Ég hef verið að hugsa mikið um þessa spurningu undanfarið. Kannski af því ég er sjálf nýbúin að vera ólétt og man eftir vandræðaganginum. Ég er mjög fljót að láta á sjá og því var suma í kringum mig farið að gruna að ég væri með barni áður en fréttirnar urðu opinberar. En enginn þorði auðvitað að spyrja, enda eitt það vandræðalegasta sem fólk lendir í að spyrja fullfríska konu hvort hún sé ófrísk…

Þeir sem lenda í þessu segjast aldrei hafa langað eins mikið að láta jörðina gleypa sig eins og akkúrat augnablikið eftir að hafa kastað fram þessari spurningu og fengið neitun til baka. Fólk roðnar og blánar og líður að líkindum helmingi verr en frísku manneskjunni sem var spurð að því hvort hún væri ófrísk.

Ég lenti sjálf í þessari stöðu fyrir ekki svo löngu. Að spyrja, altsvo. Ég hélt að það myndi aldrei koma fyrir mig af því ég geri það ekki að vana mínum að koma með athugasemdir um holdafar fólks. En áður en ég vissi af stóð ég á kafi í súpunni. Málið var að ég hitti konu sem ég hafði ekki séð í mörg ár. Grannvaxna konu. Ég hafði aldrei sérstaklega tekið eftir maganum á henni – en þarna allt í einu fannst mér hann eitthvað útstæður. Og af því þetta er grannvaxin kona þá þóttist ég viss um að hún væri með barn í maganum. Sem hún var ekki. Og ég óskaði þess heitt og innilega að jörðin myndi gleypa mig.

Eftir þetta atvik hef ég oft pælt í þessu. Sérstaklega þegar ég var sjálf ófrísk. Ég fór að hugsa um af hverju við höldum alltaf að konur með bumbur séu óléttar? Sumar konur eru bara náttúrulega með stóra maga, alveg eins og sumar eru með stóran rass, stór brjóst eða stór eyru frá náttúrunnar hendi.  Þær geta alveg verið grannvaxnar svona heildrænt séð en verið samt með stóran maga. Það er bara ekki hluti af þessari dæmigerðu mynd sem við höfum af kvenlíkamanum að vera með stóra maga og þess vegna reiknum við með því að ef konur eru með slíkan maga þá hljóti eitthvað að vera inni í honum. Við þurfum að átta okkur á því að konur eru allavega í laginu og bumba þarf ekki að þýða barn.

Að því sögðu þá ættum við auðvitað líka að enduskoða þessa skelfingu sem tengist því að spyrja (eða vera spurð) hvort það sé barn á leiðinni þegar svo er ekki. Af hverju er þetta svona hræðilegt? Af því við erum að gefa í skyn að manneskjan sé feit? Í rauninni ekki, því þegar manneskja er þéttvaxin yfir allan líkamann er mun síður ályktað að hún sé ófrísk. Konur sem eru álitnar óléttar eru konur sem hafa smá bumbu þar sem maður býst ekki við neinni.  (Takið til dæmis mjónurnar í Hollywood sem vekja grunsemdir um barnsburð í hvert sinn sem þær nást á mynd að lokinni máltíð).

Og fyrir utan það, hvað er svona hræðilegt við það þótt einhver gefi í skyn að maður sé feitur? Er það ekki heila málið að allir líkamar eru góðir líkamar? Við þurfum að aftengja þessi neikvæðu viðhorf og tilfinningar við fitu og hluti af því er að hætta að líta á fitu sem móðgun. Ekki myndum við fara í hnút eða móðgast þótt einhver segði að við værum hávaxin eða með þykkt hár. Kannski passar sú lýsing og kannski ekki. Við getum verið sammála eða ósammála. En við verðum ekkert reið þótt einhverjum finnist við vera með þykkt hár en okkur finnst það ekki.

Það er einmitt málið. Við ættum að stefna að því að lýsingar á líkamsvexti verði hlutlaus fyrirbrigði í stað þess að vera tilfinningahlaðin sprengjusvæði. Það að vera sagður feitur (eða með barni) ætti ekki að vekja meiri viðbrögð en að vera sagður með litla fætur. Eða stór augu eða granna fingur. Við erum kannski ekki sammála. Okkur finnst kannski að augun okkar eða fæturnir séu bara venjuleg. En við verðum ekkert reið þótt einhverjum finnist eitthvað annað.

