Öllu talinu um aðildarsamningana og framtíðarstefnu í sambandi við Evrópusambandið hættir til að verða nokkuð fjarlægt og háfleygt, fyrir nú utan að þátttakendur leyfa sér óvenjumikið rugl og nöldur, jafnvel á íslenskan nútímakvarða. Jájá, það þarf að finna leið út úr gjaldeyrishöftunum, og enginn hefur bent á neina aðra í raun og veru en upptöku evru. Jájá, það eru vandamál kringum fullveldisdeilingu, bæði í EES og ESB, og Íslendingar mega ekki rasa um ráð fram. Sjávarútvegsmálin, landbúnaðurinn, byggðirnar, fjármálamarkaðirnir o.s.frv. o.s.frv. En hvað kemur þetta venjulegu fólki við í daglegu brauðstriti og amstri – sem eftir Hrun er alvarlegt mál fyrir hver einustu mánaðamót á fjölmörgum heimildum?

Margt er auðvitað óljóst ennþá um stöðuna eftir inngöngu okkar í Evrópusambandið ef af verður. Þessvegna erum við að semja. Ýmislegt af kostum og göllum við aðild kemur ekki í ljós fyrren á líður. Það er reynsla annarra þjóða sem inn eru gengnar, svo sem Svía og Finna, Eystrasaltsþjóðanna, nýfrjálsu ríkjanna í Mið- og Austur-Evrópu.

Margt er líka nokkurnveginn ljóst, og varðar ekki síst hag fjölskyldnanna, almennings í landinu. Með evrunni minnkar allur kostnaður í viðskiptum okkar við evrulöndin – vöruverð fer niður. Vextir hafa verið hér alltof háir fyrir bæði fólk og fyrirtæki. Þeir lækka með inngöngu og evru, og líklega strax með tengingu krónunnar við evru. Innganga og evra mundi slá á verðbólgu með sífelldum hækkunum verðlags og launa. Verðtryggingin hverfur svo að segja með evrunni, enda er verðtryggingin hækja sem hin veika króna notar til að halda sér uppréttri.

Það rennur ekki upp paradís á jörðu daginn sem við göngum í Evrópusambandið. Sem fyrr eru Íslendingar sinnar eigin gæfu smiðir. Fyrir venjulegt fólk verður hinsvegar auðveldara að lifa, einfaldara að skipuleggja, meira öryggi við rekstur heimilisins.

Þessvegna er svo áríðandi að klára samninginn við Evrópusambandið sem fyrst og leyfa þjóðinni að taka til hans afstöðu. Fyrir okkur öll, fyrir fólkið í landinu.

Líka birt í Fréttablaðinu miðvikudaginn 7. nóvember.

Var í umræðum um „störf þingsins“ núna eftir hádegið og sagði nokkurnveginn þetta um kjaradeilu útgerðarmanna og um væntanlegt frumvarp um fiskveiðistjórnun:

Nýjustu tíðindi af útgerðarmönnum eru tvennskonar – annarsvegar eru sagðar sögur um stórfenglegan hagnað – sem við fögnum öll einlæglega – og hinsvegar að þeir ætli í kjaradeilu við sjómenn að sigla flotanum í land af því útgerðin eigi svo bágt útaf veiðigjaldinu – sem sjómenn skuli hjálpa til með að borga.

Forseti – ég er ekki hrifinn af því að ríkið hafi afskipti af kjaradeilum – en hlusta þó með athygli á hv. þm. Ólínu Þorvarðardóttur sem leggur til að þingmenn íhugi lög á útgerðarmenn strax og þeir láta verða af þessari hótun.

Þetta stríð minnir á að við eigum brekku eftir hér á þinginu í sjávarútvegsmálunum – um fiskveiðistjórnunina – að efna ksoningaloforð stjórnarflokkanna beggja um nýja skipan í sjávarútvegi.

Staðan í því máli er gjörbreytt eftir að 84% kjósenda greiddu atkvæði með þjóðareign á auðlindunum þannig að allir eigi möguleika á nýtingu, enda komi fyrir fullt gjald.

Nú er beðið frumvarps frá sjávarútvegsráðherra. Ég segi fyrir mína parta að það frumvarp verður að standast þær kröfur sem svörin úr þjóðaratkvæðinu gera til þess. Hæstv. atvinnuvegaráðherra bið ég að gæta sérstaklega að breytingartillögum okkar hv. þm. Valgerðar Bjarnadóttur við frumvarpið á síðasta þingi. Og við félaga og vini í stjórnarmeirihlutanum, og í Samfylkingunni sérstaklega, segi ég: Við getum ekki verið þær druslur og lufsur að við göngum hér frá hálfköruðu verki í fiskinum eftir að þjóðin hefur sagt sitt. Þá er betra að bíða og vinna heilt verk eftir næstu kosningar.

Í prófkjörsbaráttu verða til ýmsir textar og eiga sumir meira en innanflokkserindi. Hér eru nokkrar grundvallarstaðreyndir um frambjóðandann – á morgun eða hinn koma hér stefnupunktar með sama hætti. Vona menn hafi af gagn og gaman.

