Gunnlaugur Stefán Baldursson arkitekt hefur sent síðunni áhugaverða grein um arkitektinn Can Lis. En Can Lis er hús sem Utzon byggði fyrir sig á Mallorca.    Höfundur pistilsins er flinkur og reyndur praktiserandi arkitekt sem hefur starfað alla sína tíð erlendis. Stefán hugsar mikið um anda staðanna og regionalismann sem á mikið erindi til samtímans. Ef fólk vill lesa fleiri pistla eftir stefán má slá upp nafni hans í leitarvélinni hér til hliðar. Gefum Stefáni orðið.:

Þræðir upprunans.

Að vorlagi árið 2001 þáði ég boð vinar míns að sigla á gamalli og glæsilegri seglskútu hans umhverfis Mallorca.Við heimsóttum m.a. Joönnu Kunstmann, listaverkasala skammt frá Santanyi við suðausturströnd eyjunnar.  Nutum þess að vera bæði á landi og til sjós.Þessir dagar voru fullir af gleði og fullvissu um að þarna við Miðjarðarhafið eiga Norðurlandabúar sínar gömlu rætur.

Á morgnana var  gjarna spjallað saman í  „Galeria Joanna Kunstmann“ við Plaza de Canal,  þá mjög þekkt listaverkasala á eyjunni.

Í  ljós kom,að fjölskylda danska arkitektsins Utzon, einkum einkadóttir hans Lin,voru tíðir gestir í Galeria Johönnu.

Úr helli  í hof.

Skoðunaferð í eigið hús Jörn Utzon, þar sem Lin bjó á þeim árum,var skipulögð

Utzon fjölskyldan fann sitt  „draumaland“ við Miðjarðarhafið á klettafleti,sem sem stendur beint á klettavegg við hafið nálægt Porto Petro á austurströnd Mallorca.

Eftir að hafa flúið Ástralíu og  Óperunna í Sydney, eins og kunngt er,  flutti Jörn  með konu og börn  í  kringum 1970 á Mallorca og framkvæmdir þar draum sinn um hús við suðrænt haf.

Því miður  varð birtan og endurspeglunin við sjóinn þeim Utzonhjónum um of  og þegar ég var þarna voru hjónin flutt út og dóttirin tekið við .

Áður enn húsið var byggt dvaldi Jörn oft í helli,sem var  í klettavegg á nýju lóðinni ,horfði til suðurs í átt að Alsír í  Norður Afríku,(þar sem Albert Camus fæddist og óx upp) og lét sig dreyma um  „paradís“ á jörð.

Can Lis,eins og Jörn skírði húsið nafni konu sinnar,  er  að vissu leiti tákn um tálsýn „norðurlandabúa“ hvað rómantískt paradís suðursins snertir,já einskonar „manifest“ slíks draums.

En  Can Lis er þó fyrst og fremst óviðjafnanlegt verk arkitektúrs,  eitt athyglisverðasta einkahús 20.aldar og því lærdómsríkt að beina því augsýn.

Hér varð til frábært dæmi um hús,sem vex og verður hluti af umhverfinu..

Utzon hleður með þeim stein,sem í aldaraðir var notaður á   eyjunni, og gerir það svo snildarlega,að þegar verkinu var lokið fékk hann kveðju frá spænskum kollega sínum á eyjunni : “to Utzon who show us our own stone“.

Þetta sýnir,að ekki er sjálfsagt, að arkitektar sjái  einkenni hvers staðar  og flétti jafn eðlilega inní staðarhætti og hér er var gert.

Utzon tekur upp þann þráð,sem sýnilegur er á bóndabýlum eyjunnar svo og þeim  veggjum,sem aðskilja einkaland bænda .  Allt húsið er hlaðið úr dæmigerðum,  ljósgulum sandstein Mallorca.

Auk þess eru að öðru leiti eingöngu staðbundin efni notuð,t.d. þakskegg úr leir,  tréverk úr þeim við,sem á staðnum vex ,   majorcaleirflísar á gólfum .

Byggingarhlutar eins og innigarðar,  terössur,eða glerjaðar flísar eru dæmigerð staðareinkenni.

Sú nálgun Utzons, að leita ekki langt yfir skammt ,er að vísu óháð Christopher Alexander (sem birti „The Timeless Way of Building“ 1979)  en í mörgu álíka sýn á byggingalist.