„Ef maður skoðar tré mjög náið tekur maður eftir öllum hnútunum og dauðu greinunum, alveg eins og með líkama okkar. Þá skilur maður að fegurð og ófullkomnleiki fara vel saman.“

– Tilvitnun í Matthew Fox úr Lost þáttunum í Fréttablaðinu 7. júní sl.

Látum þessi orð leiða okkur inn í sumarið þegar hiti og sól kalla á léttari klæði og hýrnandi brá. Þrátt fyrir árlegt kvak líkamsræktarstöðva um þetta leyti er engin krafa um líkamlega fullkomnun til þess að mega njóta árstíðarinnar til fulls. Tökum fagnandi á móti fegurð náttúrunnar í allri sinni mynd.

Jæja. Þá er loksins búið að slá því föstu: Offita er ekki átröskun. Þótt ótrúlegt megi virðast þurftu helstu sérfræðingar veraldar í alvöru að setjast niður og ræða það hvort offita, þ.e. þyngdarstuðull 30 og yfir, ætti að flokkast sem geðröskun. Að sjálfsögðu komust þau að þeirri niðurstöðu að svo var ekki, enda bæði fáránlegt og ógnvekjandi til þess að hugsa að hægt sé að greina geðraskanir með vigt og málbandi.  Feitt fólk getur auðvitað þjáðst af átröskunum eins og aðrir, en það er einmitt málið: Átröskun, eins og aðrar geðraskanir, geta komið fyrir hjá fólki af öllum stæðrum og gerðum.

Ég hef rekist á þessa vitleysu á ólíklegustu stöðum. Meira að segja hef ég lesið greinar eftir virta höfunda í virtum fagtímaritum sem tala um að „offita sé sú tegund átröskunar sem hafi aukist hraðast hin síðari ár“ og „offita sé alvarlegasta átröskunin“. Kannski er verið að rugla saman offitu og ofátsröskun (binge eating disorder). Í því felst ákveðin rökvilla. Flestir sem þjást af ofátsröskun eru feitir. Rétt er það. En flest feitt fólk þjáist samt ekki af þessari röskun.

Alveg eins og allir kettir eru spendýr en ekki eru öll spendýr kettir. Langt því frá.

Ég er búin að vera að bíða eftir því að einhver gagnrýni holdafar okkar fulltrúa í söngvakeppni Evrópskra sjónvarpsstöðva. Ekki af því að ég hafi gaman af slíku eða finnist Hera eiga það skilið heldur af því það er dæmigert að þegar þéttholda manneskja gerir eitthvað markvert þá er einblínt á holdafar hennar. Ég þurfti auðvitað ekki að bíða lengi.

Í umræðum um fatnað og útlit Heru hafa margir lýst ánægju með hvað kjóllinn hennar virkaði „grennandi“ á sviðinu. Í þessu felst lítt dulin gagnrýni á vaxtarlag hennar―kjóllinn á að hylja þá staðreynd að hún er feit. Linda Björg Árnadóttir,  fagstjóri fatahönnunardeildar Listaháskóla Íslands, lýsti til dæmis ánægju sinni með það hve ermarnar væru grennandi í samtali við Fréttablaðið í fyrradag en bætti við að kjóllinn hefði þó mátt vera síðari til  að láta Heru virðast grennri og hávaxnari. Markmiðið með klæðnaði þéttvaxinnar manneskju virðist alltaf vera að skapa einhverskonar tálsýn um að hún sé grönn. Af hverju er ekki bara hægt að segja að hún líti vel út, kjóllinn passi henni fullkomnlega og hún sé æðisleg?

Karl Berndsen stílisti gekk skrefinu lengra í samtali við vefritið Pressuna þar sem hann álasaði Heru fyrir að hafa ekki grennt sig nægilega fyrir keppnina og kallaði bakraddasöngkonurnar „fitubollulegar“. Ég hvet Heru og hennar fylgdarlið til að svara fyrir sig fullum hálsi þegar þær koma til baka og sýna öðrum konum að sá tími þar sem afturhaldssömum karlmönnum leyfist að gagnrýna holdafar kvenna sé liðinn.

