Það veit það enginn hversu mikil vinna liggur að baki einnar samkeppnistillögu arkitekta, nema að hafa reynt það á sjálfum sér.

Venjulegur vinnustundafjöldi að baki hverrar tillögu er milli 400 og 600 tímar. Þessu til viðbótar kemur prentunarkostnaður  og fl. sem eru hrein útgjöld upp á milli 50-100 þúsund krónur á hverja tillögu.

Ég var í fjölskipaðri dómnefnd í arkitektasamkeppni fyrir nokkru þar sem komu 64 tillögur. Ætla má að vinnuframlagið hafi verið samtals um  32.000 stundir vegna allra tillagnanna. Alla þessa vinnu má  verðleggja  upp á tæpann hálfan milljarð króna ef  innheimt væri samkvæmt algengum tímataxta.

Niðurstaða fékkst í samkeppninni og var almenn ánægja með hana.

En að niðurstöðunni fenginni var verkið afhent einhverjum arkitekt sem ekki var einu sinni þátttakandi í samkeppninni. Hvaða arkitekt mundi slá hendinni á móti slíku boði?

En arkitektar létu þetta yfir sig ganga möglunarlaust eins og ekkert væri.

Þetta var samkeppni um hótel við Ingólfstorg/Víkurgarð og Austurvöll ásamt útfærslu borgarrýmanna, Víkurgarð og Ingólfstorg.

Í samkeppninni var mikil áhersla lögð á borgarrýmin og þess vegna var landslagsarkitekt í dómnefndinni. Þetta var fjölskipuð dómnefnd með sjö dómurum. Þar af þrem borgarfulltrúum og aðila frá Listaháskólanum. Allt mjög metnaðarfullt.

Það komu eins og áður sagði 64 mismunandi hugmyndir um framtíð Vikurgarðs.  Sumar aldeilis ágætar.

Nú 5 árum síðar dettur borginni í hug að auglýsa aftur samkeppni um Víkurgarð. Líklega til þess að leysa vandamál sem upp hefur komið vegna málefnalegrar garnrýni á fyrirhuguðum framkvæmdum þar.

Í mínum huga er þetta alger veruleikafirring. Fyrir mér  liggur beint við að endurmeta hinar 64 tillögur af tilliti til nýrra sjónarmiða varðandi Víkurgarð og fela þeim sem skiluðu bestu tillögunni verkið í stað þess að etja arkitektastéttinni allri aftur út á foraðið vegna málsins.

+++++

Tilgangur með arkitektasamkeppnum er í aðalatriðum tvíþættur. Annarsvegar er um að ræða hugmyndaleit og hinsvegar leit að arkitekt til þess að taka að sér verkið.

Það gerist oft eftir að dómnefnd kemst að niðurstöðu að það verða breytingar á  aðstæðum sem bregðast þarf við. Þetta er mjög algengt. Ég nefni í þessu sambandi samkeppni um skrifstofuhús Alþings fyrir svona tveim áratugum. Fyrstu verðlaun hlaut Sigurður Einarsson arkitekt hjá Batteríinu ásamt félögum sínum. Það er skemmst frá því að segja að ekkert var notað af hugmyndum Sigurðar í samkeppninni í endanlegri útfærslu.  En helsti árangur samkeppninnar var að Alþingi fann arkitekt sem var hæfur og hafði áhuga á að taka að sér verkið. Það gerði hann og og tókst það með miklum ágætum.

+++++

Nú stefnir Landsbanki Íslands á að útskrifa samkeppni meðal arkitekta um höfuðstöðvar sínar í miðborginni í annað sinn á tæpum áratug.

Að mínu mati er þetta óþarfi og ósanngjarnt gagnvart arkitektastéttinni og öllum þeim sem tóku þátt í samkeppninni fyrir stuttu. Sérstaklega fyrstuverðlaunahöfunum sem eru með þeim þekktustu í faginu í heiminum í dag. Sigurvegarinn var Bjarke Ingels Gruop í Danmörku ásamt íslensku arkitektunum hjá Arkiteo. Það er sjálfsagt að leita beint til sigurvegaranna í fyrri samkeppninni og fela þeim að aðlaga verk sitt að nýjum aðstæðum og nýjum þörfum líkt og gerðist með Alþingi og fl. Það er að mínu mati ósanngjarnt að auglýsa nýja samkeppni um þetta sama verk.

Arkitektar ættu að sýna stéttvisi og standa með vinningshöfum í afstaðinni samkeppni um verkið og sannfæra útbjóðanda um að semja við BIG og Arkiteo á grundvelli þeirrar vinnu sem þegar hefur veripð unnin.

++++

Þriðja dæmið sem ég vil nefna og nú er á döfinni er samkeppni um nýja umferðamiðstöð við Hringbraut. Borgin ákvað nú í sumar, ef marka má Morgunblaðið um helgina, að etja arkitektum út í samkeppni um þetta mikla og mikilvæga mannvirki.

Þetta er merkilegt verkefni og í raun sjálfsagt að setja það í opna samkeppni þegar að því kemur. En málið er alls ekki komið það langt að tímabært sé að leggja það á herðar arkitekta að etja kappi um þetta.

Í fyrsta lagi er hin ágæta Borgarlína á frumstigi. Það eru enn að minnstakosti 3 ár þar til þær áætlanir verða komar á beinu línuna og tímabært að leggjast í hönnunarvinnu vegna aðalskiptistöðvarinnar. Í öðru lagi er fluglestin enn á hugmyndastigi og engan vegin ábyrgt að gera ráð fyrir henni enn sem komið er í samkeppni um húsið. Í þriðja lagi er það flugvöllurinn, sem er satt best að segja í vindinum og ekki vitað hvort hann verði lagður niður eða nýr byggður í hans stað annarsstaðar.  Og í fjórða lagi er ekki búið að tryggja fjármagn fyrir nokkru af  þessu, hvorki Borgarlínunni,  fluglestinni eða nýjun flugvelli á nýjum stað ef það verður ofaná. Það er heldur ekki búið að fjármagna sjálfa Umferðamiðstöðina nýju sem keppa á um og óvíst er hvernig hún á að þjóna öllu þessu.

