Íbúasamtök Vesturbæjar eru svokölluð grasrótarsamtök sem stofnuð voru 1977. Þau spruttu upp í hverfinu af  frumkvæði íbúanna sjálfra. Þau fundu sér verkefni og þeim var vel tekið. Samtökin þjöppuðu íbúunum saman. Uppskeran var í samræmi við væntingar.

Það vita það ekki margir en Íbúasamtök Vesturbæjar norðan Hringbrautar  var fyrst til þess að skilgreina íbúðahverfi sem 30 km svæði. Það er að segja að þeir gerðu hverfið sitt  að  svæði þar sem bílar meiga ekki aka hraðar er 30 km á klukkustund.

Íbúsasamtökin unnu á sínum tíma spá um aldursþróun íbúanna sem sýndi að byggja þyrfti nýjan grunnskóla í borgarhlutanum og Vesturbæjarskóli var byggður í framhaldinu.

Íbúasamtök Vesturbæjar gerðu margt fleira sem ekki er tíundað hér.

Það skemmtilegasta  í starfi samtakanna í mínum huga er frumkvæði þeirra að tilurð og uppsetningu Sólfars  Jóns Gunnars Árnasonar við Sæbraut

Þannig var að íbúasamtökin áttu einhvern rekstrarafgang og ákváðu að gefa borginni myndverk í tilefni 200 ára afmælis hennar 1986.

Þetta var fyrir réttum 30 árum. Þau buðu þrem myndlistamönnum til lokaðrar samkeppni um verkið.

Sá sem sigraði samkeppnina var Jón Gunnar Árnason sem lagði fram hugmyndina að Sólfarinu og  vildi að verkið yrði sett upp í fjörunni við Ánanaust. Almenn ánægja var með verkið meðal íbúasamtakanna.

Þegar tíminn leið sáu samtökin að þau gætu ekki staðið undir kostnaðinum við stækkum og uppsetningu verksins sem áætlaður var 2 miljónir króna,  en samtökin áttu einungis rúm 400 þúsund.

Í stað þess að gefast upp eða leggja hugmyndina á hilluna gengu forsvarsmenn grasrótarsamtakanna á fund borgarstjórans sem þá var Davíð Oddsson. Borgarstjórinn tók erindinu afskaplega vel og tók strax ákvörðun um að veita hugmyndinni brautargengi.

Á 200 ára afmælinu þann 18. ágúst 1986 var svo tilkynnt í Höfða að verkið yrði smíðað og sett upp við enda Frakkstígs við Sæbraut.  Grasrótarsamtökin voru ekki ánægð með staðsetninguna en létu sér það lynda enda var listamaðurinn því ekki andvígur.

En Sólfarið stendur þarna vegna þess að grasrótarsamtök komu hugmyndinni á framfæri og ruddu veginn öllum til ánægju. Sólfarið er nú eitt helsta kennileiti borgarinnar og Íslands.

Þetta er saga sem ekki má gleymast.

Íbúsamtök Vesturbæjar unnu marga sigra og við meigum ekki gleyma öðrum grasrótarsamtökum. Torfusamtökin björguðu Bernhöftstorfunni, Líf og Land breyttu viðhorfi fólks til lausagöngu búfjár og styrktu umræðuna um skógrækt. Samtökin gáfu Reykjavíkurborg mörg hundruð tré sem plantað var meðfram Suðurlandsbraut og standa þarna öllum til ánægju og svona má lengi telja.

++++++

Nú eru hvergi starfandi virk grasrótarsamtök sem eru í einhverri líkingu við þau sem voru áhrifavaldar á þessum árum.

Fyrir 30 árum hlustaði fólk á grasrótina. Nú leiða menn hana hjá sér.  Áhrif aðgerðasinna er hverfandi og áhuginn fyrir að starfa með þeim fer eðlilega af þeim sökum minnkandi.

Það voru hátt í þúsund einstaklingar sem mótmæltu deiliskipulagi Landsspítalans fyrir nokkrum misserum og það voru skrifaðar á þriðja hundrað greinar gegn skipulaginu að mér er sagt og fundir voru haldnir.  Árangurinn var enginn, forherðingin varð bara meiri. Tugþúsundir skrifuðu undir mótmæli gegn því að Reykjavíkurflugvöllur væri lagður niður. Það hafði engin áhrif. Og vegna þess að hér er verið að fjalla um Íbúasamtök Vesturbæjar er vert að minna á að öflug núverandi stjórn samtakanna hefur fjallað um skipulag við Mýrargötu án þess að sýnilegur árangur sjáist.

Svona má lengi halda áfram.

Fyrir allmörgum árum var komið á legg hverfisráðum á vegum borgarinnar þar sem fulltrúar  kosnir af borgarstjórn skipa ráðin. Ég velti fyrir mér hvort ekki væri nær að íbúarnir kysu með beinum hætti fulltrúa sína í hverfisráðin án aðkomu borgarstjórnar.

Borgarstjórn gæti hinsvegar haft þar áheyrnarfulltrúa. Kannski lagaði það eitthvað ástandið, grasrótin lifnaði kannski við og íbúalýðræðið yrði virkara og hverfin yndislegri!

Ég hef alltaf haf mikið álit á aðgerðarsinnum og grasrótarsamtökum allskonar.  Mér finnst borgaraleg óhlýðni líka áhugaverð. Enda skilaði hún oft ágætum árangri.

Þetta vaxandi áhrifaleysi grasrótarinnar er af hinu verra. Afleiðingin er aðhaldsleysi og verri stjórnsýsla.

Ég verð líka var við að grasrótin í ýmsum félögum hefur sífellt minni áhrif.  T.a.m. í mínu félagi, Arkitektafélagi Íslands, er lítið tekið tillit til grasrótarinnar. Nýlega var óskað eftir félagsfundi vegna mikilvægs máls sem varðar hagsmuni stéttar arkitekta og umbjóðenda þeirra. Óskin kom frá grasrótinni. Fundurinn var óvenju fjölmennur og skýr stefna mörkuð í málinu með markvissri ályktun.

Ekkert gerðist. Áhugaleysið var áþreifanlegt. Stjórn og framkvæmdastjórn lét málið kjurt liggja að því er virðist, hafði lítinn áhuga á sjónarmiðum grasrótarinnar og hagsmunum hennar. Og auðvitað  nennti grasrótin ekki að fylgja málinu eftir þegar svoleiðis stendur á.

Þegar svona er unnið á nánast öllum sviðum þjóðfélagsins nennir grasrótin ekki að hreyfa fingur þegar henni sýnist eitthvað vera að fara út af sporinnu eða hún fær nýjar hugmyndir. Öll umræða virðist gagnslaus. Hvatinn er enginn og dægurmálaumræðan deyr.

Það er til einskis unnið og rótinni er oft launað með einhverjum ónotum.

+++++

Hér að neðan er mynd af góðum vini mínum, Súmmaranum Jóni Gunnari Árnasyni, „Hugarorka og sólstafir“ sem er vel við eigandi hér. Hvað er annars að frétta af SÚM?