Gott hjá ríkisstjórninni að búa til stefnu um Evrópu, samskiptin við Evrópusambandið og samstarfið á Efnahagssvæði Evrópu.
Erfitt tæknilegt og pólitískt vandamál í því samstarfi undanfarin ár hefur skapast við það að á sífellt fleiri sviðum gengur samstarfið nærri þeim fullveldismörkum sem stjórnarskráin setur. Í stjórnarskránni er nánast ekki gert ráð fyrir því að hægt sé að deila fullveldinu með aðild að sameiginlegum stofnunum. Og alls ekki að ríkið geti afsalað sér fullveldinu í hendur stofnunum sem það á ekki aðild að.
Alþingi hefur leyft sér að skrensa á þessum fullveldismörkum hvað eftir annað, vegna þess að tilvikin séu lítilvæg og alltaf Íslendingum í hag að vera með í fullveldisdeilingunni. Upp hafa þó komið síðustu misseri mál sem ekki hefur þótt stætt á að leysa með skrensi – af því að áreksturinn við stjórnarskrá lýðveldisins er of harkalegur.
Þetta eru mál útaf flugstarfsemi, loftslags-losunarheimildum, fjármálamörkuðum, lyfjum, skipaeftirliti, ríkisaðstoð og núna síðast vegna rannsókna yfir landamæri.*) Mismikilvæg mál en hrannast upp, og verður öll að leysa fyrr en síðar því annars er EES-samningurinn í hættu.
Með aðild að Evrópusambandinu og viðeigandi stjórnarskrárbreytingum mundi þetta leysast af sjálfu sér.
Án aðildar eykst vandinn í sífellu vegna þess að EES-samstarfið er í hraðri þróun í átt að einskonar fax-aðild að ESB án formlegra eða óformlegra áhrifa ríkjanna Íslands, Noregs og Liechtensteins. Þeir sem ekki vilja halda áfram aðildarviðræðum þurfa þessvegna að svara til um stjórnarskrárbreytingar í stefnu sinni um Evrópumál. Hvað skyldi nú segja um þetta í hinni nýju Evrópustefnu ríkisstjórnarinnar?
Ég prófaði að leita að orðinu stjórnarskrá í Evrópustefnunni. Svarið var: 0/0.
Reynið sjálf, skjalið er hér.
Ef viðræðum við ESB verður slitið þarf að vera alveg klárt hvað á að gera við EES-samninginn. Úr því ekki er svarað grundvallarspurningu einsog þessari kringum ,,annmarkamálin“ er ekki von til þess að Evrópustefnan nýja sé sett fram í alvöru af hálfu ríkisstjórnarinnar almennt og utanríkisráðherrans Gunnars Braga Sveinssonar sérstaklega.
— — —
*) Þetta eru kölluð annmarkamál – mál sem talið er hæpið að samrýmist fullveldisákvæðum stjórnarskrárinnar. Þau eru að minnsta kosti átta – fyrir utan sjálfa þátttökuna í EES 1993 og Shengen 1999:
* Við setningu nýrra samkeppnislaga árið 2005.
* Við framsal sektarvalds til ESA vegna flugstarfsemi árið 2011.
* Við undirbúning að þátttöku í Skráningarkerfi fyrir losunarheimildir (ETS) árið 2012.
* Vegna eftirlits með fjármálamörkuðum (banka-, trygginga-, lífeyris-, verðbréfa-, og fjármálaeftirlit) árið 2012. Um er að ræða þrjár reglugerðir (ESB) nr. 1093/2010, 1094/2010 og 1095/2010 sem varða banka-, trygginga-, lífeyris-, verðbréfa-, og fjármálaeftirlit. Framsal framkvæmdarvalds, dómsvalds og löggjafarvalds.
* Vegna lyfja til barnalækninga árið 2012. Um er að ræða reglugerð (ESB) nr. 1901/2006 er varðar lyf til barnalækninga. Famsal framkvæmdarvalds og dómsvalds.
* Vegna eftirlits með skipum (væntanlegt 2014). Um er að ræða reglugerð (ESB) nr. 391/2009 er varðar eftirlit með skipum. Framsal framkvæmdarvalds og dómsvalds.
* Vegna eftirlits með ríkisaðstoð (væntanlegt 2014). Um er að ræða reglugerð (ESB) nr. 734/2013 er varðar eftirlit með ríkisaðstoð. Framsal framkvæmdarvalds og dómsvalds.
* Vegna samtaka um rannsóknir þvert á landamæri (væntanlegt 2014). Um er að ræða reglugerð (EB) 723/2009 um lagaramma Bandalagsins um samtök um evrópska rannsóknainnviði (ERIC). Framsal dómsvalds.
Heimild: Minnisblað úr þinginu.