Mannsverk og náttúran.

Á vissan hátt er húsið eins og það sé ekki „hannað“.  Bygginging  fékk að „vaxa“ og varð  ekki endanlegt form fyrr en í lokin.  En  þessi aðferð skilar  eðlilegri og  tímalausri byggingu.

Hér er til staðar „gamallt og nýtt“  eins og  sjálfsagður  hluti umhverfis.

Grunnhugmyndin :  fjórar einingar ,hver um sig sjálfstæð en tengdar saman með  dæmigerðum innigörðum Spánar,  er í átt af húsaþyrpingum gömlu bóndabæja eyjunnar.

Hver eining í húsi Utzons hefur ákveðið hlutverk: setustofa,eldhús ásamt borðstofu,svefn og gestaálma.

Aðkoman að húsinu er svo látlaus,  að engum dettur í hug,að nokkuð athyglisvert sé  innandyra.

Því stærri verður upplifunin þegar sjórinn blasir fyrst við þegar inn er gengið.

Já:hér er fullkomið útsýni:allar gluggaeiningar eru settar utaná veggi svo að eingöngu gler sést innanfrá.

Formin „klassísk“ með einfaldleika og  léttleika,sem einkennir oft gömul býli á Mallorca.  Þykkir,hlaðnir veggir og innréttingar úr trévið. Súlur, bitar og bogaloft ekki falin.

Rýmin milli inngangs og  innirýma,yfirbyggð útirými og terrössur:hér má upplifa sólina og stein,birtu og haf í  uppruna sína.  Náttúran og verk mannsins eru ofin saman í eina heild.

Albert Camus segir okkur að það „að finna tengsl sín við jörðina,  ást sína á nokkrum manneskjum,vita að sá staður er til þar sem hjartað er sátt,  er býsna margt á einni æfi“ ( Noces 1938 /þýðing: Ásdís R. Magnúsdóttir,A.C.: Ritgerðasöfn 2014).

Hús Utzons á Mallorca endurspeglar þennan samhljóm manns og veraldar,sem Camus fjallar svo snildarlega um  í Noces,þar sem hann segir okkur frá  ytri og innri ferðalögum umhverfis síns og upplifunar.

+++++

Hér eru slóðar að öðrum pistlum eftir Gunnlaug Stefán ásam slóð að pistli um Utzon:

http://blog.dv.is/arkitektur/2014/02/04/flettad-inn-i-landslagid/

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/12/29/flettad-inn-i-borgarvefinn/

http://blog.dv.is/arkitektur/2014/12/20/margbreytni-rymis/

Að neðan eru nokkrar myndir af Can Lis ásamt grunnmyndum sniði og fl.

Ég þakka Gunnlaugi Stefáni Baldurssyni pistilinn sem er fróðlegur fræðilegur og skemmtilegur.

Mig langar að bæta því við að Utzon fæddist 1919 og var jafnaldri professorsins míns Jörgen Bo (teiknaði Lousiana og m.fl) og var á sama tíma  og á Akademíunni og Tobiasar Faber sem var rektor Akademíunnar þegar ég las þar. Þeir voru allir góðir félagar.

Það má skjóta því hér inn að á þeim tíma sem ég stundaði ná á Akademíunni voru flestir prófessorar og kennarar skólans þungavigtarmenn í byggingalistinni. Þetta einkenndi skólann á margann hátt.

En eins og gengur með alt skabandi fólk voru þeir líka aðgerðarsinnar og engar geðluðrur.  Í ævisögu Utzon segir frá því að þeir Utzon og Faber, sem bjuggu saman á námsárunum, söfnuðu saman 30-40 dúfum á Ráðhústorginu. Þetta var á stríðsárunum og Danmörk hersetin af þjóðverjum. Þeir fóru með dúfurnar í pappakassa niður á Charlottenborg við Kongens Nytorv. Máluði merki breska flughersins á vængi fuglanna og slepptu þeim út um glugga Akademíunnar. Dúfurnar flugu yfri hersetinni borginni og höfðust við á Ráðhústorginu í nokkra daga þar sem þýskir hermenn fullvopnaðir gátu ekkert ráðið við Royal Air Force. Ekki fara sögur af þeim meira og var þetta vandræðalaust fyrir þá skóla- og herbergisfélaga Faber og Utzon þó þeir hafi fengið skammir í skólanum, sem fóru reyndar lágt.