Vissulega er hægt að vera með einhverjar upplýstar ágiskanir um þetta allt en það er óábyrgt að leggja alla þess vinnu á arkitekta á þeim grundvelli.

Það liggur ekkert á að setja þetta í samkeppni. Fyrst þarf að ljúka þeirri vinnu sem fyrr er getið.

+++

Eru arkitektar misnotaðir eða láta arkitektar misnota sig?

Eða er þetta bara allt í lagi?

+++

Hér strax að neðan eru tvær myndir sem sýna tillögu Norbert Grabensteiner að Víkurgarði sem hann lagði með tillögu sinni í samkeppni um Vikurgarð, Ingólfstorg og Austurvöll ásamt húsunum þar á milli árið 2012. Um tillöguna sem er byggð á vönduðum hugmyndagrunni má lesa nánar hér:

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/08/30/vikurgardur-tillaga-grabensteiner/

Eins og sjá má af hugmyndum Grabensteiner þá er tekið með miklum þokka og hugmyndaauðgi á þessum helga stað.

Að Lokum er svo ein mynd frá fyrstuverðlaunatillögu af  höfuðstöðvum Landsbankans sem haldin var fyrir tæpum 10 árum. Vinninghafinn er einn færasti og þekktasti arkitekt veraldarinnar í dag, daninn Bjarke Ingels sem vann keppnina í félagi við  íslensku teiknistofunni Arkiteo.  Það væri fengur fyrir Reykjavíkurborg og íslendinga alla að fá byggingu eftir þennan merka arkitekt byggða hér í Reykjavík.

Ég sá áðan mynd sem einn helsti ráðgjafi sveitarfélaganna á  höfuðborgarsvæðinu í almenningsflutningum, Lilja G. Karlsdóttir, birti á Facebook.

Myndin sýnir fjölda og staðsetningu bensínstöðva á höfuðborgarsvæðinu.

Við myndina skrifar Lilja: „Ég fann 75 bensínstöðar, en aðalástæðan fyrir því að ég gerði þetta var að bera saman fjölda íbúa sem búa innan 500 m frá bensínstöð miðað við fjölda íbúa sem búa innan 500 m frá matvörubúð. Það er um 106 þús manns innan 500 m frá Bensínstöð en bara 89 þús innan 500 m frá búðum“

Á höfuðborgarsvæðinu býr rúmlega 200 þúsund manns sem þýðir að um 120 þúsund þurfa að ganga meira en kílómeter fram og til baka til þess að kaupa dagvöru á borð við mjólk.

Það er er auðvitað aldeilis ótrúlegt að það sé betra aðgengi að bensíni fyrir borgarbúa en að mat. Það má samt ekki gleyma því að nú er seldur matur á okurverði á flestum bensínstöðvum. Þessar bensínstöðvar eru í eðli sínu frekar „vegasjoppur“ vegna umfangs þeirra og stærðar. Vegasjoppur eiga auðvitað ekkert erindi í þéttbýlið.

Það væri líka fróðlegt að heyra rökin fyrir öllum vegasjoppunum innan borgarinnar. Ég nefni vegasjoppuna vi Borgartúni og aðra við enda flugbrautarinnar við Hringbraut, við Öskjuhlíð og ekki má gleyma vegasjoppunni við Birkimel og víða um höfuðborgarsvæðið.

Maður spyr sig hvernig gat það gerst að stjórnmálamenn samþykktu allar þessar vegasjoppur í borgarlandinu í tengslum við bensínstöðvarnar? Þetta var ásamt flutningi matvöruverslanna á hafnar- og iðnaðarsvæðin helsta ástæðan sem varð kaupmanninum að falli og stuðlaði að því að gera borgina ósjálfbæra og óvistvæna. Hvorutveggja var pólitísk ákvörðun. Maður veltir fyrir sér af hverju er ekki  bara bannað að selja mat á bensínstöðvum svipað og bannað er að selja áfengi í mavörubúðum.

++++

Hugsanlega er hægt að nota fólksfjölda að baki hverrar bensínsstöðva sem mælikvarða á gæði byggðar. Sé sá mælikvarði notaður og tekinn alvarlega þá kemur höfuðborgarsvæðið afar illa út.

Algengur fjöldi bensínstöðva í Evrópu er um ein á hverja 25000 íbúa. Í Reykjavík eru þær um ein á hverja 2700 íbúa. Það er rúmlega níu sinnum fleiri bensínstöðvar á íbúa á höfuðborgarsvæðinu en í borgum Evrópu. Því er haldið fram að hvergi í heiminum séu jafn margar bensínstöðvar á mann og en hér. Þessi fjöldi segir okkur nokkuð um mikilvægi einkabílsins í borgarskipulaginu eða hvernig borgarskipulagið hefur þröngvað einkabílnum uppá borgarbúa.

Það mætti álykta að því færri sem bensínstöðvar eru því betri væru almenningssamgöngur. Styttri vegalengdir til þjónustu leiðir af sér gönguferðir,  styttri ökuferðir, minni akstur og færri einkabíla. Færri bílar og minni notkun þeirra kalla á færri bensínstöðvar.

Bensínstöðvarnar hafa í áranna rás vaxið úr því að vera litlir skúrar sem seldu bensín og olíu í að vera allstórar verslanir sem selja fatnað, leikföng og mat sem koma rekstri bíla ekkert við.