Hera var stórglæsileg á sviðinu í fyrradag. Hún leit einstaklega vel út, stór, sterk og flott kona. Það þarf ekkert meira um það að segja.

Í síðustu viku var sagt frá rannsókn í New York Times sem sýndi að þéttvaxin börn verða frekar fyrir stríðni og aðkasti af hálfu skólafélaga sinna en önnur börn. Rannsóknin, sem var unnin í Bandaríkjunum og birtist fyrir skemmstu í tímaritinu Pediatrics, sýndi að grunnkólabörn eru 13% líklegri til þess að verða fyrir aðkasti jafnaldra ef þau eru of þung samkvæmt stöðlum en séu þau of feit aukast líkurnar um 60%.  Rannsakendurnir skoðuðu hvort aðrir þættir, eins og kynþáttur, námsárangur eða efnahagsstaða barnanna skiptu máli en svo reyndist ekki vera: Ef börn eru feit er líklegt að þau verði fyrir áreitni, hvort sem þau eru fátæk eða rík, hvít eða svört, gáfnaljós eða tossar.

Þessar niðurstöður ættu að skoðast í ljósi þeirra viðhorfa sem almennt ríkja gagnvart fitu og feitu fólki. Þegar fita er álitin opinber sönnun um veikleika og líkamsvöxtur er talinn undir persónulegri stjórn er auðvelt að líta niður á þann feita. Hann er auðvitað bara aumingi sem getur sjálfum sér um kennt. Ef hann hefði eitthvað bein í nefinu (væri ekki svona latur, gráðugur, veiklundaður eða í mikilli afneitun), þá væri hann ekki feitur. Ekki satt?

Það eru einmitt þessi viðhorf sem liggja til grundvallar fitufordómum. Einmitt þessi viðhorf taka börnin okkar inn í gegnum félagsmótun og verða til þess að þau mismuna félögum sínum eftir líkamsvexti―eða lenda í slíkum hremmingum sjálf.

Flestar rannsóknir á þessu sviði benda til þess að feit börn eigi sér hvergi griðarstað frá andúð og mismunun. Þau verða fyrir neikvæðum athugasemdum, stríðni, fordómum og líkamlegu aðkasti í skólanum, meðal krakkanna í hverfinu og jafnvel heima hjá sér, þar sem foreldrar og systkini koma með aðfinnslur og athugasemdir um holdafar þeirra. Það er ótrúlega sorglegt að kynna sér þessar rannsóknir og hvarvetna blasir við staðfesting á því að fitufordómar séu síðasta leyfilega tegund fordóma í vestrænum samfélögum.

Margir vilja nota þetta sem rök fyrir því að leggjast enn harðar í forvarnir og meðferð gegn offitu. En þessi vandi verður ekki leystur með því að losna við feitu börnin. Í fyrsta lagi mun það ekki takast því fjölbreytileiki líkamsvaxtar er staðreynd og það verður alltaf einhver sem er feitur. Ef ekki er unnið með gildi og viðhorf samfélagsins til holdafars verður sá hópur sem er feitur (hvort sem hann er fjölmennur eða fámennur) áfram fyrir neikvæðum viðbrögðum. Í öðru lagi er siðferðilega rangt að bregðast við vandamáli, sem stafar af skorti á mannvirðingu og umburðarlyndi, með því að losna við eða breyta hópnum sem um ræðir. Það á ekki að bregðast við kynþáttafordómum með því að takmarka innflutning fólks af ólíkum uppruna. Það á ekki að bregðast við fordómum í garð samkynhneigðra með því að fara fram á að samkynhneigt fólk sýni ekki hegðun sem opinberar kynhneigð þeirra, s.s. að leiðast eða kyssast almannafæri.

Neikvæð viðhorf, fordómar og mismunun eru ekki vandamál sem þolendunum ber að leysa, heldur gerendunum. Þeir gera það hins vegar sjaldnast sjálfviljugir heldur eru mannfjandsamleg viðhorf kveðin í kútinn þegar nógu stórir hópar fólks þora að taka afstöðu gegn þeim og tala gegn þeim hvenær sem færi gefst.

