Skömmu eftir að forseti Bandaríkjanna Richard Nixon sagði af sér, var hann spurður í viðtali hvernig hann héldi að hans verði minnst í sögunni?  Nixon svaraði að bragði: ”Það fer eftir því hver skrifar söguna”.

Þegar ég hugsa um Alfred Jensen Raavad kom þetta mér í hug og spyr af hverju ég hafi aldrei heyrt um þennan merka mann?  Ég heyri í mínu umhverfi að menn þekkja lítið til hans.  Arkitektar hafa almennt ekki veitt honum sérstaka athygli þó þeir hafi vitað af honum sumir hverjir.

Því var haldið að mér að Fingerplanen, svo dæmi sé tekið, væri hugmynd  Steen Ejler Rassmussen og Peter Bredsdorff. Komið hefur í ljós að þeir áttu ekki hugmyndina, en þróuðu hana og fengu samþykkta.  Alfred Jensen kom fram með hana uppúr 1920 og sagði frá henni  í Borgmesterbogen árið 1929. Ég hef ekki fyrr en í þessari viku vitað af afskiptum hans að skipulags og byggingamálum hér á landi. Ég hef líka, fram á þennan dag, haldið að hugmyndir Guðjóns Samúelssonar um íslenskan byggingastíl væri frá honum sjálfum komnar, en svo er ekki.

Af hverju var nafn Alfred haldið til hlés í Danmörku og einnig hér á landi?

Einn lesenda bloggsins sendi mér eftirfarandi hugsanlega skýringu á því að nafni Alfreds Jensen Rådvad var ekki mikið hampað á stríðsárunum og strax í lok srtíðsins þegar Fingerplanen var samþykkt:

”Það eru margir spennandi þræðir þarna sem gaman væri rekja. Mér þætti ekki ósennilegt að Guðmundur Hannesson læknir hafi haft ágæt tengsl við Alfred. Danir eru enn í dag afskaplega viðkvæmir fyrir sinni fortíð hvað varðar Þriðja Ríkið. Um 1995 framlengdu þeir til dæmis leynd yfir opinberum skjölum frá stríðsárunum um einhverja áratugi. Alfred og Guðmundur voru báðir uppteknir af hugmyndum síns tíma um mannkynbótastefnu  og Alfred tengdist beint antisemitiskum félagsskap. Þrátt fyrir að Alfred sem lést árið 1933 geti ekki á nokkurn hátt tengst þeim glæpum sem voru síðar framdir í nafni þessara hugmynda þá virðist sem hann hafi lent utangarðs í sögunni vegna þessa”.

Steen Ejler Rasmussen og Bredsdorff var báðum vel kunnugt um tilvist og verk Alfreds Jenssen eins og sjá má á eftirtöldum tilvitnunum í bókina ”Steen Ejler Rasmussen” eftir Olaf Lund sem ég fékk sendar frá Ólafi Mathiesen.  Þar ber nafn Alfred á góma:

#1. bls 122-123

“I 1923 var optimismen pa Hirthals´ vegne intakt. Paa den store byplanutstilling dette aar i Göteborg, hvor SER forste gang modte sin kollega og gode ven, Werner Hegemann, blev der vist byplaner fra mange stater og byer i Europa og USA. Danmark var ogsaa repræsenteret bl.a. med Hirtshals-planen fra 1923, med boligkvarteret Gerthasminde i Odense tegnet af Anton Rosen, med planerne for Grundtvigskirken, med Alfreds Raavads plan for Köbenhavn havn foruden med en række historiske byplaner”.

#2. bls 130

“Men her i begyndelsen af 1900-tallet var byplanlægning ikke nogen anerkendt akademisk disciplin. Uden for Akademiet var der især to arkitekter, som dengang beskæftigede sig med byplanlægning. Den ene var Alfred Raavad (1848-1933), som tilbragte 25 af sine unge aar íi USA, og som skrev meget om byplanlægning, bl.a. Borgmesterbogen fra 1929, der er en haandbog i byplanlægning beregnet for politikere og intereressede borgere. Den anden var Charles I. Schou (1884-1973).”

#3. bls 145

“Forestillingen om bydannelsen som en halv-stjerne kunne være inspirert af byplanteoretikeren Alfred Raavad (1848-1933), som Peter Bredsdorff satte höjt, og som i 1920’erne havde foreslaet Nordsjælland opdelt i kileformede “herreder” med spidserne placeret i Köbenhavns centrum.“

Í síðustu tilvitnuninni er auðvitað verið að tala um upphaf Fingerplanen sem nú er álitið ein helsta menningargersemi dönsku þjóðarinnar.

Ég verð að endurtaka vonbrigði mín gagnvart fræðasamfélaginu hér á landi og í Danmörku með þöggun gagnvart þessum áhugasama og duglega manni.  Í Danmörku á ég við Fingerplanen og hér á landi um að augljós tenging verka Guðjóns Samúelssonar við Alfred er hvergi getið. Þeir sem fjallað hafa um Fingerplanen eða byggingamál hér á landi í upphafi síðustu aldar hafa annað tveggja ekki vitað um framlag Alfreds eða það sem verra er sneitt framhjá honum af einhverjum loddara- eða klaufaskaskap.

Verk Guðjóns á borð við fyrstu drög að Sundhöll Reykjavíkur 1923, Þingavallabæjarins, skólanna á Laugarvatni og Laugum, Kolviðarhól o. fl. eru greinilega unnin samkvæmt hugmyndum Alfreds en hugmyndafræðilega eignaðar Guðjóni. Sennilega er það rétt sem haldið hefur verið fram að Guðjón Samúelsson sé besti arkitekt Íslendinga á síðustu öld en jafnframt sá ofmetnasti. Talaður og skrifaður upp.

Dennis Davíð Jóhannesson vekur athygli á Korpúlfsöðum í sambandi við Alfred Jensen og vitnar í Leiðsögurit um islenka byggingalist þar sem segir: „Talið er að upphaflega hafi bróðir Thors, arkitektinn Alfred Raavad, átt hugmyndina um burstabæjarstíll Korpúlfsstaða en fyrstu teikningar af stórbýlinu eru hins vega eftir Guðmund H. Þorláksson húsameistara.“ Þetta er vafalaust rétt vegna þess að Thor eignaðist jörðina og hóf uppbyggingu á henni  skömmu eftir að Alfred lagði fram sínar hugmyndir í íslenska byggingu í bæklingnum ”Íslenzk Húsagerðarlist” árið 1918.

Að lokum má geta þess að þau systkin bræðranna Thor Jensen(1863-1947) og Alfred Jensen (1848-1933) voru 11 auk fjögurra hálfsystra. Faðir þeirra var byggingameistari sem féll frá þegar þeir voru ungir. Thor var sendur  á heimavist fyrir börn sem misst höfðu annað eða bæði foreldri sín. Um fermingaraldur var Thor sendur til Borðeyrar þar sem hann kynntist verðandi eiginkonu sinni Margréti Þorbjörgu Kristinsdóttur og átti hann með henni 11 börn (12 samkvæmt Wilkipedia)

Því má bæta við að Thor Jensen er langafi núverandi skipulagsstjóra ríkisins, Stefáns Thors. Kannski er skipulagsgáfan eins og margt annað geymt í genunum.