Ef mynd Lilju er skoðuð sér maður strax að bensínstöðvarnar (vegasjoppurnar) eru ekki einungis staðsettar við stofnbrautir. Heldur eru þær margar inni í íbúðarhverfunum eins og um nýlenduvöruverslanir væri að ræða.

Hver ber ábyrgð á þessu? Voru það ráðgjafarnir? Voru það starfsmenn borgarskipulagsins eða voru það stjórnálamennirnir sem fóru að óskum olíufélaganna gegn hagsmunum borgaranna?

Að neðan koma svo tvær ljósmyndir.  Sú efri er af bensínstöð við Birkimel uppúr 1960  og sú neðri af sömu bemnsínstöð sem þróast hefur í að verða vegasjoppa þar sem allskonar ruslarafæði er selt á okurverði með bensíninu. Best væri ef stöðin yrði lögð niður í núverandi mynd og komið upp sjálfssala við gangstéttarbrún sem seldi eldsneyti fyrir bíla og ekkert annað líkt og maður sér víða erlendis.

Birkilmelur. Öll hönnun, litaval og skiltastærð eru af sömu gerð og sömu stærð og maður þekkir við hraðbrautir þar sem tilgangurinn er að vekja athygli vegfaranda sem skjótast framhjá á um 100 km hraða á klukkustund. Við Birkimelinn eru flestir gangandi og hámarkshraði bílanna 30 km á klukkustund. Þess vegna er öll þessi nálgun í hönnun og skiltagerð kolröng.

Hér að neðan er svo 8 ára gamall pistill um skipulag og staðsetningu vegasjoppu og þá þróun að breyta ferðamáta í borgum og minnka einkabílanotkun.:

“Vegasjoppa” í Borgartúni

Nú þegar mikil áform eru uppi um þéttingu Reykjavíkurborgar velta menn mikið fyrir sér hvað skuli verndað, hvar er þétt, hvers vegna og hvernig?

Sitt sýnist hverjum um öll þessi atriði.

Í umræðunni um verndun húsa og viðhald þeirra skiptast sjónarmiðin í tvö horn. Annarsvegar er hópur sem vill meðhöndla eldri byggingar af mikilli varfærni og telur jafnvel að vernda þurfi nánast öll hús á tilteknum svæðum og hinsvegar  hópur sem telur að verndunarsjónarmiðin tefji fyrir framþróuninni og skemmi fyrir. Talað er annars vegar um verndunarsinna og hinsvegar uppbyggingarsinna, sem eru hvort tveggja gildishlaðin orð í þessu samhengi.

Með þessum málflutningi eru búnar til tvær andstæðar fylkingar, sem er ósanngjarnt, vegna þess að svoleiðis er þetta ekki.

Það hefur marg sýnt sig að vel er hægt að bygga nútímaleg hús við eldri byggingar þannig að báðar fá notið sín þannig að staðarandinn sé í fyrsta sæti. Það hefur líka sýnt sig að lítið hugsuð hús sem sverja sig að sveiflum tískunnar geta skemmt heilu hverfin. Sumir kalla það „hér kem ég“ arkitektúr.  Það er að gerast víða þessi misserin.

Dæmi um það fyrrnefnda er frábær viðbót við hálfrar aldar gamalt hús Gunnars Hanssonar  að Laugarvegi 120, þar sem nú er hafin hótelstarfssemi.

Hér hefur hönnuðum hjá Gláma-Kím arkitektum tekist að byggja við gömlu bankabyggingu Gunnars þannig að vel fer hvernig sem á er litið.

Ef horft er á hana þá er hún afskaplega róleg og yfirveguð. Þessi ögun og einfaldleiki sést með skýrum hætti í skipulagsmynd og grunnmyndum. Byggingin er til hlés þó hún sé í raun mjög stór.  Laus við allt prjál, séreinkenni  og duttlunga líðandi stundar. Hún er hógvær og tímalaus. Hún gæti hafa verið byggð fyrir 10 árum og líka fyrir 50 árum. Hún er klassik.

Aðalatriðið er að gamla byggingin nýtur sín betur með tilkomu viðbyggingarinnar og þannig á það að vera eins og ákvæði AR2010-2030 segir til um en þar stendur að nýjar byggingar í eldri hverfum verði lagaðar að einkennum eldri byggðar og að heldarmynd haldist með almannahagsmuni að leiðarljósi.

Göturýmin eru líka mun betri eftir tilkomu hússins. Það er í samræmi við sýn skipulagshöfunda.

Húsið er byggt samkvæmt deiliskipulagi Valdísar Bjarnadóttur arkitekts með síðari breytingum. En skipulag Valdísar gekk út á að styrkja götumyndir ásamt því að hámarka byggingamagn lóðanna.

Það er fullt tilefni fyrir þá arkitekta sem skilgreina sig sem uppbyggingasinna að horfa til þessa verks Glámu og Kíms sem ber öll einkenni þeirra sem vilja standa vörð um staðarandann hvar sem hann er þess virði að hlúa að honum.

Garður við hótelbygginguna er látlaus og starfrænn  en með áberandi séreinkennum.

Hér sést hliðin að Stórholti.

Spil með sól og skugga.

Látlaus og lifandi suðurhliðin án nokkurs þess prjáls og efnassýnishorna og klæðninga sem sjá má í húsinu ofar í brekkunni og er einkennandi fyrir úthverfi nútímans. Götumyndin er samt skemmtilega þétt og minnir á borgarumhvefi sem margir sækjast eftir.