Ég hef 

• lagt áherslu á jöfnuð, umhverfismál og náttúruvernd, verið jafnréttissinni og íslenskumaður

Jafnaðarstefnan er grunnurinn. Jöfnuður í lífskjörum og jöfn tækifæri eru heilladrýgst fyrir einstaklinga og samfélag. Hver maður frjáls gerða sinna og hugsana svo fremi hann skerðir ekki frelsi annarra og kemur fram af heilindum. Mennirnir bera ábyrgð hver á öðrum – „bræðralagið“ úr frönsku byltingunni – en hver og einn á að taka ábyrgð á sjálfum sér sé hann þess megnugur. Jafnaðarstefna í nútímanum er ekki hugsanleg án þess að hún inniberi fyrirheit um kvenfrelsi – jafnrétti kynjanna – og umhverfisvitund – jafnrétti kynslóðanna. Íslenskir jafnaðarmenn á okkar tímum hljóta líka að vera þjóðlegir, leggja áherslu á það jákvæða í íslenskri sögu og menningararfi um leið og við tökum fordómalaust á móti alþjóðastraumum samtímans.

• verið þingmaður jafnaðarmanna í stjórnarandstöðu og frá 2010 í stjórn undir forystu Jóhönnu Sigurðardóttur

Tíminn er fugl sem flýgur hratt, sagði Ómar Kajam. Samfylkingin hefur bráðum verið í stjórn í sex ár, tvö heldur vond ár og fjögur erfið en góð. Við höfum lært mikið á þessum tíma en eigum líka að minnast áranna þar áður, í stjórnarandstöðu. Við megum ekki gleyma þaðan hæfileikanum til að móta eigin stefnu og beita okkur til að ná henni fram. Í öllu málamiðlunarsátta-, nefndaskoðunar- og samráðsumþóftunartalinu Mér finnst reyndar stundum að oftar megi hljóma aprílvísur Björnstjerne Björnssons: Dog fred er ei det beste / men at man noget vil!

• síðustu misseri verið upptekinn við rammaáætlunina um verndar- og orkunýtingu

Rammaáætlunin um nýtingu náttúrusvæða er alveg hiklaust eitthvert allra merkilegasta mál síðustu ára. Með henni kann að nást samstaða um leikreglur í átökum sem nú hafa staðið í rúma fjóra áratugi um virkjanir og náttúruvernd, um nýtingu landsins okkar og um framtíðarsýn í atvinnumálum. Munum að þetta er „okkar mál“: Nýja rammaáætlunin og lögformleg staða hennar er skilgetið afkvæmi umhverfisstefnu Samfylkingarinnar frá 2006–2007, Fagra Íslands.

• unnið í umhverfismálum, menningarmálum, atvinnumálum, Evrópumálum

Starf manns í stjórnmálum ræðst annarsvegar af áhugasviði og sérþekkingu, hinsvegar af því hvernig skipað er til verka. Ég hef til dæmis ekki verið hafður mikið í velferðarmálunum vegna þess að þar er mikið úrval af hæfu fólki. En þau tengjast allri annarri pólitík – og það gera líka atvinnumálin sem meðal annars byggjast á auðlindum, menntun, skipulagi, skattastefnu, umhverfisviðhorfum, náttúruvernd.

• litið svo á að greining og gagnrýni sé nauðsynlegur hluti af hollustu við málstaðinn og flokkinn

Pólitík á stundum að vera einsog skrúðganga á 17. júní – þegar vindurinn er í bakið og allir eru sammála. Öðrum stundum skiptir máli að menn geti horfst í augu hver við annan og hafi þrek til samræðu sem byggist á vandlegri greiningu stefnumála og aðstæðna. Gagnrýni er ekki hættuleg ef menn líta á hana sem eðlilegan part af leiknum – og fara í boltann, ekki manninn.

Á morgun: Ég vil …

Ofsaveðrið hérlendis undanfarna daga rétt eftir New-York-fellibylinn – jarðskjálftarnir á Norðurlandi um daginn – eldgos tíðari en áður vegna þess að jöklar dvína – óleyst almannavarnamál á höfuðborgarsvæðinu – allt hefur þetta beint sjónum að þeirri gamalkunnu staðreynd að Íslendingar búa við óblíða náttúru og margir á hættuslóðum. Á okkar eftirhrunstímum hefur samfélagið sjaldan verið óburðugra að ráðast í miklar framkvæmdir eða stofna til fastakostnaðar við rekstur.

Tíu milljarða sjóður án verkefna

Eftir hörmungarnar í snjóflóðunum fyrir vestan á tíunda áratugnumvar settur mikill kraftur í varnir við ofanflóðum svokölluðum – snjóflóðum og skriðuföllum, samanber flóðgarða víða um land. Þessar framkvæmdir hafa fengið fé úr Ofanflóðasjóði en í hann rennur gjald af öllum húseignum á Íslandi. Það er ekki mikið fyrir hverja fasteign, 0,3 prómill árlega af vátryggingarverðmæti. en safnast þegar saman kemur. Í sjóðnum eru nú næstum 10 milljarðar, og mest af því fé geymt á reikningi í Seðlabankanum. Þetta eru rúmlega Vaðlaheiðargöng.

