Heilbrigðiskerfið er orðið veikburða á allt of mörgum sviðum og þróunin í kjaraviðræðum við lækna sl. vikur slæm. Varla er að verða mannað í vissum sérgreinum læknisfræðinnar og við treystum hvað mest á í alvarlegustu veikindum okkar. Krabbameinslæknar og meltingarlyflæknar orðnir fáir, skurðlæknum fer ört fækkandi og gjörgæslulæknar íhuga flestir uppsagnir. Heilsugæslan mjög veikburða, ekki síst á höfuðborgasvæðinu, sumar heilsugæslustöðvar vart mannaðar læknum lengur og unglæknar flestir að hverfa af landinu. Framtíð landsins og læknanámið að lamast. Myndin í raun svo dökk að ég sleppi að birta hana með að þessu sinni.

Boðaðar verða væntanlega hertar verkfallsaðgerðir fram undir vor, en forsætisráðherra og fjármálaráðherrann láta eins og þeim komi vandinn ekki við. Enginn vilji virðist vera að leiðrétta ófullnægjandi kjör lækna (grunnmánaðarlaun unglæknis 340.000 kr.), þrátt fyrir yfirgnæfandi vilja þjóðarinnar til þess samkvæmt skoðanakönnunum. Stjórnvöld virðast búa sig undir einkavæðingu heilbrigðsikerfisins og því spurning hvort hafi komið á undan, hænan eða eggið. Tilgangurinn sé með þessu öllu saman ískaldur ásetningur. Beinhörð blóðug rústabjörgun blasir hins vegar við almenningi fyrst um sinn.

Með hverjum deginum verður vandinn nú alvarlegri og fleiri sjúklingar deyja að óþörfu vegna ófullnægjandi læknismeðferðar. Staðreyndir sem ekki verður horft framhjá í dag, og eru bara stundum í fréttum. Engu að síður á að hefja byggingaframkvæmdir upp á 100 milljarða króna á Landspítalalóð og sem leysir auðvitað ekki vandann sem um ræðir í dag eða á morgun. Jafnvel forsvarsmenn verkalýðshreyfingarinnar eru ekki tilbúnir að liðka fyrir kjaradeilu lækna með þjóðarsátt og þar með áframhaldandi nauðsynlegri opinberri heilbrigðisþjónustu. Fagna frekar öllum byggingaframkvæmdunum og stórgóðum hagvexti Íslendinga.

Þjóðin virðist ónýt að sinna sínum nauðsynlegustu málum og nútímalegt heilbrigðiskerfi verður aldrei rekið án lækna. Ekkert frekar en hjá öðrum þjóðum sem við berum okkur saman við varðandi heilbrigði og félagslegt öryggi, sem við viljum flest búa við. Því er ég a.m.k. sjálfur farinn að undirbúa mig fyrir það versta og búinn að segja upp stöðu minni í heilsugæslunni. Ég vona að allir undirbúi sig sem best, hver á sinn hátt og sem það geta, enda stefnir í mikla þjóðarvá. Þjóðarinnar var valið, en sem nú er bölið.

Með nýju stjórnarfrumvarpi sem liggur frammi um breytingar á lögum um almannavarnir, sækist forsætisráðherra nú eftir rétti til aukinna valda og íhlutana á tímum náttúruhamfara í nafni almenningsheilla. Að hann geti hlutast til um mikilvæg málefni, opnað og lokað jafnvel öllu landinu og yfirtekið einkarekstur og byggingar. Jafnvel fjölmiðlana ef því er að skipta. Einkennilegast er að þetta skuli koma upp á sama tíma og meðlimir stjórnarflokkana horfa framhjá, nánast án umræðu, á mestu manngerðu náttúruhamfarir Íslands á seinni tímum og sem er yfirstandandi aðför að heilbrigðiskerfinu. Kerfi sem okkur er sagt vera allt of dýrt í dag og sem stefnt er að einkavæða á flestum stöðum bak við tjöldin. En fyrst skal rústa opinberru þjónustunni og þar með heilbrigðiskerfinu eins og við höfum þekkt það.

Lágmarks fjárveitingar til þjóðarsjúkrahússins okkar þar sem daglegur rekstur stendur endalaust í járnum, virðist hinsvegar stundum skýrast meira af furðulegum illvilja en framtíðarsýn, hvernig sem á málin er litið, og sem hefur langt í frá fengið svigrúm til að nútímavæðast. Frekar skal bora í gegnum fjöllin og hjálpa fjármálafyrirtækjum að græða meira á amenningi. Háskólasjúkrahús allra landsmanna sem getur ekki lengur tekið á móti alvarlega veikum og sjúkum eins og með þarf og þar sem reist hafa verið einskonar bráðaskýli innanhús á sjálfri bráðamóttökunni eins og um síðustu helgi, til að sinna sjúklingum sem með réttu ættu að liggja inni á sérhæfðum spítaladeildum við mannsæmandi aðstæður og þrifnað. Allskonar aðstæður sem daglega minna á náttúruhamfarir í mínum huga og sem eru gjörsamlega forsendulausar.

Hvert sem litið er, eru brestirnir miklir í þessu mannvirki okkar og sem eitt sinni var þjóðarstolt okkar Íslendinga, ásamt almennri heilbrigðisþjónustu sem við töldum eina þá bestu í heiminum og hefði forgang fram fyrir allt annað. Allstaðar nema ef vera skyldi í húsnæði Íslenskrar erfðagreiningar, sem reyndar er erlend eign að mestu og sumir kalla ekki heilbrigðisstofnun þótt hún vissulega vinni að lífvísindum í góðum tengslum við Landspítalann. Verst er þó hvernig farið er með almenna mannvitið á Íslandi í dag og þekkinguna í menntakerfinu okkar. Aldargömul uppbygging nú fótum troðin enda mikill atgerfisflótti skollinn á meðal íslenskra lækna a.m.k. og sem fá ekki borguð mannsæmandi laun fyrir eðlilegt vinnuframlag og álag. Reyndar áratuga þróun sem flestir stjórnmálaflokkar hafa litið framhjá og vandinn því miklu meiri en skyndivandi. Í raun langtímavandi sem læknastúdentar og unglæknar hafa nú loks tekið ákvörðun um að þeir muni ekki láta bjóða sér í framtíðinni. Verkfallsaðgerðirnar nú með vinnustöðnun nú í nokkra daga í senn, eru aðeins smjörþefurinn af því sem koma skal og sem verður viðvarandi ástand alla daga frá og með næsta vori og ef ríkisstjórnin aulast ekki til að skilja mikilvægi málsins.