Að ofan er deiliskipulag Valdísar Bjarnadóttur arkitekts frá árinu 2006 sem sýnir hvernig höfundurinn leggur línurnar varðandi styrkingu götumyndar við Rauðarárstíg, Stórholt og Þverholt. Gert er ráð fyrir í skipulagi Valdísar að Norðurpóllinn sem stendur á Hverfisgötu 125 verði fluttur og settur á bifreiðastæðin norðan við gömlu bankabygginguna og tengist þannig Hlemmtorgi með áberandi hætti. Norðurpóllinn var byggður 1904 og hefur staðið að mestu óbreyttur frá 1920. Norðurpóllinn er talinn hafa menningarsögulegt gildi sem gamall veitingastaður við aðalaðkomuna í bæinn. Ætlunin er að að húsið fái sitt fyrra hlutverk sem veitingastaður við törgið

Það er ánægjulegt að fylgjast með þróuninni varðandi Borgarlínuna sem fleygir fram. Ég var á ágætum kynningarfundi í Gerðubergi í fyrrakvöld þar sem kvað við annan tón en þegar COWI kynnti verkefnið í Iðnó fyrir tæpu ári.

Þá hafð ég á tilfinningunni að erlendu sérfræðingarnir væru að selja okkur draum þarna í Iðnó.  Að þeir væru að „plata sveitamanninn“ eins og sagt var í gamla daga.  Þetta var eitthvað svo yndislegt og vandræðalaust allt saman ef ég skildi þá rétt.  Það verður samt að segjast að þeir voru ekki vissir hvort niðurstaðan yrði léttlest eða BRT, (Hraðvagnakerfi) þó við sem sátum, og hlustuðum á þetta hafi ekki verið í neinum vafa um að léttlestarkerfið væri okkur ofviða þó ekki væri nema bara vegna vegna kostnaðar.

Samkvæmt áætlunum sem hafa verið kynntar er gert ráð fyrir að línan verði 57-60 km á lengd og eigi að kosta um 60 milljarða króna.

Þegar þetta er borið saman við almenningsflutningakerfi af svipaðri gerð annarsstaðar fyllist maður efasemda.  Í Odense í Danmörku er gert ráð fyrir 14.5 km Borgarlínu fyrir tæplega 200 þúsund manns. Hér er verið að tala um 57-60 km fyrir nánast sama íbúafjölda. Línan í Odense á að kosta um 3.0 danska milljarða eða sem nemur um 3,2 milljarða á kílómeterinn í íslenskum krónum en við ætlum að gera þetta fyrir einn milljarð á hvern kílómetra samkvæmt því sem kynnt hefur verið. Það hlýtur að vera til einhver skýring á þessum mun. En það er ljóst að þetta er kostnaðarsöm framkvæmd. Fyrir 60 milljarða má bygga um 2500 meðalstórar íbúðir.

En nú kveður við annan tón sem gerir mann bjartsýnann

Samgöngustjóri Reykjavíkur, Þorsteinn R. Hermannsson fjallaði um málið af yfirvegun og skynsemi á fundinum í fyrradag. Hann flutti mál sitt skemmtilega og var skýr. Talaði ekki bara um kostina eins og dönsku ráðgjafarnir heldur líka um gallana og þá steina sem munu verða lagðir í götuna frá nú til loka.  Hann nefndi líka að þetta væri langhlaup. Líklega yrði byrjað á svona 20-25 km Borgarlínu.  Á RUV í gærmorgun talaði hann um að líklegt væri að strætisvagnar yrðu notaðir til að aka eftir borgarlínunni en ekki léttlestar. Með þessu flutti hann verkefnið til frá því að vera nánast draumur yfir í raunverulegan veruleika.  Því ber að fagna.

Á morgun verður svo fundur í Kvennadeild Verkfræðingafélagsins um málið. Hann byrjar klukkan 8:30 og stendur í klukkutíma þar sem Lilja G. Karlsdóttir einn helsti ráðgjafi SSH í þessu verki mun skýra það út.

Það verður spennandi að fylgjast með því hvað þar kemur fram og fá upplýsingar um næstu skref.  Líklegt er að umfang Borgarlínunnar verði gírað verulega niður á næstu mánuðum. Kannski úr tæplega 60 km niður í svona 15-20 km og að hún verði lögð þar sem þörfin er mest og þéttingar- og uppbyggingatækifærin eru mest eins og við þekkjum erlendis frá.

Kannski þróast þetta úr 60 km léttlestarkerfi í 15-20 km strætisvagnakerfi sem er í sérrými. Áreiðanlegt, stutt milli ferða og tekur barnavagna, hjól og hjólastóla.

En það má heldur ekki gleyma því að helstu úrræðin til að minnka bílaumferð í Reykjavík fyrir utan Borgarlínuna er annarsvegar þétting byggðar meðfram Borgarlínunni (samgönguásnum) og hinsvegar að að auka atvinnutækifærin austar í borginni, einnig í góðum tengslum við Borgarlínuna.

Sjá umfjöllun RUV:

http://www.ruv.is/frett/hradvagnar-hagkvaemari-en-lestir-i-borgarlinu

 Að neðan er auglýsing um fundinn í fyrramálið.

+++++

Hjörleifur Stefánsson arkitekt spyr í ágætri grein í Fréttablaðinu í morgun, Hver á Víkurgarð?

Hann veltir fyrir sér hagsmunagæslu í miðborginni og bendir á það sjálfsagða að Reykjavíkurborg ætti að vera gæsluaðili hins almenna borgara og tryggja að byggingaráform gangi ekki á umhverfisgæði borgarinnar og segir „Það sem gerir Reykjavík að áhugaverðum stað lætur undan skref fyrir skref“

Þetta er alveg rétt hjá Hjörleifi.

Ég mæli með þessari grein sem er hægt að lesa hér ef tvísmellt er á myndina að ofan.

