju einasta kvöldi en fátt kemur mér orðið á óvart. Ríkissjónvarpið finnst mér vera farið að lifa á gamalli hefð, þótt það hafi átt góða spretti eftir hrun þegar ýmsir þáttastjórnendur voru í vígamóð. Jafnvel Kastljósið er oft hundleiðinlegt og stjórnendur forðast heitustu umræðurnar eða nálgast fréttamatinn eins og kettlingar kringum heitan pott. Hvernig í ósköpunum er hægt að fylla hvern þáttinn af öðrum af jafn áhugalitlu efni eins og raun ber vitni, ekki síst þegar viðsjárverðir atburðir eru að gerast allt í kringum okkur, á hverjum einasta degi. Fréttir sem snúa að velferð og kjörum fólksins í landinu og stjórnsýslunni sjálfri. Fréttamatur sem kemur okkur öllum við og við viljum snæða, þótt bragðið kunni að vera framandi á köflum og miskryddað. Engin meistaraeldamennska það hjá fjölmiðli allra landsmanna. Sennilega er þetta meðtekin ákvörðun til að þóknast stjórninni þeirra og stjórninni okkar, að rugga þjóðaskútunni ekki um of og sem reyndar hriplek er orðin. Ójöfnu saman að jafna og við gömlu sjómennina okkar sem réru til að afla, ekkert síður í öldurótinu. Bestu þættir sem sýndir hafa verið í íslensku sjónvarpi í seinni tíð eru reyndar þættirnir, Fagur fiskur í sjó, sem ég hef áður skrifað um af þessu sama tilefni. Að gera betur og leggja sálina að veði.

Umfjöllun um peninga tekur varla nokkurn enda og skýrist af sömu eldamenskunni alla daga og áhugaleysis fréttamanna í öðrum málaflokkum. Eða þá hræðslu þeirra að kanna hið óþekkta og fara ótroðnar slóðir í framandi eldamennsku sem ætti þó að vera jafn mikið í eðli góðs fréttamanns eins og listakokksins. Einstaka handahófskennt viðtal sem sennilega tengist meira venslum en mikilvægi í fréttalegu samhengi ratar þó inn á milli í spjallþættina. Stórþættir eins á RÚV þessa daganna um framtíð Íslands í hinum ýmsu málaflokkum eru frekar bragðdaufir aðalréttir sem velda mér vonbrigðum. Þar ræður yfirborðsmennska í eldamennskunni ríkjum sem rista grunnt í munnvatnskirtlana, þótt sjálfsagt sé viljinn góður. Mætti ég frekar biðja um fleiri smárétti. Ég viðurkenni þó að það eru einstaka undantekningar í Kastljósinu og á sunnudögum í hádeginu er boðið upp á bragðmikla sunnudagssteik í Silfri Egils. En af hverju getur ríkisfjölmiðill ekki verið eins og góður veitingarstaður sem býður upp á exótíska rétti. Eitthvað til að brjóta upp hversdagsleikann og við erum búin að borga mikið fyrir.

Ég heimsótti veitingarstað í gamla miðbænum mínum með konunni á einum hversdagslegasta degi vetrarins, en sem var dagurinn hennar. Dagur sem gleymist aldrei. Þökk sé þeim sem gerðu sitt besta.

Ég var einn af þeim bjartsýnu sem ætlaði að reyna að fá miða á opnunartónleika Hörpunnar 4 og 5. maí næstkomandi. Reyndi ítrekað þar til tölvukerfið hrundi í miðasölunni. Síðar frétti ég að aðeins hefðu verið um 800 miðar í boði fyrir þjóðina en rúmlega 2000 miðar voru þegar fráteknir fyrir boðsgesti og „fastagesti“.

Ég hef frá fyrstu kynningu verið mjög spenntur fyrir hinu nýja Tónlistar- og ráðstefnuhúsi, Hörpunni, sem ég hefði viljað kalla fjölmenningarhús. Ég hef alla tíð stutt fjáröflun til hússins og tók þátt í að stinga upp á nafni á húsinu, sem var Prisma, enda átti heitið að vera mjög alþjóðlegt árið 2007. Þetta nafn valdi ég fullviss um að húsið væri sömu eiginleikum gætt og glerkristallar sem brotið geta upp sjálft ljósið og framkallað alla regnbogans liti. Litina sem einkenna hjúp hússins og er í takt við litrófið í listarlífi þjóðarinnar.