Verkefnum við flóðgarða er að verða lokið í þeim byggðum sem búa við marktæka snjóflóðahættu, og á síðasta þingi var samþykkt að veita fé úr sjóðnum til að kanna í þrjú ár vá af eldgosum – og var þá haft á orði að sjóðurinn væri ekki bara fyrir ofanflóð heldur líka neðanflóð! Reyndi þótti nokkrum þingformalistum fulllangt gengið.

Ofanflóð > almannavarnir?

Í framhaldinu vaknar auðvitað sú hugmynd að úr því ofanflóðavarnir eru langt komnar en sjóðurinn vel gildur væri ráðlegast að gera út honum hamfara- eða almannavarnasjóð – sem styrkti framkvæmdir í tengslum við náttúruvá og aðra svipaða ógn við almannaheill. Eldgosamatið gæti þá verið fyrsta skrefið í þessari þróun.

Framkvæmdir af ofanflóðasjóðsfé hafa samkvæmt eðli máls fyrst og fremst farið fram á svokallaðri landsbyggð, og voru sjálfsagðar þótt lengi megi deila um einstök atriði og útfærslur. Eðlilegt er að nýr Almannavarnasjóður beini sjónum sínum einnig að höfuðborgarsvæðinu, þar sem búa nærfellt tveir þriðju landsmanna, og gæti þá meðal annars tekið þátt í fjármögnun varnarviðbúnaðar, áætlanagerðar og samgöngumannvirkja af ýmsu tagi sem nú vantar til að öryggi sé tryggt suðvestanlands.

22 tegundir ógna

Í skýrslu frá í fyrra um áhættumat á höfuðborgarsvæðinu er rakinn viðbúnaður og viðbragðsáætlanir í 22 áhættutilvikum, allt frá eldgosi, flugslysi og hryðjuverkaárás til ofsaveðurs og mikilla sjávarflóða – sem nú verður hvorttveggja tíðara vegna loftslagsbreytinganna. Ofanflóð eru þarna talin líka, en af þeim er óvíða ógn á okkar svæði.

Almannavarnir byggjast sem betur fer á samhæfingu margra góðra stofnana, og við búum að vel þjálfuðu lögreglu- og slökkviliði, en viðbragðsáætlunum er áfátt og óljóst um flóttaleiðir. Almennar æfingar eru engar haldnar og vitund almennings hefur líklega slævst fyrir vánni, meðal annars eftir að hætt var mánaðarlega allsherjarflautinu (í tengslum við upplýsingar í símaskránni, muniði?) án þess neitt kæmi í staðinn.

Fyrirspurn til ráðherra

Það gengur auðvitað ekki að hafa í gangi sjóð sem rukkað er í gegnum skatt og safnar bara peningum á bankareikningi af því ætluðum verkefnum er lokið. Þá er annaðhvort að leggja sjóðinn niður, skila fólki peningunum og hætta skattheimtunni – eða þá ráðast í önnur brýn verkefni á svipuðu sviði. Ég hef nú lagt fram fyrirspurn á alþingi um seinni leiðina, nýjan Almannavarnasjóð, og hlakka til að heyra svör Svandísar Svavarsdóttur umhverfisráðherra sem er ábyrgðarmaður Ofanflóðasjóðs í stjórnsýslunni.

Birtist líka í Reykjavík — vikublaði 3. nóvember, hér örlítið uppfært

Það er síðasti vetur kjörtímabilsins og við í Samfylkingunni erum að undirbúa okkur fyrir kosningar, með prófkjörum og stefnuumræðu. Það er gott að sem flestir viðri sjónarmið sín fyrir opnum tjöldum, og beri sig saman við aðra – á meðan sótt er í boltann, ekki manninn.

Mér hefur þótt bera skrýtillega á því í skrifum og umræðu um Samfylkinguna síðustu vikur að jafnvel reyndir menn telja upp félaga í flokknum og stuðningsmenn hans sem hina og þessa hópa sem nú þurfi að smala saman einsog í fjársafn til að fara með inn í réttina. Þarna séu byggðafantarnir og Reykjavíkurhrokagikkir, umhverfissinnar, kvenfrelsiskonur, virkjunar- og framkvæmdakarlar, frjálslyndir jafnaðarmenn, stjórnlyndir sósíalistar, víðsýnir hægrikratar, bindindismenn, þjóðfélagsverkfræðingar, bjórunglingar og gamlir hippar – tilviljunarkennt samsafn sem tímans brim hefur kastað unnvörpum á fjörur samtímans.

Fjölbreytni er sem betur fer lykilorð um Samfylkinguna – en þetta er ekki rétt lýsing á flokksfélögum og stuðningsmönnum. Það sem meira er: Hætt er við að slík sjálfsmynd leiði menn í pólitískar villur. Við megum ekki við því í Samfylkingunni, nýlega búin að jafna okkur á mistökunum 2007–2009. Og þó er mest um vert að þjóðin má ekki við því að Samfylkingin villist.

