Næstkomandi fimmtudag mun verslun Evans í Kringlunni hefja sölu á nýrri fatalínu sem hönnuð er af pönksöngkonunni Beth Ditto. Beth Ditto er töff stelpa sem vílar ekkert fyrir sér. Hún braust úr sárri fátækt til fræðgar og frama og er þekkt fyrir að fara sínar eigin leiðir. Hún er ekki aðeins fræg fyrir tónlistina sína heldur einnig fyrir það að vera feit og stolt af því. Það þykja nefnilega tíðindi.

Beth Ditto er stórkostleg fyrirmynd sem sýnir að maður þarf ekki að vera 40 kíló til að vera flott. Ég auglýsi hér með eftir slíkum fyrirmyndum á Íslandi. Ég veit ekki hversu oft ég hef haft augastað á fallegri og klárri feitri konu, og hugsað með mér að þarna sé komin manneskja sem hægt er að líta upp til. En það næsta sem ég veit er að sú hin sama er komin í átak eða viðtal í helgarblaðinu þar sem hún segir frá líkamsangist sinni og endalausri viðleitni til að grennast. Og þar með er draumurinn fallinn.

En ég er samt í smá vandræðum með Beth Ditto. Eins frábært og það er að hún skuli ekki vera í felum með holdafar sitt þá skil ég ekki alveg þessa strípihneigð hennar. Eins og í þessu viðtali þar sem hún byrjar á því að vippa sér úr bolnum þegar blaðakonan sest niður til að spjalla við hana. Hvað er það? Ef þetta væri einhver önnur fræg kona myndi svona lagað teljast fáránleg hegðun. Sjálfhverf og athyglissjúk. En hér þarf að hafa í huga að flestar aðrar frægar konur uppfylla stöngustu skilyrði fyrir nútímafegurð. Það þykir ekki fínt að flagga því um of. Það er svipað og að monta sig af því hvað maður á mikla peninga. En Beth Ditto er ekki vaxin samkvæmt neinum skilyrðum. Svo hvað er hún að gera?

Þegar ég hugsa málið betur þá sé ég samt að líkami Beth Ditto hefur mikilvæga merkingu. Það er örugglega þess vegna sem allir vilja að hún fari úr fötnum og af hverju hún er svona tilbúin til þess. Líkami hennar er tákn þess sem er bannað. Hann er ögrun við ríkjandi gildi sem segja að allt sem er eftirsóknarvert sé bundið við það að vera grannur. Dugnaður, gáfur, sjálfsagi, vinsældir, heilsa og fegurð. Staðalmyndin segir að feitt fólk hafi ekki neitt af þessu til að bera. Beth Ditto ögrar þessari hugmynd og þess vegna er líkami hennar svo mikilvægur. Kannski þarf að setja hann fram á sérlega áberandi hátt til þess að fólk fatti að þetta snýst einmitt um líkama hennar. Takið eftir honum. Pælið í honum.

Í kringum aldamótin síðustu var offita sett á oddinn í heilbrigðismálum og stríðið gegn fitu var hafið. Eitt af slagorðum þeirrar baráttu í Bandaríkjunum var að 300.000 dauðsföll mætti árlega rekja til offitu og þannig væri offita mesta heilsufarsógn þar í landi á eftir reykingum. Það sem kom þó aldrei fram var að þessi tala byggðist á heldur vafasömum gögnum. Rannsóknin sem lá þar að baki var metnaðarfull að því leyti að hún var fyrsta alvöru tilraunin til þess að áætla fjölda dauðsfalla af völdum offitu. Engu að síður voru þar ýmsir annmarkar, þar á meðal að ekki var stjórnað rétt fyrir áhrifum truflandi þátta, eins og kyns, aldurs og reykinga, og gagnasöfnin sem rannsóknin byggði á voru komin til ára sinna og gáfu ekki þversnið af bandarísku þjóðinni með tilliti til aldurs, kynja og kynþátta.