Eftir hrun voru áleitnar spurningar sem leituðu á hugann á tímum fyrirsjáanlegs mikils niðurskurðar, ekki síst á sviði mennta- og velferðarmála. Spurningar vöknuð hvort hætta ætti við verkið sem var komið vel á veg vegna fyrirsjáanlegs kostnaðar upp á tugi milljarða króna sem ríkið átti að ábyrgjast. Sumir vildu láta húsið standa eins og það stóð haustið 2008, berstrípað fyrir alþjóðinni sem minnisvarði glæstra vona og bakhjallin horfinn. Aðrir vildu hreinlega afmá öll merki þess og minningarnar jafnframt með því að jafna það við jörðu. Sjónarmið sem áttu fullan rétt á sér miðað við aðstæður. En við völdum að standa saman og fá drauminn uppfylltan, hvað sem tautaði eða raulaði.

Það var síðan eins og að fá blauta tusku í andlitið og hætt við að einhverjir strengir hafi slitnað í þjóðarsálinni þegar fréttist að ekki einu sinni stæði til (og ekki ástæða til) að vera með beina útsendingu af sjálfum opnunartónleikunum sem þjóðin missir þá af. Að minnsta kosti slaknaði á mínum strengjum og hætt við að einn hafi slitnað þegar ég heyrði viðtalið við tónlistarstjóra hússins, Steinunni Birnu Ragnarsdóttur í morgunútvarpi RÚV í morgun. Eins og ekkert væri sjálfsagðara að aðeins útvaldir og nokkrir heppnir fengju að njóta. Opnunartónleikana sjálfa þar sem Sinfóníuhljómsveit Íslands undir stjórn Vladimir Ashkenazy ætlar að frumflytja tónverkið, Velkomin Harpa eftir Þorkel Sigurbjörnsson og síðan að flytja verk allra gleðiverka, 9. sinfóníu Beethovens. Tónleika sem síðan enda á einu dáðasta píanókonserti allra tíma, Píanókonsertinum eftir Edvard Grieg sem óskabarn Íslands, Víkingur Heiðar Ólafsson ætlar leika. Allt verk sem ekki bara miklir „tónlistarunnendur“ vilja gjarnan verða vitni af og njóta, ekki síst þar sem þeir eru minnisvarði þessara merku tímamótum í menningarsögu Íslands. Ef ekki í Hörpunni sjálfri, þá að minnsta kosti í stofunni heima.

Eða eins og segir í auglýsingu hússins: „Margir hafa beðið eftir fyrstu tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands í Hörpu svo áratugum skiptir. Það eykur enn á eftirvæntinguna að hér munu tvö óskabörn íslensku þjóðarinnar mætast í fyrsta sinn á tónleikapalli: Víkingur Heiðar og Vladimir Ashkenazy.“

Ég er ekki öfundsjúkur og get vel unnt ákveðnum hópi tónlistarunnenda að njóta vel, þótt óneytanleg hefði ég viljað geta notið nýju sætanna sjálfur. Ég óska þeim heppnu í raun til hamingju með miðana sína. En önnur formleg opnun síðar í opinni útsendingu með allt öðru prógrammi er léleg sárabót fyrir mig og aðra Íslendinga. Þjóðin átti betra skilið. Að minnsta kosti er þetta mjög taktlaus sinfónía.

Í vikunni gekk ég upp á heiði sem klædd var að mestu dúnhvítum snjó sem var svo vinsamlegur að koma aftur nú í vetrarlokin. Engin spor eða neitt sem minnti á nýlegar mannaferðir. Aftur var ég aleinn og fótsporin mín mörkuðu landslagið svo ekki var hjá því komist að veita þeim athygli á bakaleiðinni. Og það var gaman að fara ótroðnar slóðir, eða svo ímyndaði ég mér göngutúrinn minn eitt andartak.

Hvít ábreiðan var undurfögur, ekki síst þar sem hún bar við bláan himininn og skýjahnoðrana sem hrönnuðust upp yfir Esjunni. Eitthvað sem minnt á hreina loftið sem ég fékk að anda að mér og sem sólstafirnir skinu í gegnum öðru hvoru og gáfu heildarmyndinni sinn sérstaka blæ. Maður furðaði sig enn einu sinni á allri fegurðinni og sem var svo ólík þeirri sem ég fékk að kynnast á kaldri vetrarnóttu fyrr í vetur. Þegar ég var líka einn, en á meðal stjarnanna á sama stað en á annarri stundu. Fegurðin, hvernig sem við lítum á hana, er nefnilega bæði svört og hvít.