Í síðustu viku fóru sjálfboðaliðar á vegum Megrunarlausa dagsins á stúfana og buðu fólki að stíga á vigt sem sýndi jákvæð lýsingarorð í staðinn fyrir kílóatölur. Hugmyndin var að rjúfa þann neikvæða vítahring þar sem fólk notar vigtina sem allsherjar dómara og leyfir henni að ráða því hvort það sé ánægt með sjálft sig og lífið eða ekki. Ef vigtin sýnir ásættanlega tölu er allt gott og við erum töff, sæt og skemmtileg. En ef talan er ekki sú sem vonast var eftir er allt ómögulegt, við erum ljót og ömurleg og dagurinn ónýtur. Þetta er afar neikvætt mynstur sem margir eru fastir í og þess vegna vildum við benda á þá einföldu staðreynd að mannkostir eru ekki mældir í kílóum. Við höfum öll góða kosti til að bera óháð holdafari. Flestir sem við hittum voru mjög ánægðir með þetta framtak og voru sammála okkur um að það mætti vera minni áhersla á líkamsvöxt og þyngd í samfélaginu.

Það var afar lærdómsríkt að standa á fjölförnum stöðum og bjóða ókunnugu fólki að stíga á vigtina. Sumir voru forvitnir og voru strax til í tuskið. En margir tóku á sig stóran sveig um leið og þeir sáu okkur—og vigtina—til að verða ekki á vegi okkar. Sumir  reyndu að labba eins hratt og þeir gátu framhjá okkur og kölluðu til baka: „Ekki séns!“ þegar við buðum þeim á vigtina, áður en okkur tókst að útskýra að hér væri engin venjuleg vigt á ferð. Þessi reynsla kenndi okkur að fólk, og þá sérstaklega konur, er dauðhrætt við vigtina. Við hittum unglingsstúlkur sem voru lengi að mana hvor aðra upp í að stíga á vigtina, jafnvel þótt þær væru búnar að grandskoða hana og sjá að það voru engar tölur á skífunni, heldur bara orð eins og: „frábær“, „meiriháttar“ og „hrífandi“. Sumir voru vissir um að það væri eitthvað plat á bak við þetta—að við værum með leynilegan lista þar sem mætti sjá að „meiriháttar“ þýddi í raun 65 kg. og „töff“ 79 kg. Mjög margir voru tortryggnir og það sem flestir virtust búast við var að opinber niðurlæging fylgdi því að stíga á vigtina.

Það er ótrúlegt að þetta litla tæki geti haft niðurlægjandi og niðurrífandi áhrif. Fólk er hræddara við vigtina en flestar aðrar líkamlegar mælingar, jafnvel þótt þær hafi mun meiri heilsufarslega þýðingu. Ég efast t.d. um að fólk sé jafn hrætt við mælingar á blóðþrýstingi, blóðfitu eða beinþéttni. Enda kemur það alltaf betur og betur í ljós að vanlíðan okkar, þráhyggja, ótti og skömm í sambandi við þyngd snýst miklu frekar um sjálfsmynd og félagslega stöðu en heilsufar. Þyngd hefur félagslega merkingu sem mælingar á blóðþrýstingi og beinþéttni hafa ekki.

Markmið okkar sem berjumst fyrir líkamsvirðingu er að þyngd verði hlutlaust fyrirbæri sem hafi ekki dýpri félagslega merkingu heldur en skóstærð. Það getur verið athyglisvert þegar fullorðin manneskja notar skó númer  35 eða 47 og kannski segir einhver „Vá! Rosalega ertu með stóra (eða litla) fætur“. En það hefur engin sérstök áhrif á viðmælandann, sem bara ypptir öxlum og kinkar kolli. Þetta skiptir engu máli. Og svo er bara farið að tala um eitthvað annað.