Nokkrum árum síðar var gengið skrefinu lengra og því haldið fram að offita hefði tekið við af reykingum sem leiðandi orsök ótímabærra dauðsfalla. Þessi staðhæfing byggðist á rannsókn sem þótti sýna að tollur offitu væri 400.000 dauðsföll á ári í Bandaríkjunum. Þrátt fyrir að þessi rannsókn hafi notað nýrri gagnasöfn en sú fyrri voru aðferðir þeirra nánast þær sömu og því svipaðir vankantar. Fljótlega kom í ljós að um ofmat var að ræða og neyddust rannsakendurnir til þess að draga niðurstöður sínar til baka og birta leiðréttingu.

Árið 2005 birtist önnur rannsókn, stýrð af Katherine Flegal og félögum hennar við CDC-stofnunina í Bandaríkjunum. Rannsókn þeirra var ólík hinum tveimur að því leytinu til að hún byggði á traustum, nýlegum gagnagrunni sem speglaði bandarísku þjóðina með tilliti til aldursdreifingar, kynja og kynþátta. Gögnin voru fengin úr hinni virtu NHANES langtímarannsókn, sem staðið hefur yfir frá því snemma á sjöunda áratugnum, og voru niðurstöðurnar skýrar. Dánartíðni reyndist ekki aukin meðal þeirra sem voru of þungir (BMI 25- <30) heldur voru dauðsföll í þessum þyngdarflokki færri en meðal fólks í kjörþyngd (BMI 18,5- <25). Lítilsháttar aukning kom fram meðal þeirra sem voru of feitir (BMI 30- <35) en meiri meðal þeirra sem voru mjög feitir (BMI 35 og yfir). Dánartíðni þeirra sem voru í undirþyngd (BMI <18,5) var þó yfirleitt hæst allra.

Þessi rannsókn er sú vandaðasta sem gerð hefur verið á tengslum þyngdar og dauða. Hún vakti mikla athygli og fyrst um sinn gerðu rannsakendurnir lítið annað en að svara gagnrýni. Það skrýtnasta var þó ekki hvað niðurstöðurnar leiddu í ljós heldur hve mjög þær komu fólki á óvart. Flestar rannsóknir sem kannað hafa samband þyngdar og dánartíðni sýna svipaðar niðurstöður og ættu því að vera vísindaheiminum vel kunnar. Samt stóðu allir á öndinni. Sumir gengu jafnvel svo langt að halda málþing til þess að kasta rýrð á rannsóknina og draga hæfni þeirra sem að henni stóðu í efa.

Þetta dæmi sýnir ágætlega hvernig fordómar og fyrirframgefnar hugmyndir stýra áliti fólks, jafnvel innan vísindanna. Við erum öll alin upp við þá hugmynd að fita sé slæm. Okkur finnst erfitt að ímynda okkur nokkuð annað og þegar við rekumst á eitthvað sem gengur gegn skoðunum okkar, þá lítum við framhjá því. Við tökum frekar eftir því sem staðfestir rótgrónar hugmyndir okkar og þannig verðum við sífellt sannfærðari um að þær séu réttar.

Nú í júní birtust tvær rannsóknir til viðbótar. Önnur kanadísk og hin japönsk. Sú kanadíska var svipuð Flegal rannsókninni að því leyti að þetta var vönduð rannsókn með gott alhæfingargildi. Niðurstöðurnar voru þær sömu: Þeir sem voru of þungir lifðu lengur en fólk í kjörþyngd. Mesta áhættan reyndist vera meðal þeirra sem voru annað hvort mjög feitir eða mjög grannir, en þó meiri meðal þeirra síðarnefndu. Japanska rannsóknin, sem tók aðeins til eldri borgara, leiddi í ljós sama mynstur. Minnsta hættan fólst í því að vera of þungur en mesta áhættan tengdist grönnum vexti, jafnvel þótt það væri innan marka kjörþyngdar.