Samfylkingin er hreyfing jafnaðarmanna á Íslandi. Því miður eru ekki allir íslenskir jafnaðarmenn félagar í Samfylkingunni, stuðningsmenn hennar eða kjósendur. En við í Samfylkingunni erum öll jafnaðarmenn, hvert með sínum hætti. Við byggjum starf okkar á traustum grunni fumherjanna frá fyrstu áratugum aldarinnar sem leið. Við höfum tileinkað okkur árangur þeirra sem við tóku við uppbyggingu velferðarsamfélags og réttarríkis, og lært af mistökum þeirra. Við leggjum áherslu á mannréttindi, og teljum frelsi til orðs og æðis einhver hin mikilvægustu þeirra, um leið og við bendum á jöfnuð sem siðferðilega undirstöðu og praktíska aðferð. Við lifum á 21. öldinni þar sem kvenfrelsi og sjálfbær þróun er órjúfanlegur hluti jafnaðarstefnunnar.

Höfuðafl – forystuafl

Samfylkingin var stofnuð til að vera höfuðafl í íslenskum stjórnmálum. Hún er mið-vinstriflokkur, og á að bjóða til samstarfs öðrum flokkum og hreyfingum til vinstri og fyrir miðju, fólki sem leggur áherslu á jöfnuð og frjálslyndi hvað sem líður afstöðu þess í einstökum átakamálum. Samstarf við hægriflokka tel ég vissulega koma til greina – þegar um er að ræða mikilvæga þjóðarhagsmuni, svo sem inngöngu í Evrópusambandið, eða þá brýnar umbætur innanlands, svo sem að tryggja þjóðareign Íslandsauðlinda eða að greiða leið grænu hagkerfi með áherslu á náttúruvernd og umhverfisstefnu.

Nú um stundir virðast ekki miklar líkur á að Sjálfstæðisflokkurinn eða önnur hægriöfl hafi hug á þessháttar þjóðstjórnar-samstarfi. Markmið Samfylkingarinnar í kosningunum í vor hlýtur því að verða að fá nægan styrk til að gerast forystuafl í næsta stjórnarsamstarfi, einsog í því sem brátt lýkur – í mið-vinstri-umbótastjórn undir gunnfánum jöfnuðar, atvinnu og velferðar.

(Birtist líka í DV 2. nóvember)

Við höfum nú deilt um stóriðju, náttúruvernd og umhverfisspjöll í rúma fjóra áratugi í síðari hálfleik – miðað við að hinn fyrri hafi byrjað uppúr aldamótum með Milljónafélögunum og Sigríði í Brattholti.

Það er sannarlega kominn tími til að komast fram úr þessum illvígu deilum, ekki síst vegna þess að virkjanlegt vatnsafl og jarðvarmi er takmörkuð auðlind. Niðurstöður verkefnahóps um rammaáætlun sýna að aðeins er eftir að virkja um 2 og hálfa Kárahnjúkavirkjun þegar allt er talið. Við megum ekki spilla náttúrugæðum í fljótfærni – vegna þess að þau eru verðmæti í sjálfu sér, og vegna þess að þau eru grundvöllur annarra atvinnugreina en stóriðju. Við verðum líka að fá gott verð fyrir orkuna á 21. öld. Tímar kynningarbæklingsins „Cheapest Energy Prices“ eru liðnir.

Merkilegt mál með langt nafn – rammaáætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða – er nú til umræðu og afgreiðslu á alþingi. Með samþykkt fyrstu ályktunarinnar um þetta verða straumhvörf í þessum viðkvæmu deilumálum. Landsvæðum þar sem hugsanlegt er að virkja verður skipt í þrjá flokka. Sum fara í verndarflokk sem merkir að það land verður helgað öðru en orkunýtingu, svo sem til útivist og ferðamennsku. Önnur fara í orkunýtingarflokk, sem merkir að engin sérstök hindrun er í vegi fyrir virkjunarrannsóknum, leyfisumsóknum, umhverfismatsgerð o.s.frv. Enn önnur fara í biðflokk, þau sem ekki hafa verið rannsökuð nægilega eða menn vilja hinkra með að ákveða vegna „almannahagsmuna“ einsog segir í áliti frá iðnaðarnefnd þingsins vorið 2011.

Margir hafa að vonum fagnað rammaáætluninni sem merki nýrrar sáttar. Tímar umræðu og átaka um einstakar virkjanir eða náttúrusvæði eru hinsvegar ekki liðnir.

Slíkur ágreiningur verður ekki leystur með lögum og þingsályktunum, allra síst fyrirfram. Sú sátt sem næst með rammaáætlunarskipulaginu ef vel gengur er umfram allt sátt um leikreglur. Samkomulag um að taka ákvarðanir um dýrmæt náttúrugæði í ljósi allra bestu upplýsinga og með fulla yfirsýn um afleiðingarnar, bæði á staðnum sjálfum og úti um allt land.

 Hávaði um biðtillögu

Í tillögunni sem nú liggur fyrir eru ein 67 landsvæði undir. Gert er ráð fyrir að 20 þeirra verði undanskilin orkunýtingu og vernduð með einhverjum hætti. Þetta eru merkileg svæði og fyrirhuguð verndun markar mikinn áfanga í sögu okkar með landinu: Þjórsárver tryggð, Torfajökulssvæðið, Gjástykki, Brennisteinsalda, Grendalur, Jökulsá á Fjöllum, Kerlingarfjöll … Áfram verða 16 kostir opnir fyrir virkjunarathugunum og -framkvæmdum, en í bið fer 31 landsvæði þar til allar upplýsingar liggja fyrir.