Þrjóska stjórnvalda og láta nú ekki undan þrýstingi almennings virðist hins vegar skynseminni yfirsterkari, eins og svo sem í mörgum öðrum málum sl. mánuði. Biðin eftir að geta kosið aðra flokka en Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknaflokkinn er að verða óbærileg, löngu lífhættuleg og nú reyndar þegar blóði drifin. Í dag fá sjúklingar ekki lágmarksþjónustu og þurfa jafnvel að bíða hálfu dægrin og heilu næturnar á biðstofunum, jafnvel með sundurtætta útlimi eða lífshættulega sjúkdóma. Síðan er loks oft aðeins veitt neyðarþjónusta endar vantar pláss til endanlegrar uppvinnslu og greiningar. Tækin eru jafnvel ekki til og sérhæft starfsfólk farið af landi brott sem veit getur bestu ráðgjöfina og lækninguna. Staðreyndir dagsins, en aðeins þefurinn í dag af því sem koma skal. Þetta hefur svo sem allt verið í umræðunni áður.

Gjáin milli stjórnvalda og almennings hefur bara aldrei verið jafn ógnvænleg, en sem svokölluð skuldaleiðrétting var meðal annars ætlað að hylja. Sannkallað glópagull í almannavörnum í dag og ljótur leikur. Og að ríkisstjórnin skuli nú neita að taka í framrétta hjálparhönd lækna og sem fara aðeins fram á sanngjörn laun miðað við menntun og ábyrgð, á sama tíma og þeir ræða aukinn neyðarrétt stjórnvalda með tileigandi kostnaði til að grípið til á hamfaratímum, er með öllu óskiljanleg afstaða. Á svipuðum tíma og forsætisráðherra hefur líka sett hundruð milljóna í sitt gæluverkefni undir sínu heitinu Lýðheilsunefnd forsætisráðherra, til að marka stefnuna. Allt sem ber stjórnvöldum nú vitni um ótrúlega firringu, hroka og sjálflægni. Einhver gæti jafnvel sagt einræðistilburðir í anda Pútíns.

Hugsið ykkur líka, að á sama tíma og Kári Stefánsson, læknir (sem sumir segja að sé skynsamasti maður Íslands) tjáir sig hvernig bjarga megi íslensku heilbrigðiskerfi og um möguleikum þess að það geti í framtíðinni fundið mörg meina okkar í erfðavísunum, að við fæðumst einfaldlega misjöfn með mismikla möguleika til lengra lífs, að þá skuli möguleiki þess að lifa bara af venjuleg mein, slys og sýkingar, færast aftur um aldir. Blákaldar og nöturlegar staðreyndir nútímans þar sem almenningur kaus svo hræðilega vitlaust síðast og biðin eftir að geta kosið aftur er alltof löng. Hugsið ykkur á sama tíma og forsætisráðherra hefur líka látið hafa eftir sér að hnattræn hlýnun, sem sennilega eru stærstu náttúruhamfarir samtímans og muni hafa gríðarlega alvarlegar afleiðingar fyrir alla jarðarbúa, sjái hann sérstakt gróðatækifæri fyrir þjóð sína. Fyrir þjóð sína sem eyðir þegar mest allra þjóða af orku og sem hann vill að aukist enn frekar. Hræðileg mismunun allt saman og forgangsröðun, meðal manna og hjá þjóð meðal þjóða.

Allar stofnanir sem nöfnum tjáir að nefna og sem láta sig mannréttindi og aðbúnað sjúklinga skipta, verða nú að leggjast á eitt að afstýra nýrri Skálmöld einkavæðingar í heilbrigðismálum og sem allt stefnir í. Heimdallur mun þar væntanlega að lokum falla í glímunni við Loka. Vinnueftirlitið, heilbrigðiseftirlitið, mannréttindadómstóllinn og jafnvel Sameinuðu þjóðirnar verða að koma vitinu í ráðmenn og afstýra hættunni. Nýr landlæknir fær svipað hlutverk og sá fyrsti fyrir tæplega þremur öldum síðan með aðstoð danska kóngsins. Að koma vitinu í íslenska ráðmenn og bæta lýðheilsuna. Nú meira þó að verja fyrir niðurrifið. Stjórnarandstæðingar á Alþingi verða að vera mikið hvassari í sinni orðræðu, en sem sennilega skýrist hingað til af samviskubiti og vitneskjunni um að hafa ekki staðið sig sjálfir betur meðan þeir gátu og höfðu einhver völd. Framtíðin ræður hins vegar nú og almenn skynsemi. Öllum má fyrirgefa og batnandi manni er best að lifa. Hættið síðan líka að tala alltaf um nýjan framtíðarspítala sem lausn allra mála, tálsýn stjórnmálamannsins og klisjan hans dag. Horfum raunhæft á málin og hvar blasir við að þurfi byrja að bæta og byggja. Nýr Landspítali, eins og hann er skipulagður í dag, er algert klúður með tilliti til staðsetningar og byggingarstíls. Þegar allt útlit er síðan að mannauðinn vanti sem skapa á honum líf.

Úr skýrslu Landlæknisembættisins, nóv. 2014

Fyrirfram hefði mátt búast við að eitthvað hefði dregið úr geð- og svefnlyfjanotkun Íslendinga síðustu ár eftir alla umræðuna sem verið hefur um lyfjamál og upplýsinga um meiri geðlyfjanotkun en á hinum Norðurlöndunum um árabil. Staðreyndin er að notkunin hefur aukist stöðugt sl. áratug um 70% eins og fram kemur í frétt frá Landlæknisembættinu. Þriðji hver Íslendingur notar geð- og taugalyf á ári hverju og sem sýnir etv. betur en nokkuð annað mikilvægi þess að geðtruflunum og geðsjúkdómum sé vel sinnt og betur en með lyfjum eingöngu. En í heilbrigðiskerfi sem er nú sjálft að niðurlotum komið.