Að neðan er mynd af þeim hjónum tekin skömmu áður en Utzon dó árið 2008. Lis Utzon, sem húsið heitir eftir dó 92 ára gömul árið 2010.

Ljósmyndarinn  Tang Yuhong sem býr í Nanning í Kína sýnir hér nokkrar fallegar ljósmyndir sem eru teknar í yfirgefnu sjávarþorpi í Kína.

Á ljósmyndunum sést hvernig móðir náttúra endurheimtir svæði sem er vissulega hennar og skapar um leið dulræna stemmingu.

Þorpið er á Shengsi eyjum sem eru eyjar við ósa Yangze fljóts. Með tímanum mun þorpið hverfa í gróðri svipað og í Machu Picho í Perú. En það þorp var tínt og falið gróðri í 400 ár þar til það fannst árið 1911.

Nú er landverð og byggingakostnaður orðinn svo hár í miðborgum vestrænna borga að venjulegt launafólk hefur varla efni á að búa þar. Fjárfestar og hönnuðir hafa brugðist við þessu og minnkað íbúðirnar þannig að fólk hafi efni á að búa í miðborgunum.  Þessi þróun hefur gerst hægt en markvisst.

Menn hafa byggt litlar íbúðir í marga áratugi en nú eru hönnuðir að einbeita sér að því að nýta þessa fáu fermetra sem best með margskonar útsjónarsemi og nægjusemi.

Maður sér margskinar útfærslur af þessu á veraldarvefnum.

Hér fylgja myndir af einni í Hollandi. Þetta var hugmynd sem þróaðist sem stúdentagarður en er íbúðahótel með 133 íbúðum sem eru aðeins 25 m2 hver. Þarna er svefnherbergi, stofa, baðherbergi, vinnuaðstaða, borðstofa og eldhús með ísskáp, uppþvottavél, eldavél og vaski.

Allt á 25 fermetrum!

Aldeilis frábærar íbúðir sem flestir einstaklingar og barnslaust pör geta verið ánægð með. Upplögð fyrsta íbúð og kjörin lausn fyrir fráskilda.

Ekki er leyfilegt að byggja svona hús hér á landi vegna ákvæða í byggingareglugerð.

Myndirnar skýra sig að mestu sjálfar.

Sjá einnig:

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/07/04/micro-ibudir/

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/07/09/micro-einbylishus/

http://blog.dv.is/arkitektur/2013/07/17/micro-hus-micro-lodir/

Svefnaðstaðan er hilla sem gengið er upp á um útdreginn stiga. Rúmið er 180 cm á breidd.

Vinnuaðstaðan er á ganginum í útskoti sem nægir fyrir alla venjulega tölvu- og  skrifstofuvinnu.

Laugardalnum hefur verið líkt við Central Park í New York, sagður lunga borgarinnar.

Þetta er á vissan hátt rétt en samt ekki alveg.

Laugardalurinn er ekki eina græna svæðið í borginni, meðan Central Park er nánast eina græna svæðið í NY.  Reykjavík er mjög græn og dreifð. Borgin er í raun langstærsti skógur landsins.

Reykjavík einkennist af grænum svæðum og trjágróðri. Helgunarsvæði stofnbrautanna er meira en maður sér nokkursstaðar annarsstaðar í Evrópskri borg. Því þarf að breyta.

—–

En Laugardalurinn er einstakur og sérstaða hans kemur til með að aukast á næstu árum.  Aðgengi að honum mun aukast fyrir alla borgarbúa með tilkomu samgönguáss aðalskipulagsins,  AR2010-2030,  sem samþykkt var í fyrra. Enda þjónar Laugardalurinn ekki eingöngu byggðinni í nágrenninu heldur borginni allri.

Rökrétt væri að fækka bifreiðastæðum í dalnum verulega þegar samgöngúásinn er komin í fullan rekstur með öflugum almannaflutningum frá Vesturbugt austur að Keldum eins og AR2010-2030 gerir ráð fyrir og auka græn svði til almennra nota í staðinn.