Frá stjórnarandstöðuflokkunum hefur verið mikill hávaði kringum þessa tillögu en í raun virðist helst deilt á samtals 6 virkjunarkosti af 67, á tveimur svæðum, í Þjórsá neðanverðri og á hálendinu austan Vatnajökuls, sem ætlunin er að fari í biðflokkinn meðan aflað er frekari upplýsinga. Fulltrúar gömlu sovésku stóriðjustefnunnar í Framsóknar- og Sjálfstæðisflokki fullyrða að vondir pólitíkusar hafi sett puttana í faglega niðurstöðu, og hóta að snúa öllu við ef þeir komist í ríkisstjórn. Þó hefur það eitt gerst frá tillögu fagmannanna að þessi nokkru kostir voru settir í biðflokk. Viðsnúningurinn hjá þeim getur þá varla falist í öðru en að fjölga enn í biðflokknum.

Ég hef verið tilnefndur framsögumaður þessa máls í umhverfis- og samgöngunefnd þingsins, og er ánægður með ábyrgð og traust sem í því felst. Þetta er eitt allra mikilvægasta þingmál kjörtímabilsins, og við verðum að vanda okkur við það – en sómi okkar liggur líka við að afgreiða áætlunin og koma á þeim nýju siðlegu vinnubrögðum í umgengni við landið okkar sem í henni felst. Við það verk þurfum við ekki síst að muna að við sem nú erum á dögum eigum ekki Ísland – heldur fengum það að láni frá foreldrum okkar, til að afhenda það börnum okkar, þannig að staðfærð séu fleyg orð sunnan frá Afríku um mannkynið og jörðina.

 Birtist líka í Fréttablaðinu 31. október

Ég rifjaði upp um daginn í grein og bloggi þau góðu orð Igibjargar Sólrúnar Gísladóttur að í nútímanum væri ekki hægt að vera jafnaðarmaður án þess að vera líka kvenfrelsis- og umhverfissinni. Þegar nálgast prófkjör fer maður að líta í eigin rann til að ydda framgöngu sína og stefnumál – og ég viðurkenni að frammistaðan er ekki ævintýraleg í jafnréttismálunum (þó a.m.k. með í endurskoðun jafnréttislaganna 2006–2007 og ýmsum umræðu um þessi efni). Það glaðnar hinsvegar yfir þegar litið er yfir þingferilinn í umhverfismálum. Kannski vegna þess að sem betur fer hefur ekki skort jafnréttiskonur og -karla á þinginu, í mínum flokki og öðrum – en baráttumenn í umhverfismálum hafa verið færri, og sumir nokkuð þaggaðir í sínum hópi (þið fyrirgefið, Kata Fjeld og Ólafur Örn).

Á okkar dögum held ég að stjórnmál án umhverfis séu léleg stjórnmál, því umhverfis stjórnmálin séu umhverfismálin á alla vegu. Og er ég ekki bara nokkuð góður umhverfisstjórnmálajafnaðarmaður? Gáið hér:

Mörður Árnason: Græn mál 2003–2012

Listi um nokkur „græn mál“ sem ég hef flutt eða stutt við flutning á þingi frá 2003–2007 og frá 2010 (og sem varamaður). Listinn er ekki tæmandi, og yfirleitt er ekki getið þátttöku í umræðum og nefndarumfjöllun um stjórnarfrumvörp eða þingmál annarra, græn eða grá. Nýjustu málin koma fyrst.

Um griðasvæði hvala í Faxaflóa og fyrir Norðurlandi. Þingsályktunartillaga. 2012, flutt áður 2011–12. Ásamt Birgittu Jónsdóttur og Árna Þór Sigurðssyni. Ráðherra útvíkki griðasvæði hvala í Faxaflóa frá Eldey að Öndverðarnesi, og komi á samskonar griðasvæði fyrir Norðurlandi. Í samræmi við ályktun Hvalaskoðunarfélags Íslands. Slóð.

Selir fái sömu stöðu og önnur dýr og fuglar í íslenskri löggjöf, komið á fót sérstökum gripsvæðum. Frumvarp, 2012, flutt áður 2011–12. Ásamt Birgittu Jónsdóttur, fyrsta flutningsmanni, og Árna Þór Sigurðssyni. Slóð.

Gagnger endurskoðun á skipulagi hvalveiða. Þingsályktunartillaga. 2012, flutt áður 2011–12. Ásamt Árna Þór Sigurðssyni, fyrsta flutningsmanni, og Birgittu Jónsdóttur. Slóð.

Um aukna vernd „sögulegrar byggðar“ í borg og bæjum (takmarkaður bótaréttur fasteignareigenda við breytingar á skipulagi. Frumvarp. 2012. Ásamt Atla Gíslasyni, Álfheiði Ingadóttur, Ásmundi Einari Daðasyni, Guðfríði Lilju Grétarsdóttur, Ólínu Þorvarðardóttur, Róbert Marshall, Þór Saari. Í framhaldi af umræðum um skipulagsmál við Ingólfstorg og Austurvöll. Slóð.