Í lyfjaflokknum geðlyf eingöngu vega þyngst þunglyndislyf, svefnlyf og lyf við athyglisbresti. Áður hef ég nokkuð rætt  þunglyndislyfin og lyf við athyglisbrest sem sannarlega eiga oftast rétt á sér. Annað gildir hins vegar um svefnlyfin og þar sem endurnýjunin er oft orðin hálf sjálfvirk eða rafræn, án samskipta augliti til auglits við lækni eða annað heilbrigðisstarfsfólk. Skýringarinnar er að leita í ofálagi á heilsugæsluna sem reynir sitt besta að mæta kröfum skjólstæðinga sinna, m.a. með lyfjaendurnýjunum eftir símaviðtöl við hjúkrunarfræðinga og ritara. Þar sem tímaframboð er orðið takmarkað hjá læknum og ekkert hjá sálfræðingum eða félagsráðgjöfum sem veitt geta mikla hjálp án lyfja. Engu að síður hefur verið unnið að miklum endurbótum í rafrænni samskráningu lyfja sl. misseri þannig að bráðlega geta allir læknar séð að minnsta kosti hvað aðrir læknar í flóknu kerfi hafa ávísað af lyfjum í apótekin.

Danir hafa haft miklar áhyggjur af geðlyfjanotkun sinni. Tólfti hver Dani notar þunglyndislyf, en hingað til hefur verið áætlað að aðeins 10-20% einstaklinga eigi við tímabundið þunglyndi að stríða, einhvern tímann á lífsleiðinni. Tíu prósent þjóðar á hverjum tíma eins og lyfjanotkun Dana bendir til, leiðir auðvitað hugann að ofnotkun þessara lyfja og skorts á öðrum úrræðum, svo sem sálfræðihjálp og viðtölum við lækna. Eins þar sem notkun þunglyndislyfja hefur aukist um helming meðal unga fólksins og sem er enn meira áhyggjuefni. Ekki bætir það ástandið hér á landi að klukkan okkar er næstum tveimur tímum of fljót miðað við sólargang og sem bætist þá við seinkaða lífeðlisfræðilega dægurvillu unglinga um aðra tvo tíma.

Eins og sjá má á meðfylgjandi mynd að ofan sem fengin er að láni úr skýrslu Landlæknisembættisins, eru svefnlyf umtalsverður partur af geðlyfjanotkuninni. Svefnlyf sem aðeins er ætlað að nota til styttri tíma eftir áföll sérstaklega og sem valda slævingu líka daginn eftir. Notkun þessara lyfja er miklu meiri en á hinum Norðurlöndunum og allt að fjórfalt meiri en í Danmörku.

Yfir 8 milljón kvöldskömmtum af svefnlyfjum er ávísað út á ári hér á landi, og sem leiðir hugan að því hvort landinn sé þá ekki almennt sljórri. Alvarlegra er þó með aksturinn, en umtalsverð slysahætta getur skapast í umferðinni á daginn af notkun svefnlyfja kvöldið áður. Svefn- og verkjalyf eru enda almennt talin meiri áhættuvaldur að valda umferðaslysum en t.d. áfengið eitt og sér í Bretlandi og Bandaríkjunum. Norðmenn mæla í dag alltaf svefnlyfjamagn í blóði jafnhliða áfengismælingu í sínu umferðareftirliti. Hvað þá með áfallaraskaða þjóð sem þjáist af miklum kvíða og svefntruflunum flesta daga? Í fársjúku heilbrigðiskerfi sem treystir bara í æ ríkara mæli á rafrænu samskiptin og lyfin (lyfseðlana).

http://www.landlaeknir.is/um-embaettid/frettir/frett/item25254/Avisunum-a-tauga–og-gedlyf-a-Islandi-hefur-fjolgad-fra-2003-til-2013

http://ruv.is/mannlif/ekki-toff-ad-sofa-litid

http://www.ruv.is/frett/segir-of-audvelt-ad-fa-svefnlyf

Blóðrautt sólarlag við Vesturlandsveginn sl. laugardag

Í fyrra skrifaði ég pistil undir heitinu Lífshættulegur vandi Landspítala þar sem ég líkti spítalanum við fársjúkan einstakling sem þyrfti jafnvel á gjörgæsluplássi að halda. Sem hann svo fékk reyndar aldrei, aðeins eina vítamínsprautu. Eins hef ég skrifað óteljandi greinar um slaka stöðu heilsugæslunnar og slök kjör unglækna sérstaklega sem gerir þeim ókleyft að vinna hér á landi með fjölskyldur sínar. Gamlir jálkar með uppkomin börn geta það að vísu, þeir síðust sem þá verða eftir. Allir heimilislæknar á höfuðborgarsvæðinu eru nú í sinni annarri verkfallslotu, flestir lúnir og gamlir eins og ég og hugsa sitt ráð.

Í stað lágmarks stuðnings nú er bara skorið meira niður eins og fjáraukalög til Landspítalans bera með sér. Ósamið er í kjaradeilu lækna og samningsviljinn virðist enginn að hálfu stjórnvalda. Lágmarkskröfur lækna eru alveg skýrar og frá þeim verur ekki vikið. Heilbrigðiskerfið er þegar komið á hliðina, eða skulum við segja fjórar fætur og bíður þess að falla alveg á grúfu vegna aðgerðarleysis stjórnvalda sl. áratug eða svo. Mynd sem blasir við og sem margir hafa tjáð sig um, m.a. nú forstöðulæknar og ábyrgir stjórnendur. Eða efir hverju er verið að bíða?

Og af því fjármálaráðherra talar um ósanngjarna launakröfu lækna, reiknaði ég um árið hvað ég þyrfti að sjá marga slasaða, brotna og fárveika til að getað borgað kostnað af hálkuskemmd á bílnum mínum um árið. Svona rétt til að bera saman gildi veraldlegra gæða og menntunar. Þrjátíu og tvær vaktir á Slysa- og bráðamóttöku LSH, eða aukavinnu í 8 mánuði árið 2012. Erfiðar vaktir og sjá 1300 sjúklinga og bera ábyrgð á öðrum 1300. Fyrir hálkuskemmdina á bílnum mínum þurfti ég þannig að bera ábyrgð á yfir 2000 slösuðum og bráðveikum. Þar á meðal að rétta allskonar mannabrot, að vísu með aðstoð hjúkrunarfræðinganna góðu. En launakröfurnar nú snúast meira um grunnlaun unglækna sem eru nú um 330 þúsund krónur á mánuði. Ekki minna eða annarra með öllum aukavöktunum.

