Íslenska útrásin náði til Kína svo það er ekki óeðlilegt að kínverska útrásin nái til Íslands.  Það ætti ekki að koma neinum á óvart.

Kínverska útrásin er hins vegar engin kjánaútrás eins og sú íslenska var.

Lykilinn að kínverskri útrás er gjaldeyrir.  Kínverjar eiga stærsta gjaldeyrisforða í heimi og hann er hornsteinn í þeirra útrás.  Í langflestum löndum er meiri eftirspurn eftir gjaldeyri en framboð og þetta ójafnvægi er dragbítur á hagvöxt og lífskjör eins og Íslendingar ættu að þekkja vel.

Kínverjar eiga því það sem flestar þjóðir þrá meir en nokkuð annað – nógan gjaldeyrir.  Það er erfitt fyrir sjórnmálamenn út um allan heim að standa í vegi fyrir kínverskum fjárfestingum sem lofa betri tíð og blóm í haga fyrir hinn almenna launamann.  Þetta vita Kínverjar og nota óspart til að koma ár sinni fyrir borð.

Og hvergi er þessi strategía auðveldari í framkvæmd en í yfirskuldugum löndum sem búa við lélegt lánstraust, lítið aðgengi að erlendum fjármálamörkuðum og gjaldeyrishöft.  Og ekki spillir fyrir þegar lönd hafna ESB aðild og evru, og eiga í stríði við sína nánustu nágranna.

Fyrir Kínverja að eiga banka í slíku landi er eins og að vera sjáandi í landi hinna blindu og kröfuhafar Íslandsbanka munu njóta þess.

Vandamál heilbrigðiskerfisins eru vel þekkt en fátt heyrist um raunhæfar lausnir.  Í raun er tabú að viðra róttækar lausnir – nema þá helst hvort eða hvenær eigi að byrja að steypa nýjan spítala.

Enginn stjórnmálaflokkur hefur heistæða stefnu í heibrigðismálum sem byggir á mannauðskerfi sem er sjálbært og gefur íslenskum sjúklingum val.

Á meðan íslenska heilbrigðiskerfið brennur er ákveðið að byggja „5 stjörnu hótel“ fyrir fanga þar sem herbergið kostar 36 m kr. sem er hærra meðalverð en í fyrirhuguðu 5 stjörnu hóteli við Hörpu.  Þetta er forkastanleg forgangsröðun. Yfirstandandi hrun heilbrigðiskerfisins var öllum fyrirsjánalegt sem fylgjast með reynslu annarra þjóða.

Eftir hrun ákváðu Bretar að skera alls staðar niður nema í heilbrigðiskerfinu, þar yrði skorið niður síðast og minnst.  Þetta var gert eftir mjög vonda reynslu í kringum 1990 þegar flatur niðurskurður stórskaðaði breskt heilbrigðiskerfi sem tók áratug og stórfé að laga.

Einangrun og þvermóðska íslenskrar stjórnmálastéttar  á eftir að verða þjóðinni dýrkeypt.

Kanada er ólíkt betri fyrirmynd fyrir Ísland en Argentína.  Það var því ánægjulegt að lesa að sterkt kanadískt fyrirtæki skuli vera að fjárfesta beint í fyrsta flokks íslensku fyrirtæki.

Þó fjárfestingin hafi ekki verið stór, aðeins $5m, er mjór mikils vísir.  Það eru einmitt svona beinar erlendar fjárfestingar sem Íslendingar þurfa.  Með þeim kemur erlend sérþekking og raunsæi.

Það eru minni líkur á að fjármagn sem kemur þessa leið sé sóað í bjartsýnisvitleysu og kjánaskap sem yfirleitt byrjar hjá Íslendingum með því að bygga flottar höfuðstöðvar og fylla þær af lúxushúsgögnum og dýrustu tölvugræjum.

Það gustar af Eygló Harðardóttur í nýjum pistli hennar um skuldaleiðréttingu Framsóknar.

Hér virðast Íslendingar hafa eignast sína eigin Cristina Kirchner.

Eygló segir:

Stjórnvöld telja rétt að þeir sem orsökuðu hækkun verðtryggðra skulda greiði fyrir leiðréttinguna.