Myndin að ofan er af fyrirsögn í grein sem birtist í norskum fjölmiðlum nýlega. Fyrirsögnin er i nokkru samræmi við umfjöllunarefni doktorsritgerðar Ævars Harðarsonar arkitekts sem fjallaði um galla í nútímalegum húsum.

Norðmenn spyrja sig hvort athyglin undanfarna áratugi hafi beinst um of að umhverfisvænum byggingaefnum og baráttunni við að spara orku með aukinni einangrun og vélrænni loftræstingu. Þeir telja að markmiðin séu ágæt en afleiðingin sé slæm. Þetta hafi valdið auknum raka með myglu og og fleirum byggingagöllum sem valda mönnum áhyggjum víðast hvar í nútímalegum byggingum.

Þeir staðhæfa og alhæfa um leið og segja bara að nútíma byggingar þoli ekki að standa utandyra!

Í gamla daga þornuðu útveggirnir þegar húsin voru hituð upp vegna þess að einangrunin var minni. Tækniframfarir með vélrænni loftræsingu og lokuðum gluggum sé líka hluti af vandanum. Það sé meiri raki í húsunum nú en áður. Fólk fari oftar í bað. Þvotturinn sé þurrkaður í vélum og það er vaskað upp í vélum. Fólk noti miklu meira vatn innandyra en áður og að fólk svitni meira vegna þess að það sé heitarar í húsunum.

Þeir segja líka að þegar menn hættu að fernissera og mála með olíumálningu hafi rakinn innanfrá átt greiðari aðgang að köldum útveggnum. Timburfræðingurinn Lone Ross Gobakken hjá NIBIO segir að málningin sem við notum í dag sé verri en sú sem við notuðum fyrir 1970. Þetta á við bæði þá málningu sem notuð er innandyra og utandyra.

Það er til margs að líta og menn eru í raun nánast ráðþrota í þessum efnum. Áður nefndur Ævar Harðarsson veltir fyrir sér í doktorsritgerð sinni hvort gamli íslenski útveggurinn sé kannki besti veggurinn. Annar doktor í fræðunum og sérfræðingur í eðlisfræðilegum vandamálum húsa, Ríkharður Kristjánsson verkfræðingur, er á öðru máli og segir gamla íslenska vegginn gallaðann. Báðir þessir sómamenn færa ágæt rök fyrir máli sínu en eru ekki sammála, sem sýnir að þetta er ekki einfalt mál.

Orkuveituhúsið.

Síðastliðinn föstudag var haldinn fréttamannafundur þar sem sagt var frá  miklum göllum í nýbyggingu Orkuveitunnar. Gallarnir eru svo milkir að menn telja jafnvel að það verði hagkvæmast að láta rífa húsið samanber úrklippu frá mbl.is að neðan.

Ég hef fylgst með umræðum í fjölmiðlum í dag og sé að umræðan er að mestu á algerum villigötum. Menn eru að mestu í einhverjum skotgröfum og tala um  pólitísk afskipti og velta fyrir sé hvaða stjórnmálaflokkur eða stjórnmálamaður beri nú ábyrgð á þessu.

Það er ekki mikið talað í fjölmiðlum um útfærslur og lausnir sem þarna voru notaðar. Mönnum hlýtur að vera ljóst hvað er að þó sá sem ber ábyrgðina sé ekki fundinn. Menn eru bara ekkert að lýsa því i umræðunni.

Auðvitað bera stjórnmálamenn ábyrgð á því að ráðist var í þessa vitlausu framkvæmd á þessum vitlausa stað. Líklegt er að gamla hús Rafmagnsveitu Reykjavíkur á horni Suðurlandsbrautar og Grensásvegar hefði getað fullnægt þörfinni með einhverri smávægilegri viðbyggingu.

En stjórnmálamenn bera ekki ábyrgð á byggingargöllunum. Útfærslurnar og verklagið hefur líklega aldrei verið lagt á borð stjórnar Orkuveitunnar til samþykktar. Ráðgjafarnir hafa sinnt því starfi.

Ábyrgð á göllunum þarf að leita hjá fagmönnunum; ráðgjöfunum, verktökunum, vottunaraðilum og byrgjunum eða framleiðendum byggingaefnanna og eftirlits og úttektaraðilum. Ef faglega var að byggingunni staðið eru allir verkferlar skráðir. Allar útfærslur voru  eflaust yfirfarnar af hönnuðum eða umsjónarmönnum, eftirlitsaðilum og úttektaraðilum bæði opinberum og á þeim sem ráðnir voru á vegum verkkaupa.

Nú segir einhver aðili málsins að hann beri enga ábyrgð vegna þess að honum hafi verið falið að setja upp veggi sem Orkuveitan lagði til.  Það reyna auðvitað allir að benda á einhvern annan. Þetta fyrrir þá ekki ábyrgð. Allt húsið er byggt samkvæmt einhverjum fyrirmælum sem margir koma að. Viðkomandi þarf að sýna að hann hafi sett vegginn upp samkvæmt fyrirmælum framleiðanda. Eftirlitsaðilar á vegum verkkaupa, hönnuða eða opinberra aðila hafa tekið út verkið og samþykkt það. Og fyrirmæli framleiðanda og útfærsla í öllum smáatriðum hlýtur að hafa verið skoðuð af ráðgjöfum Orkuveitunnar.

Þegar þetta verður allt skoðað kemur eflaust í ljós að ábyrgðin er mjög dreifð.

En ég er þess fullviss að það ber enginn flokkur eða pólitískur einstaklingur í stjórn Orkuveitunnar ábyrgð á þeim hugsanlega tæknilegu göllum sem þarna er að finna.