„Herdísarfrumvarpið“ – lög um búfjárbeit. Eftir tíu ár verði búfé ekki beitt nema innan girðingar. 2012–13. Ásamt Birgittu Jónsdóttur. Slóð.

Ofanflóðasjóður > Almannavarnasjóður? Upphaf umræðu með fyrirspurn til ráðherra: 2012–13. Slóð.

Fyrirspurnir um hvalveiðar og stjórn fiskveiða, um frumbyggjaveiðar á hval, um rannsóknir á hrefnu, um sjálfbærni hvalveiða, 2011–12, um kynningarstarf vegna hvalveiða og um vinnslu hvalafurða 2010 og 2009 – og ýmsar ámóta 2003–2007.

Fyrirspurnir um ljósmengun 2004–2005, 2006, 2011–12. Árið 2012 stofnun nefnd um myrkurgæði á vegum umhverfisráðherra.

Þjóðgarður við Breiðafjörð norðanverðan. Þingsályktunartillaga. 2011–12, áður 2010–11. Ásamt Róbert Marshall. Í framhaldi af umræðu um veg yfir Teigsskóg. Slóð.

Skipulagslög og mannvirkjalög, afgreidd úr umhverfisnefnd 201o og 2011, formaður nefndarinnar í síðara málinu. Margvíslegar umbætur, þar á meðal og ekki síst ákvæði um landskipulag og hverfisskipulag.

Græna hagkerfið. Þingsályktunartillaga. 2012. Einn meðflutningsmanna Skúla Helgasonar. Slóð.

Upplýsingaréttur um umhverfismál. Frumvarp. 2012. Breytingar eftir mengunarslys frá sorpbrennslustöðvum o.fl. Meðflutningsmaður Ólínu Þorvarðardóttur ásamt fleirum í meirihluta umhverfisnefndar. Slóð.

Akstur utan vega og aukin vernd sérstakra náttúrufyribæra – tilraun til að koma af stað vinnu við að hindra utanvegaakstur og herða á vernd fossa, hvera, eldhrauns o.s.frv. Upphaflega frá ráðherra, Sjálfstæðisflokkurinn stöðvaði málið í þinglok. Með fulltrúum annarra flokka í umhverfisnefnd. Slóð.

Stjórn vatnamála, fullgilding Árósasamningsins, úrskurðarnefnd um umhverfis- og auðlindamála, þátttaka í viðskiptakerfi með losunarheimildir. Meðal mála urðu að lögum eftir umfjöllun í umhverfisnefnd 2010–2011 (formaður hennar þann vetur).

Bann við útiræktun á erfðabreyttum lífverum. Þingsályktunartillaga. Einn meðflutningsmanna Þuríðar Backman. 2011, 2012. Slóð.

Fyrirspurn um íslenskt merki fyrir ábyrgar fiskveiðar. 2009.

Um stuðning við djúpborun á Íslandi. 2006. Þingsályktunartillaga, fyrsti flutningsmaður. Um stuðning við verkefnið, m.a. vegna þess að það gæti leitt til betri nýtingar virkjunarsvæði og hlíft þar með öðrum náttúrusvæðum.

Fyrirspurnir um viðgang sjófugla og sandsílis. 2005, 2006.

Hjólreiðabraut með fram Þingvallavegi. Þingsályktunartillaga. 2006. Sérstök hjólreiðabraut á tíðförnum vegi um merkilega náttúru. Slóð.

Þingið fjalli um veitingu virkjanaleyfa. Þingsályktunartillaga. 2005. Öll virkjunarleyfi frá iðnaðarráðherra til alþingis þangað til rammaáætlun komi til þingsins.

Fyrirspurn um Kyoto-bókunina og ýmsar umræður um loftslagsmál 2006 og áður.

Rammaáætlun um náttúruvernd. 2007. Þingsályktunartillaga. Annar flutningsmaður eftir formanni Samfylkingarinnar. Undanfari nýrrar rammáætlunar, í framhaldi af Fagra Íslandi, umhverfisstefnu flokksins frá vetrinum 2006–2007.

Beiðni um skýrslu um áhrif hvalveiða á Ísland sem ferðamannaland. 2003, samþykkt 2005. Kom seint og um síðir frá ráðherra, illa unnin.

Fyrirspurn um innanlandsmarkað með losunarefni. 2004. Í upphafi þinglegrar umfjöllunar um loftslagsmál.

Fyrirspurnir um verndaráætlanir fyrir Ramsarsvæðin Mývatn og Laxá, Þjórsárver, Grunnafjörð. 2004, 2005.

Andstaða við stækkun stíflu í Laxá í frumvarpi til nýrra laga um Laxár- og Mývatnssvæðið. 2003.

Endurheimt Drekkingarhyls í Almannagjá. Þingsályktunartillaga. 2002. Ásamt Karli Valgarði Matthíassyni. Slóð.

Í þingsályktunartillögu sem ég lagði fram í dag er skotið á loft þeirri hugmynd að fólki í vanda vegna húsnæðisskulda gefist kostur á að gera hlé á greiðslu iðgjalda í lífeyrissjóð í fimm ár en greiði þess í stað inn á höfuðstól húsnæðisskulda. Ef tillagan fær samþykki verða kannaðir kostir og gallar við slíka ráðstöfun fyrir skuldugar fjölskyldur, lífeyrissjóði, ríkissjóð og aðrar fjármálstofnanir. Því á að vera lokið fyrir 1. mars í vor, þannig að tími gefist til að taka afstöðu til málsins fyrir kosningar.