Þetta er athyglisverð nálgun sem virðist snúa lögmálum hins kapítalíska fjármálakefis á höfuðið um hlutverkaskiptingu á milli hluthafa og lánveitenda.

og seinna segir hún:

Ef smáríki á borð við Ísland kynni að leiðrétta skuldir heimilanna á kostnað fjármagnseigenda, þá gæti kannski fleirum dottið í hug að gera það sama

Hér er talað tæpitungulaust.  Eins og í Argentínu mega fjármagnseigendur og erlendar skammmstöfunarstofnanir fara að vara sig.  Slíkir aðilar munu ekki eiga sjö dagana sæla á Íslandi frekar en í Argentínu.

Öxull skuldara snýst nú í Atlantshafi á milli Reykjavíkur og Buenos Aires.  Krónan mun blómstra líkt og pesóinn í þessu nýja umhverfi.

Sjálfstætt mat S&P að það séu þriðjungslíkur að Ísland lendi í ruslaflokki á næstu 2 árum mun gera erlenda fjármögnun erfiðari og dýrari fyrir alla á Íslandi.

Flestir erlendir viðskiptabankar lána aðeins aðilum sem eru með lánshæfiseinkunn í fjárfestingaflokki og fáir bankamenn munu vilja taka þá áhættu að lána landi sem hefur færst yst á brúnina og gæti dottið ofan í rusl vegna pólitískrar óvissu.

Þeir sem versla í ruslinu eru jú hrægammarnir og þeirra bankamenn, þeir sjá gróðatækifæri þar sem aðrir versla ekki.  Það er því kaldhæðni örlaganna að kosningaloforð Framsóknar færir Ísland nær yfirráðasvæði hrægammanna, þveröfugt við það sem stefnt var á.  Svona geta málin tekið óvænta stefnu þegar menn hugsa ekki  hlutina til enda.

Erfiðari og dýrari fjármögnun fyrir ríkið er það síðasta sem Ísland þarf á að halda.  Þetta verður til þess að skerpa þarf á niðurskurði og tempra skattalækkanir.

Svigrúm til almennra raunlaunahækkanna ríkisstarfsmanna er gott sem horfið.  Launahækkanir hjá ríkinu verður að fjármagna með fækkun ríkisstarfsmanna.  Aðrar leiðir munu leiða til verðbólgu og gengisfellinga sem á endanum draga úr lífskjörum.

Þá er ljóst að verði einhver ávinningur fyrir ríkið af samningum við kröfuhafa hafa rök þeirra sem vilja nota þá fjármuni til að minnka skuldastöðu ríkisins styrkst.  Munu bestu rök ráða á endanum?  Það er stóra spurningin.

Ríkisstjórnin lifir núna á brúninni, eitt feilskref í viðbót og hún endar ofan í ruslinu.  Vonandi mun þessi staða skerpa á hugsun og ákvarðanatöku manna – ekki veitir af.

Nær öll lönd sem lenda í lækkuðu lánshæfismati hjá S&P eða Moody´s mótmæla slíkri ákvörðun.

Þegar S&P lækkaði lánshæfismat Bandaríkjanna mótmæltu stjórnvöld þar, en án árangurs.

Matsfyrirtækin gerðu stór mistök fyrir hrun sem þau ætla greinilega ekki að endurtaka.  Þau virðast hafa lært af reynslunni.  Í dag leggja þau áherslu á að veita fjárfestum tímanlegar upplýsingar um stöðu og áhættur í umhverfi þeirra aðila sem þau fylgjast með, byggða á sjálfstæðu mati.

Grundvöllur undir sjálfstætt mat byggir á að vera ekki mataður af upplýsingum frá einum aðila.  Auðvita eru S&P og Moody´s ekki fullkomnar stofnanir en þær eru leiðandi í heiminum um lánshæfismat ríkja og fyrirtækja – því breyta Íslendingar ekki.

Svo virðist sem menn hafi ekki lesið nýlegt mat S&P nógu vel.  Rökstuðningurinn fyrir breyttum horfum er tvíþættur.  Í fyrsta lagi snýst hann um óvissu um fjárhagslega stöðu ríkissjóðs og í öðru lagi um hugsanlega breytta hegðun og viðmið í pólitískri stefnumótun og ákvarðanatöku sem getur falið í sér aukna óvissu og áhættur.  Það er þessi seinni liður sem skýrir hvers vegna ekki er hægt að bera saman Icesave og skuldaniðurfellingarleiðina.  Icesave er milliríkjadeila sem þarf að leysa en skuldaniðurfellingin er pólitísk valákvörðun sem byggir á kosningaloforði og veikum efnahagslegum grunni.  Þetta skiptir máli.