Óskastaða heilbrigðisyfirvalda er einkavæðing heilbrigðiskerfisins á sem flestum sviðum og sem unnið er að hörðum höndum bak við tjöldin. Skýrir svo sem margt í dag, en hvað með unglæknana sem eingöngu geta unnið hjá því opinbera? Ef við getum ekki rekið opinbera heilbrigðisþjónustu með jöfnu aðgengi fyrir alla fyrir sanngjörn laun, að þá erum við einfaldlega ekki þjóð sem verðskuldum að halda sjálfstæði okkar. Punktur. Hvað sem holufnyk úr Hádegismóum líður og sem á að vera almúganum til aðvörunar og að halda sig á mottunni. Dánartíðni á eftir að snaraukast ef fer sem horfir og væntanlega fjölgar dálkunum í blaðinu þar líka og sem hefur verið þeirra söluvinsælasta blaðaefni. Meðalaldur þjóðarinnar færist smá saman í þá tölu sem þekkist í austur-Evrópu. Lækkar kannski um ein 10 ár næstu áratugina og þegar nauðsynlega heilbrigðisþjónustu vantar. Ég vil ekki minnast á ungbarnadauðann sem ráðamenn hafa hingað til státað sig af að vera einn sá lægsti í heiminum í ræðum á tillidögum.

Í sveitinni á sunnudaginn

Um önnur velferðarmál og menntunarmöguleika á Íslandi vil ég heldur ekki ræða hér, né heldur blað allra landsmanna alla daga. Hitt veit ég að makrílveiðarnar hafa gefið 100 milljarða króna arð og sem er álíka upphæð og sjávarútvegsfyrirtæki hafa grætt á frá hruni og góð eiginfjárstaða þeirra ber glöggt vitni um. „Eiginfjárstaða íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja hefur náð miklum viðsnúningi….., en hún er nú jákvæð um 107 milljarða króna. Í lok hrunársins var hún hins vegar neikvæð um 80 milljarða króna“ (Viðskiptablaðið 6. nóvember 2014).  Peningana vantar enda ekki í sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar, þeir fara bara því miður aðeins í vasana á sumum.

Við skulum enn og aftur rifja upp hvað forfeður okkar sögðu fyrir rúmlega öld síðan til að reyna að stappa stálinu í ráðamenn, þó ekki væri nema í heilbrigðisráðherrann. Í formála alþýðutímarits um heilbrigðismál, Eir var skrifað 1899 „…sá kostnaður, sem sjúkdómar og skammlífi hafa í för með sér fyrir einstaklinginn og þjóðina í heild sinni, er ekkert smáræði. Hann er svo mikill, að fæstir munu renna grun í hann, og nokkrar bendingar í þessa átt eru ekki ófróðlegar“

Biðin eftir að við getum nú kosið nýja ríkisstjórn er allt of löng og því eins gott að fara að tala skýrt mannamál svo stjórnmálamennirnir í ríkisstjórnarflokkunum skilji töluna. Mig segir svo hugur að annars muni þjóðin ekki kjósa flokkana þeirra aftur næstu öld eða svo, eða í svipaðan tíma og hefur tekið að byggja upp það heilbrigðiskerfi sem við loks fengum, en nú er verið að rústa. Þeirra minnisvarði þá í framtíðinni.

Kvöld við Vesturlandsveg

Með fyrirsögninni er ég ekki að gagnrýna skuldaleiðréttinguna sem hana fengu og sem eru nú glaðir með að getað þegið fyrir sig og sína. Hér á við hvað við sjálf getum gert best í dag til að varðveita heilsuna og þegar útséð verður um hjálp og sem við teljum svo sjálfsagða í dag í heilbrigðiskerfinu og sem komið er þegar á hliðina. Þegar alvarlegir sjúkdómar banka upp á sem oft má fyrirbyggja. Með hollara líferni og sem við sjálf berum fyrst og fremst ábirgð á og SÍBS og Hjartaheill minntu líka vel á sl. helgi.

Með óvænta sjúkdóma og slysin höfum við því miður oft lítið val. Aðkeypt heilbrigðisþjónusta með einkarekstri hverkonar verður auðvitað í boði fyrir þá efnameiru, erlendis og að einhverju leiti líka hér heima. Lágmarks almenna þjónustu skulum við lík vona. En höldum okkur samt aðeins lengur við staðreyndirnar eins og þær blasa við okkur í dag.

Hér áður fyrr var jafnvel sektað fyrir óhollustuna, enda fátt annað í boði ef komast átti hjá afleiðingum alvarlegustu sjúkdómanna eins og krabbameinin.  Í heilbrigðistímaritinu Eir fyrir almenning 1899 var t.d. skrifað „Bæjarstjórinn í Chikago hefir nýlega lögleitt, að sérhver sá, sem verzlar með sígarettur, skuli greiða 100 dollara í bæjarsjóð á ári hverju. Enginn má versla með sígarettur nema að minnsta kosti í 200 feta fjarlægð frá skóla, og enginn má verzla með sígarettur nema að heilbrigðisnefnd hafi rannsakað efnið í þeim, svo vissa sé fyrir því, að ekki sé ópíum, morfín og önnur eiturefni í þeim, að viðlagðri 50-200 dollara sekt.“ (Dr. J. Jónassen, Eir 1899).

Reykingar snerta miklu fleiri en þess hluta þjóðarinnar sem bara reykja (10-20%). Tóbaksreykingar er tjörusvartur blettur á nútíma samfélagi sem tengist fíkn, krabbameini, krónískum lungnasjúkdómum, æðakölkun og loks dauða fyrir aldur fram. Líka stórum útgjaldaliðum til heilbrigðismála, sem að margra áliti er orðinn allt of mikill. Fíkn sem hægt er að sniðganga með réttu hugarfari og hjálp. Í pólitíkinni og ekki síst dægurþrasinu í fjölmiðlum, efumst við sífelt hver hefur rétt fyrir sér og hvað skipir mestu máli. Í lífinu sjálfu eru hins vegar aðeins nokkrar einfaldar staðreyndir sem allir ættu að getað tekið mark á og sem kosta okkur minna en ekki neitt.

Ekkert betur en hreint loft (sem við höfum sem betur fer enn nóg af flesta daga) kemur í veg fyrir flestu áunnu lungnasjúkdómana í dag. Lungnateppan er þar algengust. Líkja má þar ástandi lungnanna að lokum við slitinn svamp. Þótt hann haldi útliti sínu við fyrstu sýn, heldur hann ekki vatni. Í lungnaþembu, lokastigi teppunnar, eru lungun síðan illa slitin innan frá. Súrefnisríkt loft kemst þá ekki til loftskipta í lungnablöðrunum sem eru orðnar sundurslitnar og erfitt er auk þess að losna við gamla loftið vegna teppu. Teppa og þemba í lungum sem í dag tengist fyrst og fremst tóbaksreykingum.