Megrunarlausi dagurinn (International No Diet Day) er alþjóðlegur baráttudagur gegn megrun, átröskunum og fordómum vegna holdafars. Árið 1992 stofnaði Mary Evans Young, fyrrum átröskunarsjúklingur, International No Diet Day til þess að vekja athygli á skaðlegum áhrifum útlitsdýrkunar og mismununar í garð þeirra sem falla utan hins viðurkennda ramma um æskilegan líkamsvöxt. Síðan þá hefur skipulögð dagskrá verið haldin víða um heim árlega þann 6. maí til þess að vekja athygli á þjáningum sem hljótast af þráhyggju um grannan vöxt og almennri andúð á fitu. Á þessum degi eru allir hvattir til þess að láta af viðleitni sinni til þess að grennast, þó ekki væri nema í einn dag, og leyfa sér að upplifa fegurð og fjölbreytileika mismunandi líkamsvaxtar og sjá fyrir sér veröld þar sem megrun er ekki til, þar sem hvers kyns líkamsvöxtur getur verið tákn um hreysti og fegurð og mismunun vegna holdarfars þekkist ekki.

Á þessum degi viljum við:

• fagna margbreytilegum líkamsvexti af öllum stærðum og gerðum
• minna á rétt ALLRA til heilbrigðis, hamingju og velferðar óháð líkamsvexti
• lýsa yfir opinberum frídegi frá hugsunum um mat, megrun og líkamsvöxt
• vekja athygli á lítt þekktum staðreyndum um megrun, heilsu og holdafar
• minna á hvernig megrun og stöðug krafa um grannan vöxt er samfélagsleg atlaga gegn konum
• minnast fórnarlamba átraskana og hættulegra megrunaraðferða
• berjast gegn andúð á líkamsfitu og fordómum vegna vaxtarlags.

Megrunarlausi dagurinn hefur verið haldinn hátíðlegur á Íslandi síðan 2006. Hægt er að lesa um Megrunarlausa daga liðinna ára hér en í ár verður stefnan tekin á Kringluna og Smáralind, þar sem hressir sjálfboðaliðar munu dreifa barmmerkjum og lesefni og bjóða fólki að stíga á sérhannaða Vei! vigt, sem sýnir jákvæð lýsingarorð (töff, frábær, heillandi) í staðinn fyrir tölur. Allir að kíkja!

Hér er frábært myndband frá Yale háskóla um fitufordóma meðal barna:

Þessi grein er fyrir ykkur sem eruð sannfærð um að barátta gegn offitu sé góð hugmynd. Fyrir ykkur sem teljið að feitt fólk sé alltaf afbrigðilegt og óheilbrigt—og það sé brýn nauðsyn að koma þeim í skilning um það. Það er alltaf gott að kynna sér málin frá öðrum hliðum. Það er til feitt fólk sem á ekki við nein önnur vandamál að stríða en að hafa fæðst í líkama sem okkar menningarheimi líkar ekki við. Feit börn sem hafa ekkert til saka unnið, ekki gert neitt rangt, en fá að heyra það aftur og aftur í okkar samfélagi að þau séu ekki í lagi. Og við sjáum ekkert athugavert við það.

Það þarf að efla vitund fólks um mikilvægi þess að hugsa vel um líkama sinn. Það er alveg rétt. En það á við um alla. Grannt fólk lifir líka óheilbigðu lífi. Ef það er óhollustan sem við höfum mestar áhyggjur af þá liggur beinast við að sjónum okkar sé beint þangað. Að skilaboðin séu send til allra en ekki bara til þeirra sem eru í betri holdum. Hvað þá að baráttan fyrir heilsusamlegu lífi sé sett fram sem útrýmingarherferð gegn feitum líkömum. Við þurfum að fara að átta okkur á því að inni í þessum feitu líkömum býr fólk, sem á sama tilverurétt og allir aðrir, og að fjandsamleiki okkar í garð líkama þeirra hefur aðeins bakað þeim óþarfa sorg, sjálfsfyrirlitningu og skömm.

Þegar hugað er að matarvenjum barna skiptir máli hvernig umhverfi þeirra er uppbyggt, hvernig andrúmsloft ríkir á heimilinu og hvaða venjur ríkja í tengslum við neyslu matar. Hér á eftir fara nokkrir punktar um hvernig hægt er að skapa heilbrigt og afslappað matarumhverfi á heimilinu, sem auðveldar börnum að tileinka sér góðar matarvenjur og viðhalda náttúrulegum tengslum við eigin matarlyst, sem hjálpar þeim að halda heilsu og jafnvægi í þyngd.