Fegurðin innra með okkur er ákveðið landslag sem við sjáum ekki svo glöggt, en sem við verðum að ganga um með virðingu til að geta notið. Sporin þar markast af göngu okkar í lífinu. Stundum hvít spor eins og í snjónum, en stundum líka svört. Einhverja hluta vegna kemur mér alltaf í hug tjara, kolbiksvört tjara þegar ég hugsa um andstæðu snjósins. Tóbaksreykurinn skilur einmitt eftir sig slíka slóð og spor í lungunum okkar. Hvort heldur við sogum hann að okkur úr sígarettunni eða öndum honum að okkur úr nánasta umhverfi. En það er ekki svört fegurð. Dagurinn í dag er hins vegar öskugrár, rok og rigning og allur snjór horfinn. Það þarf samt ekki endilega alþjóðadag gegn tóbaksreykingum til að minna okkur á þessa hluti, heldur einmitt dag eins og hann var um daginn eða bara eins og hann er í dag.

Í pólitíkinni og dægurþrasinu efumst við sífellt hver hafi rétt fyrir sér og hvað skipir mestu máli í þjóðfélaginu. Í lífinu sjálfu eru nokkrar einfaldar staðreyndir sem allir ættu að getað tekið mark á og sem kosta minna en enga peninga. Hreyfing, tóbakslaust líf og hollt mataræði, svo einfalt er það. Að lágmarka áhættuþætti á lungnasjúkdómum, krabbameini og hjarta- og æðasjúkdómum sem reykingar hins vegar stórauka. Áhrif tóbaksins er jafnvel meira en allt annað samanlagt. Það kemur heldur ekki á óvart að flestir sem reykja enda með langvinna lungnateppu og síðan lungnaþembu. Árið 2009 reyktu samt um 16% Íslendinga 40 ára og eldri daglega. Hvað erum við eiginlega að hugsa?

Á Vísindaþingi Félags íslenskra heimilislækna sl. haust kynnti Guðrún Dóra Clarke, námslæknir í heimilislækningum, nýja rannsókn sem hún gerði ásamt fleirum fyrir rúmu ári síðan á Akureyri. Af þeim sem reyktu, höfðu hvorki meira né minna en 17%  merki um langvinna lungnateppu og þar af voru 63% sem ekki vissu um sjúkdóminn fyrr en hann var staðfestur með lungnamælingu (spirometriu). Það alvarlegasta í niðurstöðunum var þó sú staðreynd að um 70% af þessum hópi voru með sjúkdóminn á það alvarlegu stigi að hann stefndi í lungnabilun fyrir aldur fram.

Tóbaksreykingar er ein mesta heilbrigðisvá í íslensku þjóðfélagi í dag og sem snertir marga. Tóbaksreykingar er tjörusvartur blettur á nútíma þjóðfélagi sem tengist fíkn, sjúkdómum og dauða af eigin völdum. Fíkn sem samt er ótrúlega auðvelt að sniðganga með réttu hugarfari og sem sjálft níkotínið á aðeins lítinn hlut í að skapa.

Stór hluti áhrifa sem reykingamaðurinn fær er bara athöfnin að kveikja í og draga ofan í sig heitan og svartan reykinn sem sljóvgar um leið. Reykur sem síðan smá saman markar sín spor í lungun. Reykurinn er enda eiturgufur, koltvísýringur og kolmonoxid ásamt köfnunarefni sem myndast við bruna svipað og Díoxín gerir í sorpbrennslustöðvunum og okkur er svo mikið umhugað um þessa daganna. Ósjaldan lenda síðan stórreykingarmenn í að fá reykeitrun og enda í öndunarbilun eins og hverjir aðrir sem lent hafa í stórbruna. Um sjálfeyðandi og deyðandi hegðun er því um að ræða til langs tíma. Ef bara löngunin til að lifa væri sterkari. Hann er skrýtinn þessi mannshugur.

Afleiddur heilbrigðiskostnaður fyrir þjóðfélagið allt vegna reykinga er gríðarlegur og því er í raun óskiljanlegt að tóbak skuli vera selt af opinberum aðilum (ÁTVR). Ríkið borgar alltaf miklu meira með fólki sem reykir þegar upp er staðið en sem reykingarmaðurinn borgar sjálfur í álögðum gjöldum á tóbaki, og því meira sem salan er meiri. Vítahringur sem yfirvöld meðtaka þó ekki nema að litlu leiti. Auk þess samrýmist sala á þessum eiturefnum ekki þeim forvörnum sem ættu að skipta heilbrigðiskerfið mestu máli í dag, ekki síst á tímum langtímasparnaðar.