Það verður að segja að S&P virðist hafa rétt fyrir sér.  Formaður fjárlaganefndar talar um að mat S&P feli í sér hótun!   Aðrir tala um að ekki sé vert að hlusta á erlendar skammstöfunarstofnanir.  Þá hefur ESB aðild verið sett á ís og sagt að Ísland eigi ekkert erindi þar inn.   Í augum erlendra aðila virðist hafa orðið stökkbreyting á viðhorfi íslenskra stjórnvalda til alþjóðlegra stofnanna og samvinnu.  Illskiljanleg og séríslensk einangrunarstefna virðist hafa tekið við.  Í þessu felst auðvita áhætta fyrir lítið og skuldugt ríki, sem rétt er að benda á.

Eina ráðið sem íslensk sjórnvöld hafa er að eyða óvissunni um skuldaniðurfellingarleiðina.  Hversu há er þessi upphæð, hvernig og hverjir eiga að fjármagna hana, á hvaða kjörum og yfir hvaða tímabil?  Ef svörin við þessum spurningum færa ekki skuldir frá einkageiranum yfir á ríkið og kröfuhafar verða ekki þvingaðir til að gefa eftir af kröfum sínum, þá er líklegt að horfur hjá S&P breytist aftur í stöðugar.

Vandamálið er hins vegar að eins og málin hafa þróast og tíminn líður styrkist staða kröfuhafa.  Mun skynsamlegra hefði verið að ganga fyrst til samninga við kröfuhafa og að þeim loknum upplýsa hvernig ráðstafa ætti hugsanlegum ávinningi.  Að byrja að úthluta hugsanlegum ávinningi áður en hann er í hendi er alltaf áhættusamt.  En þannig stjórnmálamenn velja kjósendur og við því er lítið að segja.

Enn ein skammstöfunarstofnunin sendir frá sér neikvætt álit um skuldaleiðréttingu Framsóknar.  Svo virðist sem enginn nema framsóknarmenn skilji þessa skuldaleiðréttingarleið.  Er ekki kominn tími til að framsóknarmenn leysi frá skjóðunni og útskýri hvernig þetta á allt að reddast?

Matsákvörðun S&P er áfall fyrir ríkisstjórnina, horfur fara úr stöðugum í neikvæðar og hætta er á að lánshæfismatið lendi í ruslaflokki á kjörtímabili ríkisstjórnarinnar.  Mat S&P skiptir máli þar sem það ræður verðlagningu og aðgangi Íslands að erlendri fjármögnun.

En það er ekki bara óvissa um fjármögnun skuldaleiðréttingarinnar sem veldur S&P áhyggjum, þeir velta fyrir sér hvort það séu að koma upp veikleikar í stjórnsýsluákvörðunum á Íslandi eða eins og þeir segja:

weakens our assessment of the effectiveness and predictability of policymaking

Þetta er alvarlegt og dregur úr trausti og trúverðugleika erlendra aðila, enda nýtur skammstöfunarstofnunin S&P miklu meira álits utan en innan Íslands.

Þá telur S&P að allar leiðir til að þvinga kröfuhafa (hrægamma) til að gefa eftir af kröfum sínum, muni skaða traust Íslands hjá erlendum fjárfestum og leiða til þess að enn erfiðara verði að lyfta gjaldeyrishöftunum, þveröfugt við kosningaloforð.

Enn eina ferðina er himinn og haf á milli túlkunar erlendar og innlendra aðila á sama hlutnum.  Innanlands ræður ofurbjartsýni og lýðskrum á meðan yfirvegun og raunsæi ríkir hjá erlendum fagstofnunum.  Þetta sýnir að hugarfar og viðhorf Íslendinga hafa lítið breyst á síðustu 5 árum.

Mat S&P kemur á versta tíma fyrir íslensk stjórnvöld.  Skuldaleiðréttingin er hálfbökuð kaka sem situr í nefnd.  Þá standa yfir samningar um að lengja í erlendu skuldabréfi ríkisbankans.  Á meðan eru erlendir aðilar að náð yfirhöndinni og kröfuhafar að styrkja stöðu sína.   Allt setur þetta aukinn þrýsting á stjórvöld að fara að útskýra málið.

Þetta sýnir hversu hættulegt það er að fara af stað með ófullmótaðar tillögur þar sem hlutirnir hafa ekki verið hugsaðir til enda.

Aðeins fáeinum dögum eftir að starfsmenn ríkisbankans fá hlutabréf í bankanum er byrjað að agitera fyrir einkavæðingu bankans.