1. Skipting ábyrgðar. Bandaríski næringarfræðingurinn Ellyn Satter hefur áratuga reynslu í meðferð næringarvandamála hjá börnum og hefur ritað fjölda bóka um það efni. Hún mælir með því að ábyrgð á næringu skiptist jafnt milli barna og foreldra. Foreldrar bera ábyrgð á því hvenær er borðað, hvar það er gert og hvað á að vera í matinn. Börnin ráða því hins vegar hvort og hversu mikið þau borða. Með öðrum orðum: Foreldrarnir bera ábyrgð á því að kaupa inn, búa til matinn og ákveða stað og stund fyrir máltíðina. Þeirra ábyrgð er fólgin í því að halda reglu á matmálstímum og bjóða upp á næringarríkan mat.  Enginn veit hins vegar betur en börnin sjálf hvort þau eru svöng eða hvenær þau eru orðin södd og því eiga þau sjálf að ráða magni matarins. Rannsóknir benda til þess að mikið af næringarvandamálum barna stafi af því að þessi ábyrgðarsvið séu ekki virt. Annars vegar vegna þess að foreldrar gæta þess ekki að regla ríki á matmálstímum og nógur matur sé í boði, hins vegar vegna þess að þeir reyna að stýra því sem er ekki á þeirra ábyrgðarsviði, t.d með því að pína mat í börn sem eru ekki svöng eða leyfa lystugum börnum ekki að borða nægju sína. Til þess að börn geti viðhaldið eðlislægum tengslum sínum við matarlystina og þekki sitt magamál verður umhverfið að leyfa þeim að fylgja eftir þeim merkjum sem líkaminn gefur þeim.

2. Afslappað og ánægjulegt andrúmsloft. Hafðu ákveðnar reglur og borðsiði við matarborðið sem börnin læra og treysta á. Börn þurfa að læra að hegða sér vel við matborðið, ekki aðeins til þess að hinir fái frið heldur til þess að þau sjálf geti notið þess að borða. Góð regla er að enginn standi upp fyrr en aðrir eru búnir til þess að ekki skapist hefð fyrir því að heimilisfólkið skófli í sig matinn á sem skemmstum tíma og máltíðin einkennist af óróa. Skemmtilegar samræður lífga upp á máltíðina og gera hana að ánægjustund fyrir fjölskylduna, en ekki ætti að ræða erfið mál á þessum stundum. Hægt er að skapa ýmsar venjur, t.d. að allir segi frá einhverju skemmtilegu sem kom fyrir þann daginn o.fl.

3. Engin truflun við matarborðið. Ekki er sniðugt að hafa kveikt á sjónvarpi eða útvarpi, leyfa lestur blaða eða leikföng við matarborðið vegna þess að slíkt truflar börnin við að borða og dregur úr getu þeirra til að hlusta á líkama sinn. Ef börn fá að leika sér við matborðið er hætta á því að þau gleymi því að borða og fari svöng frá borðum. Sömuleiðis getur sjónvarpsgláp ýtt undir að börnin borði meira en þau þurfa af því þau taka ekki eftir merkjum um að vera orðin södd. Utanaðkomandi truflun rýfur auk þess sambandið milli þeirra sem deila máltíðinni þannig að athyglin verður á því sem verið er að lesa eða horfa á en ekki hjá hvert öðru.

4. Fjölbreytni í matarvali. Hafðu fjölbreyttan mat á borðum sem tekur tillit til bæði hollustusjónarmiða og óska fjölskyldumeðlima. Hér gildir reglan um meðalhófið. Ef börnin þín eru sólgin í snakk eða kex, hafðu þetta þá stundum á borðum sem hluta af venjulegri máltíð. Til dæmis er hægt að bera stundum fram snakk með samlokum í hádegismat eða bjóða upp á kex í eftirrétt. Það er betra að börn læri að umgangast þessar matartegundir sem hluta af eðlilegu mataræði en að þau fari að líta á þær sem forboðnar og stelist í þær þegar færi gefst. Það er heldur ekki sniðugt að skapa neikvæðar tilfinningar gagnvart því sem börnum þykir gott því það kallar aðeins á togstreitu og samviskubit sem hefur ekki góð áhrif á samband þeirra við matinn. Betra er að þau læri að umgangast góðgæti á eðlilegan hátt og venjist því að það sé stundum í boði og stundum ekki.