Samgönguásinn mun liggur  frá miðborginni um Hverfisgötu, Laugarveg og Suðurlandsbraut meðfram Laugardalnum alla leið að Keldum. Hún er sterkasta einstaka hugmynd hins frábæra aðalskipulags sem nú er í gildi.

Dalurinn er ekki bara útivistarsvæði. Hann skiptist í raun í tvennt.  Annarsvegar græn svæði til sérstakra nota og hinsvegar græn svæði til almennra nota.

Á svæðunum til sérstakra nota má nefna: Grasagarðinn, Fjölskyldu- og húsdýragarðinn, Laugardalslaug, Laugardalsvöll, Skylmingamiðstöð, Fimleikahús, Grasvelli og gervigrasvelli, Laugardalshöll, Frjálsíþróttahöll, Skautahöll, TBR, Höfuðstöðvar ÍSÍ og ÍBR.

Þetta er afskaplega flölbreytt starfssemi sem nýtist öllum borgarbúum.

Nú stendur yfir vinna við hverfaskipulag borgarinnar og þar mun að líkindum verða gerð ítarleg grein fyrir samgönguásnum og tengslum hans við Laugardalinn öllum til gagns og mikillar ánægju.

Að ofan má sjá fallega og upplýsandi mynd af dalnum eftir Raymond Rafn Cartwright, breta sem búið hefur hér á landi í um 20 ár.

++++

Af því að samgönguásinn er nefndur birti ég hér orðrétt upp úr Skipulags- og matslýsingu Hverfaskipulags Laugardals, Borgarhluta 04, sem skilað var fyrir u.þ.b. ári.

„Hverfisskipulagið bendir á að samgönguás Sudurlandsbrautar mun í framtíðinni skapa nýja og bætta ferðamáta innan borgarinnar.  Gera má ráð fyrir að léttir rafdrifnir sporvagnar gangi eftir ásnum með öru millibili.  Með þessu má tengja Laugardal,  Árbæ,  Grafarvog og Grafarholt saman með öflugum hætti og opna leið fyrir 48-62 þúsund borgarbúa, allt eftir því hvort miðað er við upphaf eða enda timabils aðalskipulags á nýjum ferðamáta frá ibúðahverfum í efri byggðum að miðkjarna Reykjavikur“ framhjá Laugardalnum.

Myndirnar tvær að ofan er ekki úr matslýsingu Borgarhluta 04, en sýnir hugsanleg farartæki sem gengju efir samgönguásnum frá Vesturbugt að Keldum. Það eru framleidar margar gerðir af þessum farartækjum og af mismunandi gerðum. Allar mota þær vistvæna orku. Vagnarnir taka reiðhjól, hjólastla og barnavagna. Ef til þessa er vandað verður þetta ferðamáti sem fólk celur framygir einkabílinn.

++++

Sjá einnig: http://blog.dv.is/arkitektur/2014/05/07/hverfisskipulag-er-longu-timabaert/          

Eitthvað það áhugaverðasta sem verður á vegi manns í byggingalistinni er þegar maður sér vel endurbyggðar gamlar byggingar. Við þekkjum mörg dæmi um slíkt hér á landi og víða um heim.

Menn nálgast viðfangsefnið með mismunandi hætti eftir því sem við á. Stundum velja menn að endurgera húsin nákvæmlega í sömu mynd sem þau voru á blómaskeiði þeirra. Og í öðrum tilfellum velja menn að gefa þeim andrúm nútímans án þess að skerða sögu þá sem byggingin hefur að segja.

Byggingar segja nefnilega sögu. Menn þurfa bara að skilja tungumálið og geta „lesið“ húsin eins og sagt er.

Nú er fyrirsjáanlegt að mörg eldri hús munu verða endurnýjuð á komandi árum. Bæði í þéttbýli og dreifbýli.

Það er ört vaxandi áhugi fyrir endurgerð eyðibýla sem er sérlega áhugavert verkefni.  Þá er ekki einungis verið að tala um íbúðahúsin sjálf heldur einnig gripahúsin sem menn hafa breytt í íbúðahús, stundum gistihús.

Ég hef séð nokkur slík.

Sammerkt með þeim mörgum er að menn hafa á einhvern hátt klætt gömlu húsin inn í bárujárn eða einhverjar plötur að utanverðu og svo múrað eða klætt að innan með þar til gerðum plötum. Gamla húsið hefur horfið og nýtt kemur í ljós. Sagan og sjarminn er nánast horfin. Ekkert er eftir nema formið og staðurinn.