Sund er hin fullkomna heilsurækt. Það er ekki aðeins alhliða hreyfing sem stykir hjarta, lungu og alla helstu vöðvahópa líkamans, heldur eflir sundiðkun líka geðheilsuna betur en nokkur önnur hreyfing. Leyfið mér að útskýra.

Sund býður upp á hreyfingu úti undir beru lofti mitt í hringiðu náttúruaflanna. Það eitt eflir andann. Það er ekki til neitt sem heitir vont veður í sundi. Það er frábært þegar það er sól. Ef maður lokar augunum er eins og maður sé á Ibiza. Það er yndislegt þegar það er snjókoma, sérstaklega á köldum vetrarkvöldum. Það er hressandi þegar það er rok og rigning. Því brjálaðra veður, þeim mun notalegra er að kúra sig í heita pottinum. Soðningin býður auk þess upp á fjölbreyttan félagsskap og spennandi samræður. Einmana fólk ætti að gera mikið af því að fara í sund. En rúsínan í pylsuendanum er að í sundi býðst einstakt tækifæri til að sjá hvernig alvöru líkamar líta út.

Fyrir nútímafólk sem býr við stöðugt áreiti tölvugerðra líkama og útlitsviðmiða sem eru löngu komin út fyrir öll velsæmismörk, þá eru sundstaðirnir kannski einu staðirnir á jarðríki sem bjóða upp á tengingu við raunveruleikann. Í sundi eru manneskjur af öllum stærðum og gerðum. Maður getur séð hvernig alvöru konur og karlar líta út frá frumbernsku til elliára. Maður getur séð svart á hvítu hvernig mannslíkaminn vex og dafnar, þroskast og eldist, ár frá ári og losnað þannig við alla ímyndunarveiki um hvað er „rétt“ útlit. Maður sér að flest smábörn eru með bumbu. Flestar konur eru með mjúkan maga og appelsínuhúð. Brjóst eru ekki stinn nema á unglinsstúlkum. Gamlar konur eru með siginn maga, rass og brjóst en litríkar sundhettur og varalit. Þegar maður er í sundi er auðvelt að sætta sig við hlutskipti sitt sem ófullkomin manneskja á lífsbrautinni. Það eina sem fyrir okkur liggur er að eldast, færast frá því að vera smábörn yfir í að verða fullorðin yfir í að verða gamalmenni. Við fáum engu ráðið nema því hvernig við förum þessa ferð: Angistarfull og spyrnandi við fótum eða með bros á vör og glitrandi sundhettur.

Fjallað var um líkamsvirðingu í þættinum Good Morning America fyrr í vikunni, þar sem m.a. var rætt við þekkta bloggara úr andspyrnuhreyfingu feitra og vísindakonu hjá Rudd stofnuninni við Yale háskóla sem rannsakar fitufordóma (sjá myndband).

Hakan á mér skall harkalega í gólfið þegar ég gekk inn í bókabúð um daginn og sá nýja megrunarbók í stöflum út um allt. Safakúrinn. Ég ætlaði ekki að trúa mínum eigin augum. Ég sem hélt í einfeldni minni að fólk væri orðið svo lífsreynt í megrunarbröltinu að það þýddi ekkert að bjóða upp á svona öfgakúra lengur.

Safakúrinn er brenndur öllum þeim merkjum sem einkenna öfgafulla megrunarkúra. Hann boðar mikið þyngdartapi á skömmum tíma. Hann einkennist af einhæfu fæði og mikilli takmörkun hitaeininga. Hann byggist á skyndiáhlaupi en ekki heilsusamlegri lífsstílsbreytingu. Höfuðáherslan er á útlit og boðskapurinn er að það sé fyllilega réttlætanlegt að svelta sig til þess að passa í uppáhalds kjólinn eða líta vel út á ströndinni.