Nú þegar starfsmenn ríkisbankans eru orðnir hluthafar verða þeir að gæta sín þegar þeir fjalla um hluthafamál opinberlega.  Eru þeir að tala sem starfsmenn eða hluthafar?  Þetta þarf að koma skýrt fram.

Þá verða starfsmenn að gæta sín þegar þeir eru að setja “verðmiða” á eigin bréf!  Í umfjöllun bankans er verið að gefa væntingar um að markaðsvirði bankans sé um 70% af bókfærðu virði enda væri bankinn ekki að taka það sem dæmi nema fótur væri fyrir því, gerir maður ráð fyrir.  Vandamálið er að í apríl birti bankinn heilsíðuauglýsingu í blöðunum þar sem gefið var í skyn að skattgreiðendur sætu á hagnaði sem næmi bókfærðu virði bankans.

Hefur verðmiði ríkisbankans fallið um 30% á 3 mánuðum?

Það sem sárlega vantar í umfjöllun bankans um sjálfan sig er hvaða skilyrði þurfa að vera uppfyllt til að tryggja að markaðsvirði bankans sé hámarkað.  Ég er ansi hræddur um að mikil tiltekt sé nauðsynlega bæði á rekstrareikningi og efnahagsreikningi bankans áður en bankinn getur talist söluhæfur.

Það sem bankinn þarf umfram allt, er að ráða til sín öfluga “Soffíu frænku” í tiltektina.

Það er ekki traustvekjandi þegar formaður fjárlaganefndar kallar hlutabréfaútgáfu til starfsmanna ríkisbankans “siðlausa”.

Eitthvað virðast samskiptaleiðir á milli yfirstjórnar bankans og endanlegra eigenda vera stirðar – svona “blautum tuskum” á ekki að kasta opinberlega.

Þá munu margir fjárfestar hugsa sig tvisvar um áður en þeir ákveða að kaupa hlut í svona stofnun.  Það er áhættusamt að vera minnihlutaeigandi í fyrirtæki þar sem stjórnin virðist ekki njóta fulls trausts meirihlutans?

Hins vegar sýnir þessi uppákoma hver hefur yfirhöndina í bankanum.  Hér er verið að uppfylla samning sem ríkið gerði við kröfuhafa bankans.  Og þó að ríkið eigi 98% af hlutafé bankans er ríkið hvorki stærsti né rétthæsti eigandi að efnahag bankans – það eru kröfuhafar í krafti gríðalegra stórra skuldabréfa sem Seðlabankinn segir að ógni gjaldeyrisstöðuleika landsins.

Seðlabankinn hefur ítrekað minnt ríkisbankann á mikilvægi þess að semja um lengingu á bréfunum en kröfuhafar eru eflaust tregir í taumi nema bankinn og ríkið sýni lit og uppfylli gamlan samning um hlutabréf til starfsmanna sem verðlaun fyrir að ná skilyrta bréfinu upp í topp.

Það má því segja að í leik kröfuhafa og nýrrar ríkisstjórnar hafi kröfuhafar skorað fyrsta markið.  Það verður “spennandi” að fylgjast með framhaldinu.

Kjararáð er klassísk séríslensk lausn sem á endanum verður að vandamáli.

Tilraunir stjórnmálamanna til að handstýra launum og kjaraþróun eru dæmdar til að renna út í sandinn.

Síðasta ríkisstjórn setti upp reglur um hvernig ætti að takmarka launagreiðslur án þess að hugsa málið til enda.  Hvernig og við hvaða aðstæður væri hægt að lyfta ákvæðum kjararáðs?

Svo virðist vera að eina viðmið kjararáðs hafi verið að hægt væri að gefa ríkistoppunum launauppbót um leið og Jóhanna væri farin úr forsætisráðuneytinu, óháð stöðu og stefnu í ríkisfjármálum.

Ákvörðun kjararáðs kemur á versta tíma fyrir nýja ríkisstjórn.  Eðlilega munu þeir sem hafa lægri laun en topparnir vilja sína uppbót.  Ákvörðun kjararáðs verður sterkt vopn í  þeirri baráttu.  Hvernig á að fjármagna slíkar kröfur þegar fyrir eru á listanum skattalækkanir, skuldaniðurfellingar og ýmsar leiðréttingar til fjölda þjóðfélagshópa.  Allir vilja sitt en enginn vill fjármagna kostnaðinn.

Litla gula hænana á ekki sæla daga á Íslandi.