Spáð er að algengasta dánarorsök mannsins á næsta áratug verði ásamt hjarta- og æðasjúkdómum auk afleiðinga offitu og sykursýki, langvinn lungateppa og þemba. Í þeirri tölu er þá ekki talin með lungnakrabbameinin og sem tengist tóbaksreykingunum meira en nokkuð annað. Rannsóknir hér á landi hafa sýnt að af þeim sem eru 40 ára og eldri og með sögu um reykingar, hafa 16% merki um langvinna lungnateppu, þar af 2/3 sem vita ekki af sjúkdómnum. Alvarlegast er, að um 70% eru með sjúkdóminn á það alvarlegu stigi að hann stefnir í lungnabilun fyrir aldur fram. Vitað er hins vegar, að líkurnar snarbatna ef tekin er ákvörðun um að hætta að reykja, því fyrr því betra.

Stór hluti áhrifa sem reykingamaðurinn fær er bara athöfnin að kveikja í og draga ofan í sig heitan og svartan reykinn, sem sljóvgar um leið. Reykur sem síðan smá saman markar sín spor í lungun, enda eiturgufur sem myndast við bruna, sem ásamt koltvísýringi  (CO2) og kolmonoxid (CO) blandast ýmsum köfnunarefnissamböndum (nitursamböndum), m.a. díoxini. Ósjaldan lenda enda stórreykingarmenn í að fá reykeitrun og öndunarbilun, eins og aðrir sem lent hafa í stórbruna og þurfa á sjúkrahúsvist að halda. Margir þurfa auk þess á dýrum lyfjum og sérfræðingsþjónustu að halda til æviloka.

Afleiddur heilbrigðiskostnaður fyrir þjóðfélagið allt vegna reykinga er gríðarlegur og því í raun óskiljanlegt að tóbak skuli vera enn selt af opinberum aðilum (ÁTVR). Ríkið borgar alltaf miklu meira með fólki sem reykir þegar upp er staðið og reykingarmaðurinn sjálfur hefur borgað með álögðum tóbaksgjöldum. Vítahringur sem yfirvöld meðtaka ekki nema að litlu leiti í dag, enda sjá þau oft bara skammtímagróðann. Salan samrýmist auðvitað heldur ekki sölubanni á öðrum hættulegum efnum og þeim forvörnum sem mest er lögð áhersla á lýðheilsufræðum í dag. Á tímum niðurskurðar og langtímasparnaðar í heilbrigðiskerfinu öllu, og þegar kuklið og hjávísindin fá að blómstra í öllu sínu veldi. Jafnvel þar sem farið er að ræða lögleiðingu annarra hættulegra eiturlyfja eins og kannabis. Bæði nikótín og kannabis getur hins vegar verið hluti vandaðrar læknismeðferðar við sérstakar aðstæður, en ekki komið alfarið í stað hennar.

Þeir sem hætt að reykja, hætta fyrst og síðast fyrir sjálfan sig. Gefa sér betri heilsu, í stað þess að þurfa að þiggja hjálpina síðar. Heilsugæslan og Krabbameinsfélagið býður enn upp á hjálp og ráðgjöf fagfólks. Rannsóknir hafa sýnt, að enginn er þó í betri aðstöðu en heimilislæknirinn til að fá fólk til að breyta um lífsstíl. Forskot heimilislæknisins er þekking hans á sjúklingnum og sem gefur möguleika á betri eftirfylgni og markvissari fræðslu. Allt á réttum tíma í lífi skjólstæðingsins og þegar hann er móttækilegastur, og ef allt væri í lagi hjá okkur hinum í dag.

http://www.dv.is/blogg/vilhjalmur-ari/2014/4/14/tobakid-i-borgunum-eir

http://www.laeknabladid.is/tolublod/2012/06/nr/4553

http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item19448/Arsskyrsla_reykinga_240113%20%281%29.pdf

Herlev-hospital þar sem ég var í heimsókn um helgina, margverðlaunaður 30 ára gamall spítali í norðurhluta Kaupmannahafnar og áformuð viðbygging bráðamóttöku og rannsókna sem á að vera tilbúin 2018.

Mikið er rætt um skuldaleiðréttingu vegna íbúðalána heimilanna í dag og sem var vegna forsendubrests. Leiðrétting að hluta sem er að koma til framkvæmda með miklum fjárútgjöldum ríkissjóðs og skattaálagningum í framtíðinni. Minna er rætt um forsendubrestinn nú hjá sjálfri ríkisstjórninni vegna kolvitlausra byggingaáforma á mikilvægasta húsi allra landsmanna og sem vel má nú fyrirbyggja í tíma. Á tímum þegar ekki einu sinni eru til peningar til að viðhalda og reka opinbera heilbrigðiskerfið sómasamlega og sem þegar er farið að halla ískyggilega á hliðina.

Bygging nýs Landspítala á Landspítalalóðinni er í burðaliðnum. Aðdragandann þekkja reyndar flestir. Meiri umræða hefur reyndar verið sl. ár um nauðsyn endurbóta á gömlu byggingunum sem þar standa og sem eru fyrir löngu farnar að leka og mygla innan við múrklæðningarnar. Síðustu daga reyndar einnig um innrás faraómaura, óvelkomins landnema í píramída sjúkrahúsmenningarinnar sem ásamt betur þekktum samfélagsmósum og öðrum sýklalyfjaónæmum óværum, eru afleiðingar þess að við höfum sofið lengi á verðinum. Látið endurbætur og þjónustu hraka, í stað þess að bæta og byggja upp og alltaf var unnið samviskusamlega að, eins og efnin leyfðu, fram til síðustu aldarmóta. Einnig horft fram hjá vaxandi þrengslum á spítalagöngunum og hraðaútskriftum á sjúkradeildum, ásamt óhóflegum skyndilausnum og lyfjaaustri á bráðamóttökum hverskonar til að fleyta málum eitthvað áfram. Aðgerðir sem oft hafa bara aukið á annan heilbrigðisvanda þjóðfélagsins síðar, eins og t.d. mikið sýklalyfjaónæmi hjá algengasta sýkingarvaldi barna, lungna- og eyrnabólgubakteríunni, pneumókokkum.