Skemmtilegra er að nálgast verkefnið þannig að gamla húsið minni stöðugt á sig, hvarvetna. Þarna er verið að tala um bæði form, efni, áferð og ekki síður söguna, handverkið og gömlu mennina sem nú eru gengnir og lögðu hönd að verki.

Stoðkerfið er látið halda sér þannig að burðarvirkið og handverkið sést. Veggir eru rykbundnir með glæru lakki.

Þetta þekkja þeir sem hafa komið í Saltkjallarann i Flatey á Breiðafirði sem er skemmtilegasti bar landsins.

Engum nútíma þægindum er sleppt meðan saga staðarins blasir við allstaðar. Öll hlutföll rýmanna fá aðra merkingu en áður og gluggasetning og op fá sérstakan sjarma vegna þess að að þau voru áður hugsuð fyrir aðra starfssemi. Gluggarnir lenda kannski ekki á bestu stöðum eins og sjá má á myndunum sem fylgja.

Ég birti hér nokkrar ljósmyndir af húsum sem hafa verið endurnýjuð þannig að augljóst er hvað er gamalt og hvað er nýtt. Þetta er í anda þess sem daninn Jóhannes Exner arkitekt sem lést í vikunni (1926-2015) gerði við Kolding Hus í Danmörku og ítalinn Carlo Scarpa gerði þar í landi.

 

Manni sýnist að fylgjendur noti aðallega tvenn rök fyrir að halda eigi áfram á markaðri leið. Annarsvegar að það sé fyrir löngu búið að ákveða staðsetninguna og hinsvegar að það sé of seint að breyta um stefnu. Við meigum engan tíma missa og verðum að hefja framkvæmdir strax. Þessi rök eru ekki tæk enda búið að nota þau í meira en fimm dýrmæt ár.

Nú virðist forsendur ákvarðarinnar fyrir löngu brostnar og því er haldið fram að opnun sjúkrahússins muni ekki seinka að marki þó farið sé ný hagkvæmari leið. Sagt er að spítali á betri stað verði jafnvel fyrr tekinn í notkun  en Hringbrautarlausnin af margvíslegum ástæðum.

Í samræmi við allt þetta má vissulega spyrja hvort staðsetning þjóðarsjúkrahússins sé í uppnámi.

++++

Það er fróðlegt að lesa skýsluna frá árinu 2002. Hún er bæði vönduð og vel skrifuð.  Skýrsluna má finna hér:

. http://www.nyrlandspitali.is/…/framtidaruppbygging_lsh…

+++++

Á facebooksíðu Samtaka um Betri spítala á betri stað má finna ýmsan fróðleik um skipulagsmál spítalans og afleiðingar staðsetningarnar. Þar er fjallað um málið út frá skipulagslegum forsendum, starfrænum og fjárhagslegum. Flest skrifað með afar hógværum og faglegum hætti.

Sjá einnig : https://www.facebook.com/betrilandspitaliabetristad?fref=nf

+++++

Á myndinni að neðan sjést hvar Ökjuhlíðargöng eru teiknuð inn ásamt göngum undir Þingholtin. Þessi samgönguúrræði eru ekki inn í núgildandi skipulagi en voru forsendur staðarvalsins í skýrslunni frá 2002.

Kannanir

Í gær var birt á síðunni „Betri Landspítali á Betri stað“ graf sem sýnir niðurstöðu í fimm könnunum um afstöðu almennings til skipulagsins. Niðurstaðan er sú andstaða almennings við uppbyggingu við Hringbraut fer vaxandi.  Það er samt rétt að vekja athygli á því að ákvörðun á borð við staðsetningu sjúkrahúss á ekki að taka með skoðanakönnunum heldur með fræðilegum og faglegum hætti og í sátt.

Við þessu þarf Landspítali ohf og heilbrigðisyfirvöd að bregðast. Annaðhvort með því að skýra fyrirliggjandi skipulag betur út fyrir almenningi eða að finna betri stað fyrir spítalann. Grafið kemur hér að neðan:

Svo í lokin er hér þriggja ára gömul yfirferð frá RUV um málið þar sem skipulagsmáin eru rædd. Fróðleg uppryfjun:

Ný könnun.