Höfundurinn bókarinnar veit samt greinilega upp á sig skömmina því í upphafi er því lýst yfir að eflaust verði margir til þess að afskrifa þessa bók sem bull og vitleysu, en ekkert mark sé takandi á slíku tuði þar sem án efa séu á ferðinni brjóstumkennanlegir skyndibitasjúklingar að réttlæta eigið neyslumynstur. Strax í byrjun er því dregin upp svart-hvít mynd af „hinum réttlátu“ (þeim sem stunda öfgafullt líferni í von um félagslega viðurkennt útlit) og „hinum syndugu“ (þeim sem liggja í glannalegu sukki án tillits til afleiðinganna). Meðalvegurinn, venjulegt fólk sem borðar fjölbreyttan mat, hreyfir sig hæfilega og lifir ágætis lífi, er ekki til.

Bókin byggir á þeirri hugmynd að líkaminn sé eins og vél eða tæki, sem safnar ryki og óhreinindum, og þarf því að þvo reglulega, bæði að utan sem innan. Þetta er í raun aldagömul pæling nema hvað í gamla daga voru innahreinsanir framkvæmdar með bænahaldi og iðrun í þeim tilgangi að færast nær guði. Í dag felst hreinsunin í því að sjá eftir því sem maður hefur borðað og lofa að gera það aldrei aftur til þess að færast nær ríkjandi staðalmyndum.

Í upphafi bókarinnar er tekið fram að nauðsynlegt sé að innbyrða nægilegt magn hitaeininga til þess að forða því að líkaminn fari í sveltisástand þar sem hann reynir að halda í fituna og safna forða í stað þess að grennast. Mikið rétt. Síðan er því haldið fram að kúrinn innihaldi einmitt nógu margar hitaeiningar til þess að koma í veg fyrir þetta. Það er alrangt. Dagskammtar safakúrsins eru um 1000 til 1400 hitaeiningar. Eðlileg orkuþörf fullorðinna er í kringum 2000 hitaeiningar á dag og því nokkuð ljóst að kúrinn fullnægir ekki þeim þörfum. Það eru engir töfrar á bak við þennan kúr frekar en aðra – ef þú borðar of lítið þá léttistu – og það er ekki vegna þess að þú ert að „hreinsa þig“ eða losna við óæskileg eiturefni, heldur vegna þess að líkami þinn fær ekki nóga orku til daglegra starfa.

Einmitt þetta kveikir á þeim líffræðilegu varnarviðbrögðum sem kúrinn lofar að sneiða hjá. Þegar við fáum ekki nóg að borða fer ósjálfrátt í gang ferli sem miðar að því að hámarka afkomulíkur þrátt fyrir fæðuskort. Þessi kúr sneiðir ekki hjá þeim vanda frekar en aðrir. Þarna er einnig komin ástæða þess að megrun virkar ekki þegar til lengri tíma er litið. Það er ekki tilviljun að flestir þyngjast aftur. Það er náttúrulögmál.

Þegar líkaminn telur að hungursneið sé skollin á – sem gerist óhjákvæmilega þegar við fáum helmingi til þriðjungi minna að borða en við þurfum – þá bregst hann við með því að draga úr orkueyðslu og reyna hvað hann getur að auka orkuneyslu. Þetta er ekkert öðruvísi en þegar efnahagskreppa skellur á samfélögum, þá verður óhjákvæmilega samdráttur. Sem sagt, það hægist á efnaskiptum (við eyðum minni orku í daglegar athafnir og líkamsstarfsemi), líkamshiti lækkar (okkur verður kalt) og hugarstarfsemi dregst saman (við verðum pirruð, þröngsýn og eigum erfiðara með að einbeita okkur og taka ákvarðanir). Auk þess eykst matarlyst og við eigum erfiðara með að hætta að borða. Við hugsum stöðugt um mat og dreymir jafnvel um mat. Það sem áður vakti lítinn áhuga virkar nú syndsamlega lokkandi og allt matarkyns bókstaflega æpir á mann. Þarna eru að verki sterk og frumstæð öfl sem hafa haldið lífi í mannfólkinu frá örófi alda. Það er beinlínis kjánalegt að ætla sér að sigrast á þessum öflum með viljastyrknum einum saman.