Í nýjasta hefti Læknablaðsins er  hins vegar rakin saga eins af hápunktum heilbrigðisþjónustunnar á Íslandi með byggingu Sjúkrahús Reykjavíkur (Borgarspítalans), 1968. Enn í dag má sjá og skynja andann sem ríkti á fyrstu árum spítalans í gamla anddyrinu. Marmarastyttur sem minna á sögu læknisfræðinnar til áminningar fyrir gesti og gangandi. Meðal annars af sjálfum Hippókrates og grískum goðum lækninga og heilbrigðis. Bygging sem var tákn framsýnarinnar og sem var miklu nýtískulegri og rýmri en gamli góði Landspítalinn. Stærsta átak sem gert gert hafði verið í heilbrigðisþjónustunni í tæplega hálfa öld. Borgarspítalinn eins og hann var lengst af nefndur, enda rekinn af borginni, bætti mikið aðgengið fyrir sjúka og slasaða og sem er gert vel skil í stuttu máli í greininni. Áður en hagræðingaróvætturinn sem stundum hefur verið kallaður, hélt innreið sína.

Sameining sjúkrahúsanna i Reykjavík, var þannig krafa heilbrigðisyfirvalda í lok síðustu aldar og þar sem draumurinn um gamla stóra Landspítalann var síðan uppvakinn. Með enduruppbyggingu og þéttingu svæðisins, lágreistum byggingum og löngum göngum um Þingholtin og Vatnsmýrina. Og þar sem stefnt verður síðan að, að láta Borgarspítalann besta sem mest hverfa af borgaryfirborðinu sem sjúkrastofnun. Að minnsta kosti var slíkur atgangurinn í að eyðileggja St. Jósefsspítala að innan fyrir nokkrum árum af sama tilefni og þannig að ekki yrði aftur snúið, Hafnfirðingum til sárra vonbrigða í dag.

Sannarlega má segja að um mikið afturhvarf til fortíðar sé að ræða með áformunum nú um 100 milljarða króna kostnað við ný- og viðbyggingarnar á gömlu Landspítalalóðinni, í stað miklu hagkvæmara og nýtískulegra sjúkrahúsi á rúmgóðum stað, eins og Borgarspítalinn var hugsaður á sínum tíma. Litið yfir möguleikann á stækkun Borgarspítalans á meðan enn var nóg landrými í Fossvogsdalnum og þannig hálfgert skipulagsklúður. Bygginga og viðhaldkostnaður nú á Landspítalalóðinni er miklu óhagkvæmari en ný hagkvæm hábygging með nánast alla starfsemina undir sama þaki og sem flestar þjóðir kappkosta í nútímanlegum sjúkrahúsrekstri. Á tækniöld og til að geta haldið sem best utan um þá sjúkrahúsþjónustu sem krafist er í dag. Nákvæmlega eins og  nýleg skoðanakönnun meðal lækna á Íslandi sýnir svo vel, meðal þeirra sem gleggst þekkja til.

Sagan síðar, dæmir auðvitað okkar verk í dag og framtíðarsýnina í heilbrigðismálunum á hverjum tíma. Hugsanlega nú sem dæmi um eina mestu þröngsýni Íslandssögunnar og þegar dýrmætum lánspeningum komandi kynslóða, er varið illa til nýbygginga samkvæmt miðaldarhugsun um gömlu háborgina Reykjavík og sem borgaryfirvöld styðja með ráðum og dáðum. Nýr Landspítali má ekki verða enn ein skyndilausnin í þverpólitísku samsæri í dag, með gömlum loforðum fyrrum ráðherra úr flestum flokkum á bakinu. Bráðabirgðalausnirnar hafa verið allt of margar á tímaskeiði sparnaðar og niðurskurðar í heilbrigðiskerfinu sl. áratugi. Löngu er kominn tími á varanlegri lausnir í því sem mestu máli skiptir og sem getur verið í raun svo miklu ódýrari kostur til lengri tíma litið en fyrirliggjandi tillögur gera ráð fyrir. Enn ein stórmistökin í byrjun 21. aldarinnar og sem við höfum alls ekki efni á.

Enn er tækifæri til að snúa óhellaþróuninni við. Að byggja nýjan framtíðarspítala sem mætir þörfum sjúklinga, starfsfólks og skipulagsmála landsmanna allra, annars staðar og betur, m.a. með tilliti til aðgengis af landi og úr lofti. Ekki afkróaðan og lágreistan í þrönga gamla miðbænum. Meinloku ef til vill aldarinnar, en þar sem lækna á alvarlegustu meinin okkar í framtíðinni.

Í fyrsta skiptið á ævinni, sit ég tæplega sextugur læknirinn heima í verkfalli og þarf þess utan að loka mig inni vegna gosmengunar og fýlu. Taldi reyndar fram undir það síðasta fulfrískann og að starfið mitt væri vel metið. Þörfin væri mikil að hjálpa öðrum. Ávalt boðið starfskrafta mína fram til opinberrar heilbrigðisþjónustu, enda menntaðut til þess og kann lítið annað. En hvað kostar þjónustan mín við þjóðfélagið og er hún kannski of dýru verði keypt?

Eftir 25 ára sérfræðingsstarf í heilsugæslu og nú yfir 30 ára starf jafnhliða á Bráðamóttöku Landspítalans, ásamt kennslu og vísindastörfum eftir doktorspróf, er ég með um 700 þúsund krónur í föst mánaðarlaun hjá ríkinu. Sem ábyrgur stjórnandi deildar minnar í vaktavinnu, á öllum tímum sólarhringsins. Þarf samt sennilega ekki að kvarta yfir laununum mínum miðað við marga aðra, auk þess sem ég hef alltaf haft tækifæri til að vinna meira og taka aukavaktir. Ungur og þrælduglegur kollegi minn sem vinnur mér stundum við hlið þessa daganna á Bráðamóttökunni, nær hins vegar ekki upp í helminginn af mínum föstu launum og sem birti nýlega launaseðil sinn opinberlega á samfélagsmiðlum því til staðfestingar svo allir sæu.

Um það snýst málið öðru framar í kjarabaráttu lækna í dag. Óboðlegum launum miðað við menntun og ábyrgð í starfi. Launamöguleikum allra lækna í dag og sem bætist við hörmungarástand sem þegar ríkir í heilbrigðismálum þjóðarinnar. Í mönnun sérfræðinga á öllum sviðum læknisfræðinnar, skertum kennslumöguleikum heilbrigðisstétta, skorti á tækjabúnaði til rannsókna og aðgerða og lélegu húsnæði Landspítala. Í stuttu máli sagt, skerts aðgengis að lífsnauðsynlegri heilbrigðisþjónustu sem við töldum fyrir ekki svo löngu síðan vera sjálfsagða í vestrænu velferðarþjóðfélagi og þar sem er bullandi hagvöxtur eins og forsætis- og fjármálaráðherra gjarnan nefna sér til hóls.