Þeir sem hætt að reykja, hætta þó fyrst og síðast fyrir sjálfan sig. Heilbrigðisþjónustan er hins vegar tilbúin að hjálpa og kjöraðstæður eru til þess í heilsugæslunni. Rannsóknir hafa einnnig sýnt, að enginn er í betri aðstöðu en heimilislæknir til að fá fólk til að breyta um lífsstíl, ekki síst þegar hinir ýmsu sjúkdómar banka upp á. Forskot heimilislæknisins er einmitt þekking á sjúklingnum og trúnaður, ásamt möguleikum á eftirfylgni og fræðslu á réttum tíma í lífi skjólstæðingsins.

Lífið er ekki alltaf auðvelt og á ekki endilega að vera það. En við viljum með góðri hjálp sjálf geta haft sem mesta stjórn á lífinu. Stjórnvöld geta stuðlað að því með góðu heilbrigðiskerfi, hvað sé leyft og hvað sé bannað. En þú átt alltaf fyrsta skrefið, skref sem markar sporin í framtíðina. Eins og sporin í lungunum eða sporin í snjónum.

Í dag er ég feginn að veturinn er kominn aftur og allt er orðið hvítt. Vorið var ekki tímabært og í raun algjör tímaskekkja enda margir farnir að hlaupa út undan sig eins og kálfar. Við höfum vel tíma til að fara yfir málin áður en vorið, tími væntinga og vona kemur. Vegna umræðunnar nú um hvort kjósa eigi til nýs stjórnlagaþings eða skipa stjórnlagaþingsráð vil ég benda á fyrri umræðu mína um málið hér á blogginu mínu, 26.1 „Nýtt alþingi“ og 28.1 „Glerglugginn“ sem ég birti nú aftur hér fyrir neðan með smá lagfæringum. Stjórnlagaþing er þing fólksins, Hið nýja Alþingi og á lögmæti kosningarinnar má ekki leika minnsti vafi. Efasemdir síðar er eins og eitur sem grafa mun undan trúverðugleikanum og vera skuldbundið atvinnurekandanum. Gömlu gildin sem fjallað hefur verið um á þjóðfundunum snerust einmitt um trúverðugleikann. Við viljum sjá nýja stjórnarskrá sem byggð er á heiðarleikanum einum saman frá grunni og sannleika sem meitlaður er í hana.

Oft sjáum við hlutina mjög vel, ekki síst þá áþreifanlegu sem við getum snert. Hugmyndir eru samsett orð sem tilheyra andrýminu og því eins og loftið sem við öndum að okkur og ekki sýnilegt berum augum. Glerveggur er þó eitt að því sem getur skilið á milli svo við getum hvorki þreifað á hlutunum eða heyrt hvað sagt er hinum megin. Ljósið skín þó í gegn og oft má ætla hvað raunverulega er að finna handan glerveggsins. Steinveggir eru hins vegar ekki gegnsæir og því ómögulegt að sjá eða skilja nokkurn skapaðan hlut.

Hugmyndir manna um nýtt stjórnlagaþing, þing sem kosið er af þjóðinni og sem leggja á fram tillögur um nýja stjórnarskrá verður að vera á fullkomnu trausti byggt. Það þarf bæði að vera áþreifanlegt en um leið gegnsætt eins og lögin, glervegginn góða. Eitthvað sem er óumdeilanlega lögmætt þing þjóðar og kosið af þjóðinni. Ekki síst á dögum efasemda og vantrausts á stjórnsýslunni sjálfri. Rök um litla þátttöku í kosningu sem nú hefur verið úrskurðuð ógild vegur þó lítið enda kaus um þriðjungur þjóðarinnar og vitað var að sumir sem ekki vildu neinar breytingar lögðust gegn kosningunni frá byrjun. Heilu stjórnmálaöflin fannst óþægilegt að verið væri að rugga bátnum og hræddust grunngildin sem rædd voru á þjóðfundunum. Ekki síst að eign auðlindanna gengi til þjóðarinnar. En kosningin í vetur var dæmd ógild og stjórnlagaþing sem átti að vera löglegt þing getur því ekki orðið að ráði alþingis á einni nóttu. Við getum einfaldlega ekki lagt af stað með útsæði til að sá í akur eftir að hann hefur verið þegar eitraður og fræjum efasemda sáð. Því þá verður uppskeran engin.