Það að grennast og þyngjast aftur er fyrirsjáanleg útkoma allra megrunarkúra. Það er niðurdrepandi, sérstaklega þegar maður hefur eytt tugum þúsunda í safapressur og rándýrt grænfóður (bókin útheimtir kaup á 22 tegundum af ávöxtum og 15 grænmetistegundum fyrir þessa einu viku sem kúrinn á að gera sitt kraftaverk) en það er ekki það versta. Safakúrinn getur auðveldlega orðið olía á eld þeirra sem eru viðkvæmir fyrir því að þróa með sér átröskun, enda allur fókus á grannan vöxt, hitaeiningar og hratt þyngdartap. Útlitsþráhyggjan er í algjöru fyrirrúmi og talað um bikiní og þröngar gallabuxur við hvert tækifæri. Uppskriftirnar heita „hvetjandi“ nöfnum, eins og ber fyrir flatan maga og grænt og grannt, og gefnar eru hugmyndir að líkamsæfingum og fjölda hitaeininga sem þær eiga að brenna. Síðan er mælt með því að fólk haldi áfram að fylgja kúrnum um helgar og vegi upp á móti „slysum“ eins og að fá sér léttvínsglas eða smá bita af súkkulaði með því að skipta einni máltíð út fyrir safa úr kúrnum. Manneskja sem getur ekki notið minnstu lífsnautna án þess að þurfa að bæta fyrir syndir sínar er ekki heil á sál og líkama-og lífsvenjur hennar eru síst til eftirbreytni.

Þessi bók er dapurlegt innlegg inn í megrunarmenningu sem þegar hefur lagt líf margra í rúst. Þarna er ekki verið að boða heilbrigt líf heldur megrunaráráttu af verstu sort. Fylgjendur safakúrsins geta í besta falli vænst skammvinns þyngdartaps með fyrirsjáanlegri þyngdaraukningu. Í versta falli hrindir kúrinn af stað átröskunarmynstri sem einkennist af áframhaldandi fæðutakmörkun eða sveiflum milli aðhalds og ofáts. Megrun er nefnilega ein besta leiðin til þess að missa tökin á mataræðinu og læra reglubundið ofát. Sömuleiðis er það að vera sífellt að telja líkama sínum trú um að það sé komin hungursneið einkar árangursrík aðferð til að hvetja hann til óhóflegrar fitusöfnunar. Eða hvað gerum við þegar við teljum að vöruskortur sé yfirvofandi? Við hömstrum.

Bandaríska lyfja- og matvælaeftirlitið (FDA) hefur gefið út yfirlýsingu þar sem varað er við notkun fitubrennsluefnisins Hydroxycut. Fjöldi tilfella um alvarleg veikindi og a.m.k. eitt dauðsfall hafa verið rakin til notkunar þess. Fæðubótaefni hafa lengi verið mjög umdeild meðal heilbrigðisstarfsmanna og segja margir að þau falli í tvo flokka: Ef þau eru skaðlaus þá eru þau yfirleitt gagnslaus. Ef þau virka, þá eru þau oftast hættuleg. 

The inability of the volunteers to maintain their diets must give us pause. The study was led by seasoned investigators who were experienced in the performance of diet and drug trials. The participants were highly educated, enthusiastic, and carefully selected. They were offered 59 group and 13 individual training sessions over the course of 2 years. Nonetheless, their body-mass index (the weight in kilograms divided by the square of the height in meters) after 2 years averaged 31 to 32 and was moving up again. Thus, even these highly motivated, intelligent participants who were coached by expert professionals could not achieve the weight losses needed to reverse the obesity epidemic.

It is obvious by now that weight losses among participants in diet trials will at best average 3 to 4 kg after 2 to 4 years. … We do not need another diet trial; we need a change of paradigm.