Margt gott hefur verið unnið við að létta skuldavanda heimilanna eftir hrun. Þrátt fyrir það er vandinn enn útbreiddur, einkum hjá þeim sem hafa verðtryggð lán frá ákveðnu tímabili fyrir hrun, og margt það fólk myndar eðli málsins samkvæmt uppistöðuna í kynslóð sem nú er á milli þrítugs og fertugs. Til mín – og allra þingmanna auðvitað – leitar í sífellu fólk í skuldavanda, og við hljótum að leita allra leiða til að létta hann eftir þær hörmungar sem ég leyfði mér í greinargerð með þingmálinu að kalla „mesta áfall Íslandssögunnar af mannavöldum síðan á Sturlungaöld“.

Að taka lán hjá sjálfum sér

Hugmyndin er eiginlega sú að með þessu gefist skuldugu fólki kostur á að taka lán hjá sjálfu sér. Menn fengju fé núna til skuldagreiðslna gegn því að missa hluta lífeyrisréttar síðar á ævinni. Hér er þessvegna ekki verið að búa til peninga úr engu, sem er því miður raunin um ýmsar rakettutillögur um þessi mál síðustu misserin, eða þá að afskrifa skuldir þannig að þær borgi einhver annar en skuldarinn.

Við þetta kynni skuldabyrðin að léttast verulega hjá ýmsum hópum þar sem höfuðstóll skuldanna minnkaði mánaðarlega sem nemur 12% af launatekjum (reyndar þyrfti væntanlega að borga af þessu skatt á sama hátt og útgreiddum lífeyri). Nákvæma útreikninga vantar vissulega, til þess er könnunin. Gert er ráð fyrir að takmarka heimild af þessu tagi við allerfiða skuldastöðu, og reikna með að greiðslan bætist við fastagreiðslur af lánunum, sem ættu fljótlega að léttast af þessum sökum.

Tímabundið bjargráð

Það er rétt að taka það rækilega fram að ég styð grundvallarþættina í lífeyrissjóðakerfinu og tel – hvað sem líður göllum þess og skavönkum – að það hafi verið happaverk þegar launamenn og atvinnurekendum sömdu um almenna lífeyrissjóði af þessu tagi árið 1969 – og í góðu lagi að nefna hér Benedikt heitinn Davíðsson sem einn helsta frumkvöðul þess máls. Lífeyrissjóðaskipan okkar er eitt af jákvæðustu einkennum samfélagsgerðarinnar, annars vegar út af samtryggingarprinsippinu – að menn borgi saman í sjóð og sá njóti sem mest þarf á að halda, og hinsvegar vegna sjóðsöfnunarinnar sem einkennir kerfið, og ekki fyrirkomulag gegnumstreymis sem viðgengst víða í lífeyrissjóðum grannlandanna og veldur nú miklum vandræðum þegar aldurssamsetning þjóðanna breytist, gömlu fólki fjölgar og hlutfallslega færri eru á vinnumarkaði. Hér er því ekki verið að leggja til neinskonar grundvallarbreytingar á kerfinu heldur tímabundið bjargráð til að leysa úr miklum og óvæntum vanda sem við verðum að horfast í augu við.

Sendi frá mér áðan fréttatilkynningu um framboð, svona efnislega:

„Framundan er flokksval hjá Samfylkingunni í Reykjavík. Ég hef ákveðið að vera með og óska eftir 3. sæti, sem jafngildir öðru sæti á framboðslista í Reykjavíkurkjördæmi norður eða suður í alþingiskosningunum í apríl.

Ég býð mig fram til þjónustu við Reykvíkinga í samræmi við stefnu jafnaðarmanna. Við eigum að halda áfram að byggja upp samfélag þar sem velferð borgaranna er tryggð, þar sem atvinnulíf er fjölbreytt og öflugt, þar sem jöfnuður og jafnrétti kynja einkennir samfélagsgerðina og grænar áherslur móta atvinnustefnu, landnýtingu og daglegt líf. Menntir og mennig, Evrópusamstarf og þjóðleg hollusta.

Ég sat á þingi fyrir Samfylkinguna í stjórnarandstöðu 2003–2007 og svo aftur frá 2010 sem einarður stuðningsmaður ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur. Fyrir kosningarnar í vor þarf Samfylkingin að kynna skýra framtíðarsýn í anda jafnaðarmanna og sannfæra landsmenn um að við leggjum okkur í verkin af heilindum og heiðarleik. Ég er reiðubúinn að taka þátt í því verki og legg þar fram reynslu mína, hugmyndir, krafta og trúmennsku.“

Þá-er-það-á-kveð-ið

einsog sagt er í Kardimommubæ. Framundan er prófkjör með kostum sínum – tala við fólk, , vera á ferð og flugi, ydda framsetningu og framgöngu – og göllum – slag við samherja, eiginhagsmunatog og loft lævi blandið.