Við sjáum samt auðveldlega markmiðin gegnum glervegginn góða. Úti ríkir nú frost og kuldi sem við skynjum ekki nema við brjótum hann. Þennan vegg megum við alls ekki brjóta því sýnin er framtíðarsýnin á það sem þarf að rækta frá grunni í þjóðlegri mold og við viljum halda hlýjunni inni. Glerveggurinn er raunverulegur, byggður á lögum sem við höfum skapað. Brjótum hann ekki því þá verður framtíðarsýnin kuldaleg og nöpur.

Almannagjáin okkar á Þingvöllum er tákn samstöðu, heiðarleika og gegnsæis. Áþreifanleg og sýnileg í senn. Látum ekki tímabundna erfiðleika og höft á einum síðvetri eyðileggja þá mynd sem við höfum átt í 1000 ár gegnum glervegginn góða og verða að allt annrri gjá milli þingis og þjóðar.

Í Fréttablaðinu í morgun er heilsíðugrein „Í labbitúr með hjálm?“ eftir hinn ágæta pistlahöfund, stærðfræðinginn Pawel Bartoszek sem samt hefur ekki alveg áttað sig á einu auðskiljanlegasta lögmáli náttúrunnar sem kennt er við eðlisfræðinginn Newton og er um samspil aðdráttarafls jarðar, þyngdar og fallhraða og við lærðum um í barnaskólanum í gamla daga. Að minnsta kosti virðist hann ekki skilja lögmálið þegar kemur að því að setja það í samhengi hvernig við getum varið okkar viðkvæmasta líffæri, heilann, þegar við dettum beint á hausinn af hjóli. Hjúkrunarfræðingar sýna hins vegar í skólunum í dag hvað gerist þegar egg er látið falla úr hendi beint á stofugólfið. Ef hins vegar eggið er sett í sérútbúinn „hjólahjálm“ úr korki og látið falla úr sömu hæð, brotnar eggið ekki. Sýning sem flest börn skilja mjög vel. 

Þessi fyrirbyggjandi ráðstöfun og fræðsla um nauðsinlega notkun hjólahjálma er hluti af uppeldinu og almennu umferðaröryggi. Ekkert síður en að benda á hvað nauðsynlegt er að bera endurskinsmerki á hlífðarfatnaði á dimmum vetrum og sem geta komið í veg fyrir alvarleg slys á leið í skólann þegar bílarnir geta átt í hlut eins og Pawel reyndar bendir réttilega á.

Pawel vitnar til rannsóknar máli sínu til stuðnings og að þegar hjálmanotkun hafi verið lögleidd í Nýja Sjálandi á tíunda áratugnum og „að hjálamanotkun hafi farið úr engu í ekkert hafi slysum á hjólreiðarmönnum fækkað óverulega“. Í mínum huga er lítill munur á engum og ekkert svo varla er við öðru að búast. Við vitum líka að hjólahjálmar eru ekki til að forðast slysin almennt, heldur alvarlegar afleiðingar slysanna, á höfði og andliti sérstaklega.

Þegar við hjólum að þá höllum við okkur gjarnan fram á við og flest hjól eru beinlínis gerð þannig að ekki er hægt að hjóla á þeim öðruvísi. Ef hjólað er á kantstein eða framhjólið snýst skyndilega, til dæmis þegar það hrekkur í djúpa holu, að þá dettum við fram á við og þá ALLTAF með höfuðið á undan. Hvirfillinn er gjarnan það sem kemur fyrst niður og oftast veit hjólreiðarmaðurinn aldrei hvað eiginlega gerðist. Þegar við bætist hraði á hjólinu er höggið oft svo mikið að hjálmurinn eða höfuðkúpan springur. Eins og hendi sé veifað, og ef þú ert heppinn horfir þú upp í skýin þegar þú vaknar frekar en að vera farinn þangað. 

Þessi tilfelli koma mjög oft til umræðu á Slysa- og bráðamóttökuni og stundum eru sýndir sprungnir hjólahjálmar, málinu til sönnunar. Svo einfalt er nú það, en það er sorglegt þegar maður sér hvað hjálmur hefði getað bjargað ef hann hefði verið til staðar á hausnum þar sem hann átti heima, en var það ekki heldur í hillunni heima í bílskúr. Eins vegna andlits- og augnáverkanna. Þökk sé því hvernig hjálmurinn er hannaður að ná aðeins út fyrir höfuðið og hlífa þannig þessum líkamspörtum betur og sem eru okkur líka mikils virði.

Munum eftir hjálmunum nú þegar styttist í vorið og börnin fara út að hjóla. Í guðanna bænum.