Fleiri hundruð læknar hafa yfirgefið landið vegna þess að launin duga einfaldlega ekki til að brauðfæða fjölskylduna og borga af húsnæðis- og námslánum, jafnvel þótt makinn vinni einnig fulla vinnu. Meirihluti lækna sem enn eru starfandi heima á landinu góða, íhuga nú að ráða sig erlendis og ef ekki semst um viðeigandi laun fljótlega. Læknakandídatar sem útskrifast í vor ætla heldur ekki að ráða sig i vinnu að vori eins og venjan er. Hvað sem allri ættjarðaást líður og sem einfaldlega er ekki lengur í boði.

Íslenskt heilbrigðiskerfi er komið á hliðina. Einkavæðing þess sem stjórnvöld vinna nú hörðum höndum að, bak við tjöldin, leysir ekki vandann og allra síst fyrir þá sem minnst mega sín í þjóðfélaginu. Ef við getum ekki rekið opinbera heilbrigðisþjónustu fyrir alla, að þá erum við einfaldlega ekki þjóð sem verðskuldum að halda sjálfstæði okkar, þegnanna vegna. Góð ástæða til að væla yfir í dag, a.m.k. á verkfallsdegi Bráðamóttöku allra landsmanna og þegar (ekki) aðeins Bárðarbunga sendir okkur opinber samúðarskilaboð með Holufnyk.

Síðasta myndin af útsýnisstaðnum góða á Úlfarsfelli fyrir rúmlega viku og sem er nú afgirtur

Umhverfisfrekja er nýtt hugtak, þar sem aðilar yfirtaka og hefta aðgang almennings að náttúruperlum, oft hægt og bítandi. Slík frekja á sér nú stað á fjalli allra höfuðborgabúa í hjarta höfuðborgarsvæðisins. Á toppnum á besta og fallegasta útsýnisstaðnum yfir sjálfa borgina og nærsveitir, og lokaáfanga uppáhalds gönguleiðar minnar oft í viku.  Þar sem afar fallegt er um að litast og fallegar klappir að ganga á. En þar sem getur líka gustað kröftuglega á veturna.

Hægt og rólega er verið að skemma fjallið okkar og hefta aðgang okkar að því. Flestir muna eftir jarðraskinu fyrir um tveimur árum þegar fjallið var sundurskorið fyrir lagningu jarðstrengja. Fyrir allmörgum árum var sett upp lítið saklaust mastur og reistur lítill díselskúr sem reyndar getur veitt gott skjól undir veggjunum í verstu veðrunum. Síðar komu stærri og stærri möstur. Nú er hins vegar verið að reisa um 500 fm2 mannhelda girðingu umhverfis kofann og möstrin, á besta og fallegasta staðnum. Stað sem ég hef tekið hundruð mynda sl ár. Þar sem nú eru mannvirki sem sannarlega bjóða mann ekki lengur velkomminn. Já Vodafone, Reykjavikurborg og sjálfur heilsubærinn, Mosfellsbær. Hvað getum við gert til að bæta umgengni og umhverfið á fjallinu okkar?

Í tilefni af árangurlausum samningaviðræðum við ríkið um kjör lækna sem komnir eru í verkfall, svo og þeirrar staðreyndar að ég verð að standa vaktina mína á Slysadeildinni í kvöld, endurbirti ég hér rúmlega 3 ára gamla bloggfærslu um stöðuna sem ríkt hefur lengi í launamálum lækna. Beinharður samanburður hvað hlutirnir kosta í dag, eftir því hvers eðlis þeir eru.

Ég er heimilislæknir og starfa líka sem sérfræðingur á Slysa- og bráðamóttöku LSH, 4-5 vaktir í mánuði á kvöldin og um helgar. Ég er með 16 ára sérnám í læknisfræði að baki og tæplega 30 ára starfsreynslu á Slysa- og bráðamóttökunni. Laun mín fyrir 8 tíma helgar- og kvöldvakt með orlofi fyrir skatta eru rúmlega 50.000 kr. Á 8 tíma vakt ber ég ábyrgð á deildinni og þarf að sjá um 40 sjúklinga sjálfur og bera ábyrgð á öðrum eins fjölda sem aðrir yngri læknar sjá. Beinbrotið fólk, skorið og lemstrað. Stundum stórslasað eða alvarlega veikt. Unga sem aldna úr þjóðfélaginu öllu. Sumir fara aldrei heim aftur. Erfiðar vaktir og ég gæti í raun ómögulega bætt á mig fleirum. Á veturna, sérstaklega þegar hálkan er mikil eins og fyrir 4 vikum þegar gerði mikla ísrigningu í höfuðborginni, var mikið að gera og margir duttu og brotnuðu eða lentu í árekstri, m.a. klaufinn ég.

Ég er líka stoltur Príuseigandi og hef átt bílinn minn í 6 ár. Afskaplega góður bíll sem er eins og hugur manns og sem hefur fengið topp viðhaldsþjónustu og eftirlit alla tíð hjá umboðinu. Sinni heilsugæslu ef svo má að ori komast. En svo lenti ég í þessu óhappi, rann í smá brekku á kantstein á rúmlega gönguhraða og fékk þungt högg á og undir framstuðarann. Það kom gat á stuðarann og bitinn undir skekktist þannig að vélarlokið skekktist lítillega og það kom sprunga í annað framljósið. Ég gat samt vel keyrt bílinn og varð ekki var við neitt óeðlilegt í akstri, en auðvitað þurfti að laga skemmdirnar við fyrsta tækifæri. Ekkert akútmál og pantaði tíma í dagþjónustu umboðsins. Hálfum mánuði síðar fékk ég tíma á verkstæðinu og þar var hann lagður inn til meðferðar í rúma viku. Eftir viðgerðina var bíllinn eins og áður, eins og nýr, en viðgerðin hljóðaði upp á rúmlega 800.000 kr.

Ég fór í gamni að reikna hvað ég þyrfti að sjá marga slasaða, brotna og fárveika til að getað borgað kostnaðinn. Þrjátíu og tvær vaktir eða vinnu í 8 mánuði. Erfiðar vaktir og sjá 1300 sjúklinga og bera ábyrgð á öðrum 1300. Fyrir hálkuskemmdina á bílnum mínum þarf ég þannig að bera ábyrgð á yfir 2000 slösuðum og bráðveikum. Þar á meðal að rétta allskonar mannabrot, að vísu með aðstoð hjúkrunarfræðinganna góðu. Ég þarf auðvitað að vinna tvöfalt upp í heildarupphæðina þar sem sem helmingur af laununum mínum fer í skatta og opinber gjöld.