5. Regla á matmálstímum. Sjáðu til þess að börnin þín fái að borða á 2-3 klukkutíma fresti og reyndu að bjóða alltaf upp á mat á sömu tímum til þess að börnin geti treyst því að fá mat reglulega. Óregla á matmálstímum getur skapað erfiðleika fyrir barnið við að hlusta á líkama sinn því þá blandast við óvissa um hvenær matur verður næst í boði. Góð regla er að hafa þrjár máltíðir á dag og tvo til þrjá millibita. Millibitar geta verið ávextir, hnetur, harðfiskur, brauðsneið, niðurskorið grænmeti, ostbitar o.fl. sem er nóg til að fleyta barninu fram að næstu máltíð en ekki svo mikið að það spilli matarlystinni.

6. Ekkert nart á milli mála. Ekki leyfa börnunum þínum að ganga frjálst í ísskápinn því það truflar þau við að læra að borða á reglulegum tímum og skemmir matarlystina fyrir næstu máltíð. Þau þurfa að mæta svöng í máltíðir til þess að hafa áhuga á matnum og til þess þurfa að líða allavega 2-3 klukkutímar á milli mála.

7. Bjóðið stundum upp á eftirrétt. Þetta er liður í því að barn læri að umgangast eftirsóknarverðan mat sem hluta af eðlilegu mataræði. En ekki setja þau skilyrði að barnið klári matinn sinn því það hvetur til þess að barnið fari yfir sín eigin seddumörk til þess að fá það sem það langar í. Hins vegar ætti ekki að gefa nema einn skammt af eftirrétt og ef barnið vill meira getur það fengið meira af því sem var í matinn.

8. Ekki leyfa mat annarsstaðar en í eldhúsinu. Bæði er þetta góð leið til að halda húsinu hreinu en vinnur líka gegn því að börnin þurfi alltaf eitthvað nart fyrir framan sjónvarpið eða tölvuna. Ef börn venjast því að borða á meðan þau gera eitthvað annað þá tapa þau smám saman tengslunum við innri boð líkamans um hungur og seddu. Ef þau venjast því hins vegar ekki að borða fyrir framan sjónvarpið þá sakna þau þess ekki.

9. Líkaminn þarf mat. Útskýrðu fyrir barninu þínu af hverju það er mikilvægt að borða mat úr öllum fæðuflokkunum og hvað gerist þegar líkaminn fær ekki þá næringu sem hann þarf. Við verðum pirruð, þreytt, fáum auðveldlega marbletti, verðum oftar veik og erum lengur að ná okkur ef við meiðum okkur eða veikjumst. Notaðu dæmi úr daglega lífinu til að skýra þetta. Með þessum hætti er hægt að stuðla að umhyggju og ábyrgð hjá börnum gagnvart líkama sínum.

10. Horfum á heildarmyndina. Ekki tala um mat sem hollan eða óhollan heldur kenndu barninu að horfa á heildarmyndina. Enginn matur er í raun hollur eða óhollur án tillits til samhengis. Lýsi er t.d. mjög hollt en það er samt skaðlegt í of stórum skömmtum. Sömuleiðis eru gulrætur og epli talin holl en það er samt ekki hollt að borða bara ávexti og grænmeti því við þurfum miklu meira til að vera heilbrigð. Á sama hátt er súkkulaði ekki óhollt nema það sé borðað í miklu magni og á kostnað nauðsynlegra næringarefna úr öðrum mat. Allt er þetta spurning um jafnvægi og það skiptir meira máli hvernig mataræði okkar er þegar á heildina er litið heldur en hvað við borðum einstaka sinnum.

11. Aldrei tala um mat í tengslum við holdafar. Matur er til þess að gefa okkur orku og kraft svo við höldum heilsu og okkur líði vel en ekki til að skapa „rétt“ útlit. Til þess að börn hugsi vel um sig og lifi heilbrigðu lífi þurfa þau að læra góðar lífsvenjur en það er óþarfi að blanda umræðu um holdafar inn í slíkt uppeldi. Það getur auk þess haft neikvæð áhrif því börn sem alast upp við áherlsu á holdafar eru líklegri til þess að líða illa yfir líkama sínum og þróa með sér átvandamál en önnur börn.