Doktorsritgerð Ævars Harðarssonar:

http://ntnu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:572324

Það er stórviðburður í Reykjavík n.k. laugardag þegar Hlemmur Mathöll opnar.

Margir hafa átt sér draum um matarmarkað í Reykjavík. Menn hafa velt þessu fyrir sér um áratugaskeið.

Arkitektarnir Gestur Ólafsson og Kristinn Ragnarsson settu einn slíkan á stofn á árunum fyrir 1980 og ráku með miklum ágætum í hátt í áratug. Markaðurinn var í rauðum tjöldum á Lækjartorgi. Hann var opinn á föstudögum allt árið og þar var selt grænmeti og fleiri afurðir beint frá framleiðanda. Maður kom þarna iðulega við til þess að kaupa allskonar ferskt grænmeti.  Ekki veit ég af hverju þetta lagðist af. Líklegt er að það hafi komið einhver þreyta í frumkvöðlana eða að reglugerðafargan hafi náð til þeirra og lagt steina í þeirra götu eins og oft vill verða þegar skortur er á lausnamiðuðum embættismönnum. Kannski var það söluskatturinn eða einhver bókhaldsmál sem lögðu steina í götu frumkvöðlanna.

Nú á laugardaginn opnar matarmarkaður formlega á Hlemmi við Rauðárárstíg milli Hverfisgötu og Laugavegar.

Hann verður rekinn í fyrrum strætisvagnamiðstöð  sem þarna er sem teiknuð var af Gunnari Hanssyni. Húsið þótti sérlega nýstárlegt á sínum tíma og fékk menningarverðlaun DV fyrir frammúrskarandi byggingalist. Húsið er úr gleri og stáli með sérlega vönduðu leirflísagólfi. Endurhæfing hússins fyrir nýja starfssemi hefur verið á höndum Tripolí arkitekta og dóttur Gunnars Hanssonar, Helgu Gunnarsdóttur arkitekts og eflaust fleirum.

Þrátt fyrir nýja og óskylda notkun er engu raskað í grunnhugmynd hússins. Þetta er enn ein staðfesting á því að óþarfi er eð rífa hús þó starfsemi og ýmsar kröfur líðandi stundar eða tíðarandinn breytist.

Um tíma safnaðist í húsinu og næsta nágrenni ógæfufólk sem gekk gjarna undir nafninu „Hlemmarar“.  Húsið fékk óorð á sig og þótt slæmt. Margir vildu rífa þetta fína hús og sögðu það ljótt sem það var aldrei.  Ég á von á að þetta eigi eftir að breytast þannig að Hlemmarar verði samheiti yfir matgæðinga og að menn eiga eftir að verða sammála um að húsið er fallegt.

Ég kíkti við þarna í dag og varð mjög ánægður. Þetta er allt fyrsta flokks og byggir nokkuð á hugmyndum, hvað hönnun snertir, frá Torvehallerne í Kaupmannahöfn sem reknar hafa verið þar í borg um nokkurt skeið. Staðsetningin er líka frábær við Borgarlínuna eins og hún var kynnt í aðalskipulaginu AR2010-2030. Staðsetningin mun líka styrkja Laugarveginn sem göngugötu og skapa pól á móti Kvosinni og Ingólfstorgi.

Þarna koma nokkur fráðbær fyritæki sem sýsla með mat.

Ég nefni Kröst grill og vínbar, Jómfrúna með smurt brauð, skemmtilega lifandi ísgerð sem heitir því skemmtilega nafni Ísleifur Heppni, handverksbakarí og margt fleira. Svo má ekki gleyma hinu framúrskarandi Borði sem við Vesturbæingar þekkjum af Ægisíðu 123 og framleiðslu þeirra á mat í hæsta gæðaflokki.

Fyrir utan húsið koma sölubásar af svipaðri gerð og þeir Festur og Kristinn ráku fyri 30-30 árum ef ég skildi rétt.

Það er synd að húsnæðið skuli ekki vera stærra. Það hefði hiklaust getað verið þreföld þessi stærð.

Til hamingju Reykjavík.

Sjá einnig:

Nokkuð hefur verið fjallað um matarmarkaði í Reykjavík hér á vefnum undanfarin ár. Hér er slóð að nokkrum þeirra:

http://blog.dv.is/arkitektur/2015/01/26/matarmarkadur-vid-midbakka/

http://blog.dv.is/arkitektur/2011/10/06/matarmarkadur-vid-reykjavikurhofn/

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/12/15/harpa-matarmarkadur-hus-folksins/

http://blog.dv.is/arkitektur/2011/10/14/fiskimarkads-tilraun-i-reykjavik-2010/

Ísleifur heppni framreiðir ís með nýstarlegum hætti.

KRÖST er að mér skilst grill og vínbar.

Hér kemur Jómfrúin sem selur mat útúr húsinu líkt og Borðið. Það verður gott að koma þarna við, fá sér vínglas, og kaupa inn í kvöldmatinn áður en maður hoppar upp í Borgarlínuna á leið heim.

Mathöll við Hlemm

Næsta sumar opnar nýstárleg gistiaðstaða á lóðinni Mel í landi Einholts í Biskupstungum. Hún er nýstárleg en byggir á gömlum arkitektóniskum grunni.

Þetta eru torfhús þar sem rekin verður gistiþjónusta í hæsta gæðaflokki. Torf­hús­in eru tíu tals­ins og rúma hvert um sig fjóra full­orðna. Hvert hús er um 60 fer­metr­ar að stærð.

Hugmyndin að baki húsagerðarinnar byggir á gamla ís­lenska torf­bæn­um.

Það sem maður saknar oft í nútímalegum húsum er handverkið. Hefilför, hamarsför og pensilför iðnaðarmannanna. Hér eru minnstu smá­atriði sjá­an­leg í hand­verk­inu af gamla skólanum.