Viðbót: 20.05. 2015 kl 12:00

Í Ríkisútvarpinu í morgun var sagt frá nýrri könnun um Landspítalann þar sem niðurstaðan er nokkuð önnur en í þeim könnunum sem tíundaðar eru að ofan. Það er spurt um tvennt. Annarsvegar um hvort fólk sé því fylgjandi að byggður verði nýr spítali og hinsvegar hvort það væri ánægt með staðsetninguna við Hringbraut?

Niðurstaðan um hvort byggja eigi nýtt sjúkrahús kom ekki að óvart. Mikill meirihluti vill það.

Svörin við hinni spurningunni voru nokkuð á aðra lund en fyrri kannsnir. 46.6% Vilja byggja við Hringbraut en 28% eru á móti því.

En það kemur mér á óvart að andstaðan við uppbygginguna við Hringbraut skuli ekki vera meiri. Það er vegna þess að þarna er mikill munur á fyrri könnunum.

Það þarf að greina könnunina og leita skýringar á þessum mismun.

Mér dettur í hug hvort orðalag spurninganna hjá Maskina geti verið hluti af skýringunni en það kemur ekki fram á síðu Maskina sem er afskaplega slæmt. Svo er það önnur skýring sem getur skipt máli og það er að í könnun Maskínu er ekki boðið upp á annan kost. Fólk getur skilið það sem Hringbraut eða ekkert!

Hér koma nánari upplýsingar.

Mikill stuðningur við byggingu nýs Landspítala

Samkvæmt nýrri könnun Maskínu eru um fjórir af hverjum fimm Íslendingum fylgjandi því að nýr Landspítali verði reistur á næstu árum en slétt 6% eru því andvíg

 Tæplega helmingur sáttur við Hringbraut

Tæplega helmingur Íslendinga segist sáttur við að nýr Landspítali verði reistur við Hringbraut, verði hann á annað borð reistur. Talsvert færri (28%) segjast þó vera ósáttir við staðsetninguna við Hringbraut.

 

Viðbót 21.05.2015 kl.: 8.30

Þegar meta á gæði byggingalistar skiptir stærðin ekki máli

Litlar byggingar upp á 15-20 fermetra geta verið áhrifameiri en 5.000-15.000 m2 hús.

Lítil hús gefa arkitektinum oftast meira frelsi en þegar hann er að hanna stórbyggingu. Þegar um lítið hús er að ræða er auðveldara fyrir hönnuðinn að gagnrýna verk sitt á hvaða stigi hönnunarinnar sem er og byrja upp á nýtt.

Þegar um stórbyggingu er að ræða er það erfiðara. Til dæmis eftir að verkfræðingar og aðrir hönnuðir eru byrjaðir á sinni vinnu er nánast ekki hægt að endurskoða teikningarnar í grundvallaratriðum. Það þarf allavega þung rök til þess og nokkurn vilja.

Þetta litla hús sem hér er kynnt ber af sér sérstakann þokka. Það er lítið og það fullnægir öllum venjulegum þörfum fyrir svona hús og það rétt tillir sér á landslagið á mjög nærgætinn hátt. Þetta er gestahús sem nýtur stuðnings frá aðalhúsinu en gæti, með smá breytingu, eins verið sjálfstætt og heildstætt sumarhús.

Húsið og veröndin ganga upp í eina óaðskiljanlega heild. Arkitektinn Todd Saunders kalla húsið „sneiðina“ sem er auðskilið. (sbr. kökusneið eða ostsneið)

Húsið er í Noregi og er teiknað af Saunders Architecture og stendur í Haugasundi.

Neðst er grunnmynd og snið.

.

Ég kom inn á nýinnréttað veitingahús í miðborg Reykjavíkur nýlega. Veggklæðning vakti athygli mína en hún er sennilega  í samræmi við tíðarandann.

Hönnuðurinn hafði valið að taka einar 10 ágætar gamlar spjaldhurðir (fulningshurðir) og saga þær niður og setja upp í eitthvað gjörsamlega óskiljanlegt munstur og skrúfa þær fastar á einn vegginn.