Ég hef auðvitað gert þetta áður – og alltaf passað upp á að taka ákvörðunina – láta hana ekki taka sig sjálfkrafa einsog er svo auðvelt. Þetta er mikilvægt, vegna þess að þannig verður maður að horfast í augu við sjálfan sig og gera sér grein fyrir ábyrgð sinni gagnvart fólkinu sem kýs, félögunum og fjölskyldunni, og verður athuga sinn gang í lífinu – sem er einsog aðeins meira alvörumál þegar árin safnast upp, og líka helst vita nokkurnveginn hvað gætigerst ef þetta gengur ekki alveg upp: Hið fræga plan B.

Einsmálshreyfingin

Næstu vikur breytist frambjóðandinn svo í einmálshreyfingu 😉 – þar sem framboðið er nokkurnveginn eina málið sem lífið snýst í kringum. Í dag er það myndataka hjá Spessa – fyrir dreifiefnið sem á að senda út sameiginlega, allar höfuðleðursmyndir orðnar gamlar, og svo greinaskrif í blöð og blogg, og tölvupóstur til væntanlegra kjósenda, og atburðir í aðdragandanum og … Svo má ekki gleymast að maður er líka í vinnu, reyndar vinnu nokkuð tengdri prófkjörinu, sjálfsagt að sýna þar allar sínar bestu hliðar.

Stuðningur er vel þeginn – helst með góðu umtali við væntanlega kjósendur, félaga í Samfylkingunni og þá sem standa flokknum nærri og geta hugsað sér að nota þetta tækifæri til að ganga til liðs við okkur. Skráning fyrir 9. nóvember, flokksvalið sjálft 16. og 17. nóvember. Hafið samband: mordur@althingi.is.

Og fyrir þá sem vilja leggja mér lið með fjárframlagi: 0301-26-203010, kt. 301053-7469. Hver þúsundkall vel þeginn — hámarkskostnaður við flokksvalið áskilinn 500 þúsund krónur.

Einhver allra skýrasta niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar á laugardaginn var svarið við spurningu númer tvö, um auðlindirnar:

Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði náttúruauðlindir, sem ekki eru í einkaeigu, lýstar þjóðareign?

Um 82,5% þeirra sem tóku afstöðu sögðu já við þessari spurningu – og hafa þar með markað stefnu til frambúðar um þetta efni – eitt helsta átakamál í íslenskum stjórnmálum síðustu áratugina. Svarið byggist á 34. grein í tillögum stjórnlagaráðs, þeirri sem svo hefst:

Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar. Enginn getur fengið auðlindirnar, eða réttindi tengd þeim, til eignar eða varanlegra afnota og aldrei má selja þær eða veðsetja.

Og lýkur svo:

Stjórnvöld geta á grundvelli laga veitt leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda eða annarra takmarkaðra almannagæða, gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn. Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum.

Og bregður þá svo við að þeir sem alls ekki vildu að spurning sem þessi kæmist á dagskrá, og héldu því meðal annars fram að hugtakið þjóðareign væri ekki til – og tókst í leiðinni að gleyma Þingvöllum, Íslandsklukkunni og Skarðsbók 😉 – eru farnir að tala um nýju stjórnarskrána sem brot á þeirri gömlu. Framkvæmdastjóri LÍÚ sagði  í Ríkisútvarpinu í gær að samþykktin hefði ekki komið á óvart af því allir flokkar hefðu verið fylgjandi „einhvers konar“ ákvæði um auðlindir:

Síðan skiptir auðvitað máli hvernig það er útfært. Sú útfærsla sem stjórnlagaráðið hefur lagt fram gengur ekki upp vegna þess að raddir hafa heyrst um að það eigi að upphefja öll réttindi og allan rétt sem þegar er til staðar.

Þetta er sagt svona í fyrsta sinn svo almenningur heyri, en þýðir væntanlega að LÍÚ ætlar sér í tvöfalt lagaþras – fyrst með aðstoð hollvina sinna á alþingi og síðan fyrir dómstólum.

Það er ánægjulegt að LÍÚ er hætt að berjast á móti hugtakinu þjóðareign. Allt annað í fullyrðingu Friðriks J. Arngrímssonar er svo einfaldlega rangt, hvað sem LÍÚ eyðir mörgum milljónum í ný lögfræðiálit. Útgerðarmenn eiga ekki fiskinn í sjónum, það tiltaka núverandi lög sérstaklega, og hafa engan þann rétt eða réttindi sem viðurkennd þjóðareign í stjórnarskrá upphefji. Við allar breytingar þarf að sjálfsögðu að gæta meðalhófs, og flestir forvígismenn breyttrar fiskveiðistjórnar hafa sagt eðlilegt að núverandi handhafar kvóta fái tíma til að laga sig að nýrri skipan í samræmi við skýr þjóðareignarákvæði í stjórnarskrá. Ekkert nýtt í því.

Friðrik er núna í því hlutverki að flækja málin – enn er hægt að koma í veg fyrir þessi ósköp hjá kvótakóngunum sem hafa hann í vinnu – að vísu varla lengur með því að stoppa stjórnarskrána á þessu kjörtímabili – en eftir næstu alþingiskosningar mætti láta samþykkja nýja „útfærslu“ …