Að inn­an er frá­gang­ur samt nútímalegur og vandaður.

Næst Ein­holts­vegi er í bygg­ingu þjón­ustu­hús sem er um 350 fer­metr­ar að stærð. Hönn­un þess er sagður inn­blás­in af þjóðveld­is­bæn­um í Þjórsár­dal og hef­ur einnig torfþak og hleðslur en inn­rétt­ing­ar verða í stíl við torf­hús­in tíu.

Í þjón­ustu­hús­inu verður fram­reidd­ur morg­un­verður, eldaður í hágæðaeld­húsi, og þar verða einnig mót­taka fyr­ir gesti, bar og setu­stofa.

Sumir segja eflaust að þetta sé ekkert nýtt heldur eftiröpun á því gamla. En er það ekki allt í lagi, þegar það á við og þess er óskað? Ég hef gist við svipaðar aðstæður í Afríku þar sem boðið var upp á herbergi sem var strákofi með baði! Mér líkaði það ágætlega. Ég prófaði líka svipaða gistingu í Canada á Prince Edward Island fyrir mörgum árum, þar sem hótelið var í litlum timburhúsum sem féllu vel að byggðinni sem stóð næst. Það voru sko engir gler- og álkassar þar.

Það verður gaman að fylgjast með þessu sem er að gerast við Einholt.

Ljósmyndirnar eru fengnar frá mbl.is og er ljósmyndarinn Golli. mbl.is/​Golli

Í hverju húsi verður eldunarkrókur með fullbúnu eldhúsi og borðstofubúnaði. Í setustofu verður allur venjulegur stofuybúnaður og sjónvarp. Tvo svefnherbergi með tvíbreiðum rúmum og baðherbergi verður í hverju húsi.

Húsin eru um 60 fermetrar að stærð og nútímalega innréttuð.

Við hvert hús verður setlaug sem hlaðin er úr stuðlabergi.

Steinhleðslur og allt handverk virðist vera í hæsta gæðaflokki. Hin minnstu smáatriði eru sjáanleg. Má þar nefna að naglar í ytra byrði eru með demantsformaðann haus af gömlu gerðinni.

Hótel Flatey er gott dæmi um þar sem gömlu pakkhúsi hefur verið breytt í aðlaðandi gistiaðstöðu. Þetta er hótel af þeim gæðaflokki og með þeim sérkennum að það gerir sjálfa dvölina þar að eftirsóttum áfangastað

Nýtt hótel nálægt Jókulsárlóni þar sem leitað er í sérkenni staðarins við hönnun hótelsins. Arkitekt er Bjarni Snæbjörnsson.

Álkassar sem staðsettir eru í viðkvæmu landslagi eða fíngerðum smáþorpum eru ekki það sem ferðamenn munu sækjast eftir þegar fram líða stundir. Í fréttum í hadeginum var sagt frá mótmælum í San sebastian á Spáni, Róm á ítalíu og víðar þar sem fólk er að mótmæla ágangi ferðamanna sem eru að breyta þeirra nærumhverfi. Hluti af óánægjunni má m.a rekja til breytingu á félagslegu umhverfi og útliti staðanna sem eru að taka of miklum breytingu í þagu ferðamannabissnissins en ekki endilega í þágu ferðamannanna.

Ein frægasta setning sem ég hef lesið og er skrifuð af leikmanni í byggingalist er eftir Winston Churchill, forsætisráðherra Bretlands og Nóbelsverðlaunahafa í bókmenntum..

Þar segir „We shape our buildinga; thereafter they shape us.“ Eða.: „Fyrst gefum við byggingum okkar form og í framhaldinu móta þær okkur“.

Þetta er auðvitað gullkorn hjá WC

Íslenskir listamenn hafa líka tjáð sig um efnið með sérlega fínum hætti sem eru ekki síður gullkorn.

Þetta er haft eftir Guðjóni Samúelssyni arkitekt:

„Lyndiseinkun bæjarbúa myndast að miklu leyti af bæjarfyrirkomulaginu og húsunum“. Þetta er ef til vill of mikið sagt. En það er sannreynt, að því óhagganlegra sem bæjarfyrirkomulagið er og því óvistlegri sem húsakynnin eru – þess ruddalegra er fólkið, þess ósiðaðri eru unglingarnir og þess óhreinni eru börnin“.

Og eftirfarandi gullkorn er komið frá Pétri Gunnarssyni rithöfundi

„Umhverfið er órjúfanlegur þáttur okkrar sjálfra, það setur mark sitt á persónuleika okkar, þroska og lífsviðhorf. Það er hluti af okkur og við af því. Umhverfi er ekki bara ásýnd hluta, heldur viðmót og samskipti fólks. Þagar landslag fyllist sviplausum verksmiðjum og íbúðahverfum sem í bragðleysi sínu og kotungshætti fara fram úr mestu örreytistímum Íslandssögunnar, þrátt fyrir hina svokölluðu velmegun, þá erum það við sem töpum… Við sem stöndum saman á stoppustöðvum, bíðum saman í biðröðum og sitjum föst í umferðahnút: Gerum miðbæinn lifandi. Hittumst við Skólavörðustíg og opnum þar hugmyndabanka með útibúum um allt land“.

Tvær síðastnefndu tilvitnanirnar er hægt að lesa á sýningu sem hefur staðið í Ráðhúsi Reykjavíkur með hléum frá því í mars í vor. Sýningin heitir „Hvað er í gangi?“ og fjallar um byggingaráform innan Hringbrautar í Reykjavík. Þar eru sýndar mikið af áætlunum um uppbyggingu á svæðinu innan Hringbrautar en ekkert er sýnt af mestu byggingaráformum Íslensku þjóðarinnar fyrr og síðar, Nýjum Landspítala.