Í mínum huga er þetta ekkert annað en gróft skemmdarverk á gömlu handverki. Mér var hugsað til gömlu mannanna fyrir um hundrað árum, eða kannski 150 árum, sem með sín frumstæðu handverkfæri stunduðu iðju sína af vandvirkni og fagmennsku.

Og svo eru það lamirnar, hurðahúnarnir og rósetturnar umhverfis skráargötin. Allt gersemi í augum þeirra sem sjá og skilja svonalagað.

Svo er þetta allt skemmt af fullkomnu virðingar- og tilgangsleysi.

Mér var líka hugsað til allra gömlu húsanna sem nú er verið að endurnýja um allt land, og eyðibýlanna sem verið er að gefa nýtt líf.  Þar eru hurðir af þessari gerð eiginlega forsenda þess að vel takist til.

Svo koma menn sem handfjatla þessi verðmæti á svipaðan hátt og ISIS gera með fornminjar austur í löndum, og tortíma þeim. Allt siðað fólk er forviða yfir framgöngu ISIS manna og hneykslast. Sitja kannski með einn kaldann undir þessum vegg og hneykslast á ISIS og framferði þeirra og  virðingaleysi þeirra fyrir fortíðinni.

En þetta sér maður víða í smáu og stóru, því miður.

Að neðan og efst eru myndir af sundursöguðum hurðunum.

+++++

Til gamans vek ég athygli á skólaverkefni Aldísar Gísladóttuir sem lærði á Arkitektaskólanum í Kaupmannahöfn. Verkefnið er endurreisn eyðibýlis á Íslandi.  Deildin fyrir endurbyggingu eldri húsa er nú um stundir sú vinsælasta á arkitektaskólanum í Kaupmannahöfn að því mér er tjáð.

Í greinargerð Aldísar stendur m.a. „Hvis de islandske gårde ikke skal forsvinde må vi gribe ind og finde en metode til at bevare kulturarven før det bliver for sent og der kun står ruiner tilbage af det liv som en gang var“

Slóðin að verkefni Aldísar er þessi:

http://studark.dk/?p=9568#more-9568

Af gefnu tilefni langar mig til þess að vitna í bókina „Pælingar“ eftir vin minn Pál Skúlason heimspeking (1945-2015)  þar sem hann veltir fyrir sér spurningunni um hvort hægt sé að kenna gagnrýna hugsun? Hann segir á einum stað:

Frá sjónarhóli vísinda og fræða skiptir svarið við spurningunni sköpum vegna þess að skipuleg þekkingar og skilningsleit er óhugsandi án gagnrýnnar hugsunar.  Ef menn væru ekki sífellt að gagnrýna kenningar, aðferðir og vinnubrögð í vísindum mundu vísindin staðna og smám saman verða úr sögunni.  Framfarir eru undir því komnar að menn efist um gildi ríkjandi kenninga,  reyni að finna á þeim veika bletti.  Þetta virðist raunar vera eitt helsta skilyrðið fyrir framförum á hvaða sviði sem vera skal:  að litið sé gagnrýnum augum á þau vinnubrögð sem tíðkast og reynt að finna önnur betri;  að reynt sé að finna galla á verki  –  hvert sem það er – til að unnt sé að gera betur.

Og síðar skrifar Páll í umræddum  bókarkafla:

Hagnýtt gildi hugmynda og skoðana er svo augljóst að raunar er ástæðulaust að eyða orðum að því.  Þó er eins og margir sjái það ekki og vanræki gersamlega að hirða um skoðanir sínar og hugmyndir, rétt eins og þeir haldi að þær geti gengið sjálfala og þurfi engrar aðhlynningar við.  Því miður er fátt eins fjarri sanni.  Hugsanir eru meðal viðkvæmustu vera í þessum heimi og þær lifa einungis og dafna í þeim sem lætur sér annt um þær.

Í dægurmálaumræðunni þyrfti fólk  að hafa þessi orð Páls Skúlasonar í huga og átta sig á að ef vel er á haldið eru það hugmyndir og hugsanir sem takast á og fleyta okkur áfram, ekki einstaklingar eða hópar.

Fólk þarf líka að átta sig á að gagnrýnendur hugmynda sem maður aðhyllist eru ekki andstæðingar,  heldur samstarfsmenn í leitinni að  þeirri slóð sem heppilegast er að feta.

Blessuð sé minning Páls Skúlasonar.