Sem betur fer var bílinn minn samt í kaskó og því þurfti ég aðeins að borga sjálfsábyrgðina, 80.000 kr. Það er gott að vera fyrirhyggjusamur, jafnvel þótt bíllinn minn sé að verða 7 ára. Um daginn braut ég hins vegar klósettsetuna mína heima og hún var ekki í kaskó. Ný seta kostaði 50.000 í Bykó og til að hafa efni á henni þurfti ég að vinna aðra heila helgi á Slysa- og bráðamóttöku LSH.

Hvort skyldi vera verðmætara á Íslandi, efnið eða andinn, veraldlegu gæðin eða mannauðurinn? Hvert sem svarið er, er ég stoltur af læknisstarfi mínu, en skammast mín mikið fyrir beygluna forðum.

Við erum komin fram af bjargbrúninni og erum nú í frjálsu falli. Spurningin er bara hvernig við komum niður. Lýsingin á við ástandið í heilbrigðisþjónustunni í dag. Sama hvert litið er, t.d. í heilsugæsluna, varðandi geðhjálp, sérfræðingsþjónustuna út í bæ eða í spítalatengdri þjónustu. Það gleymist líka í allri umræðunni í dag hvað við erum búin að standa lengi á brúninni, a.m.k. áratug, og að höfuðborgarbúar hafa búið við áttfalt álag á bráðaþjónustu hverskonar og vaktþjónustu, miðað við nágranaþjóðirnar. Gjörólíkt ástand og var fyrir síðustu aldarmót og þegar við státuðum okkur af einu besta heilbrigðiskerfi heims, eftir rúmlega hundrað ára uppbyggingu. Að allir Íslendingar ættu kost á bestu heilbrigðisþjónustunni.

Langir biðlistar eru nú eftir viðtalstímum við lækna og í skurðaðgerðir hverskonar. Flestum erindum reyndar sinnt sem bráðaerindum. Sum lyf eru ófáanleg og takmarkanir geta verið á bestu aðgerðunum vegna tækjaskorts. Ástand sem sumir líkja meira við illa fjárhagslega stödd fyrrum austantjaldslönd og sem höfðu lengi vel verið áratugum á eftir okkur í uppbyggingu vestrænnar heilbrigðisþjónustu. Kostnaðarhlutdeild sjúklinga í læknishjálpinni og lyfjum auk þess aukist og sem sumir hafa ekki efni á lengur. Ekkert frekar en heyrnartækjum, gleraugum eða tannlæknishjálp.

Tíðindum sætir að stjórnendur Landspítalans komi nú fram í fjölmiðlum og viðurkenni að starfsemi þeirra sé komin út fyrir  þol- og öryggismörk, enda áður bundnir þagnareið gagnvart stjórnvöldum. Skyldan nú að benda á hætturnar og að reyna að byrgja brunninn eins og frekast er kostur, er öllum öðrum lögum og reglum æðri. Viðurkenna loks vandann sem við höfum þurft að búa við sl. misseri, um leið og hann hefur margfaldast. Umræðan um sjálfan húsakost LSH er reyndar eldri og ófeimnari, enda öllum ljósari á tímum þar sem mesta áherslan hefur verið á að bora gegnum fjöllin, en tryggja veg okkar allra að lífsnauðsynlegri þjónustu.

Faglegt heilbrigðisöryggi sem lengi hefur verið falið en þverbrotið, er alvarlegast í þessu máli öllu. Óteljandi misalvarleg mistök í meðferð sjúklinga sem flestir heilbrigðisstarfsmenn sjá í sínu daglega starfi, en hafa fundið sig knúna til að þaga yfir. Mistök tengt allt of miklu álagi og hraða, auk hraðaútskrifta á sjúklingum á yfirfullum spítalanum. Bráðavandinn hefur auk þess verið kerfislægur vegna langvarandi yfirflæðis vandamála sem ættu í raun heima í vel skipulagðri heilsugæslu. Klínískir alþjóðlegir verkferlar þannig þverbrotnir á því algengasta. Því miður blasir nú við enn verra ástand. Meðalævilengd á Íslandi á eftir að styttast og lífitími t.d. eftir greiningu krabbameina sömuleiðis. Geðhjálp, einkum meðal barna- og unglinga á eftir að snarversna. Svona mætti lengi telja.

Mikill atgerfisflótti heilbrigðisstarfsfólks, einkum lækna sl. misseri og síðan verkföllin í dag, eru staðreyndir sem tala sínu máli. Óbrúanlegt gat er að verða til í menntun og mannauð sem framtíðinni er svo nauðsynlegt að geta treysta á. Kastljósið í gær var aðeins lítil en nauðsynleg ljósglæta í umræðunni um starfsemi Landspítalans, en sem hefði þurft að hafa átt sér stað fyrir löngu, tengt skipulagi heilbrigðismála almennt. Mikil vöntun er t.d. á eðlilega uppbyggingu heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins þar sem enn ríkir furðu mikil þögn. Stjórnvöld vilja hins vegar ekki trúa, hvað þá að semja um ásættanleg laun lækna. Vilja hins vegar stefna á einkavæðingu heilbrigðiskerfisins á brotunum sem eftir liggja, og gefa þeim efnameiri tækifæri til að borga sig fram fyrir þá efnaminni.

Óbætanlegur skaði hefur þegar átt sér stað í heilbrigðisþjónustunni hér á landi, miklu meiri en fjármálahrunið eitt skýrir. Skilning stjórnvalda hefur einfaldlega vantað sl. áratug hvað góð lýðheilsa getur sparað þjóðfélaginu mikla peninga síðar. Aðgerðir hafa miðast meira við niðurskurð en nauðsynlega uppbyggingu. Hamfaraflóð norðan jökla og glæpaöldur virðist nú það eina sem stjórnvöld skilja sem raunverulega þjóðarógn. Þjóðarátak þarf strax í dag til að lágmarka skaðann sem orðið hefur í heilbrigðiskerfinu öllu sl. áratug og þegar björgunaraðgerðirnar verða nú dýrari og óframkvæmanlegri með hverri vikunni sem líður. Gjörgæslupláss fyrir sjúklinginn fer enda að verða vanfundið. Spurningin, hvenær við þurfum að byrja alveg upp á nýtt , fer síðan að verða áleitnari og þegar við erum hætt að geta speglað okkur í því sem vel var gert í fortíðinni.