Ég og þúsundir annarra veltum enn fyrir okkur hvað sé í gangi á Landspítalasvæðinu?

Sjá einnig:

Spítalinn falinn? – Hvað er í gangi?

Í Morgunblaðinu í morgun vekur kollegi minn, Jón Ólafur Ólafsson arkitekt, athygli á seinagangi í afgreiðsu mála hjá byggingafulltrúanum í Reykjavík. Reynsla Jóns Ólafs er sú sama og mín og flestra starfandi arkitekta.

Hann nefnir líka að þetta hafi ekki verið svona á árum áður og mál séu lengur í gegnum kerfið nú en fyrr á árum. Ég er líka sammála þessu.

Það er eitthvað að og það vita allir hvað það er.

Allt reglugerðarumhverfið er flóknara og aukin neytendavernd er umfangmeiri í reglugerðum og eftirlitsskyldurnar hafa aukist . Þetta kostar meiri vinnu og öll gögn eru flóknari en áður.

En þetta er bara hluti skýringarinnar sem ætti ekki að vera orsök alls seinagangsins.

Verkferlarnir eru slæmir og tafsamir hjá embættunum. Svigrúm í reglugerðum er of lítið. Tengsl milli ráðgjafa og embættismanna eru allt of lítil og miklu minni en áður.  Sambandið er nánast ekkert. Ekki er hægt að hringja í þann sem er með málið nema á tilteknum stuttum viðtalstímum eins og verið sé að biðja um samtal við ráðherra. Embættismennirnir hringja nánast aldrei þó um smávægilega athugasemd sé að ræða sem hægt er að leysa í stuttu símtali. Líklega voru það líka mistök að sameina  bygginganefnd og skipulagsnefnd á sínum tíma.

Málum er oft frestað á forsendum sem koma umsókninni jafnvel ekkert við eins og Jón Ólafur nefnir dæmi um.  Hann segir að gerðar séu til­efn­is­laus­ar at­huga­semd­ir sem hægi á út­gáfu leyfa og þeim frestað þessvegna. Þetta þekkja allir.

„Ég sótti til dæm­is um leyfi fyr­ir hönd eig­anda til að hækka þak í stiga­húsi og koma fyr­ir lyftu. Þetta var af­markað í um­sókn­inni. Mál­inu var hins veg­ar frestað. Bygg­ing­ar­full­trúi gerði at­huga­semd við að ekki væri gerð grein fyr­ir fyr­ir­komu­lagi pitsustaðar. Það kom mál­inu ekk­ert við. Pitsustaður­inn var á allt öðrum stað í hús­inu,“ seg­ir Jón Ólaf­ur.

Það þekkja allir arkitektar svona sögur af eigin raun og kunna þær margar.  Allir vita að seinagangur afgreiðslu byggingafulltrúa veldur óþarfa tjóni og skapraunar fólki.

Jón Ólafur seg­ir líka mik­inn mun á af­greiðslu bygg­ing­ar­full­trúa nú og á fyrri árum. Áður gátu arki­tekt­ar geta talað beint við þann embættirmenn bygg­ingarfulltrúa sem hafði með málið að gera. Síðan hafi verið sett á legg þjón­ustu­ver. Með því hafi bein sam­skipti rofnað.

„Þetta hef­ur lengt leiðina milli okk­ar, sem ráðgjafa, og emb­ætt­is­manna. Við eig­um ekki leng­ur bein­an aðgang að þeim sem eru með mál­in hjá full­trúa. Það sem meira er; eng­inn er ábyrg­ur fyr­ir er­ind­um. Það virðist und­ir hæl­inn lagt hver tek­ur á mál­um og hvernig tekið er á þeim,“ segir Jón Ólafur.

Ég man eftir því að á árum áður hringdu embættismenn til hönnuðanna ef og þegar þeir fundu eitthvað smálegt sem þurfti að lagfæra. Þeir voru lausnamiðaðir og vildu að málin fengju afgreiðslu sem fyrst. Hönnuðurinn lagaði þá bara það sem þurfti og lagði inn breytta teikningu og málið var afgreitt samdægurs. Ég hef líka orðið var við að ef maður er fastur fyrir og gagnrýnir afgreiðsluna er mikil hætta á að það bitni á verkinu og tafirnar verði enn meiri. Öruggast sé að vera þýðlyndur við embættismennina og láta allt yfir sig ganga.

Smáatriði á borð við „nf“ merkingu á einu baðherbergi („nf“ er merking um niðurfall) geta líka kostað frestun á samþykkt um 14 daga. Og þegar það hefur verið lagfært kemur jafnvel upp eitthvað nýtt sem embættismanninum „yfirsást“ í fyrra skiptið. Svona getur þetta gengið vikum og jafnvel mánuðum saman þó vitað sé að ekkert hús er byggt samkvæmt aðaluppdráttum, heldur verkteikningum sem taka á öllu sem skiptir gæði og neytendavernd máli. Verkteikningar eru líka yfirfarnar, stimplaðar og áritaðar af embættunum. Það gengur oftast vel.

Þó allir séu auðvitað að gera sitt besta þá gengur þetta ekki svona lengur.  Aðalatriðið  virðist vera að embættin og verkferlar embættanna eru ekki eins lausnamiðaðir og áður. Heldur virðist markmiðið stundum jafnvel vera að flækja málin. Oft af tilefnislausu eins og Jón Ólafur rekur í ágætu og tímabæru viðtali í Morgunblaðinu í dag.

Ef tvísmellt er á myndina að ofan stækkar hún þanin að hægt er að lesa viðtalið við Jón Ólaf Ólafsson arkitekt í heild sinni.