In an effort to rationalize the use of dietary manipulation on detainees, Bush administration officials turned to Slim Fast and Jenny Craig.

In a footnote to a May 10, 2005, memorandum from the Office of Legal Council, the Bush attorney general’s office argued that restricting the caloric intake of terrorist suspects to 1000 calories a day was medically safe because people in the United States were dieting along those lines voluntarily.

„While detainees subject to dietary manipulation are obviously situated differently from individuals who voluntarily engage in commercial weight-loss programs, we note that widely available commercial weight-loss programs in the United States employ diets of 1000 kcal/day for sustain periods of weeks or longer without requiring medical supervision,“ read the footnote. „While we do not equate commercial weight loss programs and this interrogation technique, the fact that these calorie levels are used in the weight-loss programs, in our view, is instructive in evaluating the medical safety of the interrogation technique.“

Buried on the seventh page of a 43-page document, the note on dietary restrictions underscores the painstaking detail to which the Bush administration went in order to validate the use of harsh interrogation techniques. It also reflects a tendency by the memo’s authors to put some of their more interesting reflections not in the text of the memo itself, but in the footnotes.

Also listed at the bottom of some of the memorandum pages are admissions of interrogations that crossed medical and ethical lines, tips on how to prolong techniques while staying within the confines of the legal limits, and detailed efforts to objectively define what constitutes torture and pain.

Lesa meira: http://www.huffingtonpost.com/2009/04/17/bush-torture-memos-commer_n_188190.html?view=screen

Heilsa óháð holdafari (Health At Every Size) er ný nálgun að heilbrigði þar sem áhersla er lögð á heilbrigðar lífsvenjur, bætta sjálfsmynd og aukna vellíðan án áherslu á þyngd eða líkamsvöxt. Þessi hugmyndafræði er sprottin út frá óánægju með ríkjandi nálgun þar sem heilsuefling er samofin áherslu á þyngdarstjórnun. Rannsóknir sem sýna mikla erfiðleika við að ná langvarandi þyngdartapi, ýmis vandamál í tengslum við þyngdartap og þyngdarsveiflur og betri afkomulíkur meðal þeirra sem temja sér heilsusamlegri lífsvenjur þrátt fyrir litlar breytingar á þyngd benda allar til þess að ríkjandi áherslur séu rangar. Af þeim sökum hafa fræðimenn og fagaðilar víðsvegar um heim mælst til þess að ný stefna verði tekin upp þar sem áhersla verði lögð á lífsvenjur og heilsu en ekki holdafar sem slíkt. Þetta sjónarmið felur í sér byltingarkennda viðhorfsbreytingu gagnvart heilbrigði, þar sem hvorki er gert ráð fyrir því að grannur líkami sé forsenda góðrar heilsu né að þyngdartap þurfi að vera markmið heilsueflingar.

Ýmisleg bendir til þess að slík heilbrigðisstefna yrði heillavænlegri en sú sem nú er við lýði. Til dæmis er enginn undanskilinn nauðsyn þess að lifa heilbrigðu lífi ef áhersla er lögð á heilsu en ekki holdafar. Þegar þyngdartap er helsta markmið hollra lífshátta hafa þeir sem eru grannir frá náttúrunnar hendi litla ástæðu til þess að huga að matarvenjum sínum eða hreyfingu. Þeir hreykja sér þvert á móti af því að geta borðað hvað sem er án þess að fitna. Að líta á holdarfar sem mælistiku á heilbrigði gefur grönnu fólki falska öryggiskennd og letur það til þess að tileinka sér heilbrigðari lífsvenjur. Þetta getur haft afdrifaríkar afleiðingar þar sem rannsóknir sýna að kyrrsetufólk lifir skemur en þeir sem stunda reglulega hreyfingu óháð þyngd. Auk þess eru margir lífsstílstengdir kvillar grönnu fólki hættumeiri en þeim sem eru feitari.