Sú var tíðin að flestir karlmenn hefðu ekki látið grípa sig dauða í uppstillingu sem þessari, olíuborna og glennulega. En hér eru heimsþekktir fótboltamenn á ferð – og þeir víla það greinilega ekki fyrir sér.

Útlitsdýrkun í íþróttum var umfjöllunarefni knattspyrnumannsins Óla Stefáns Flóventssonar fyrir stuttu og er engin vanþörf á því að vekja upp slíka umræðu. Ég man hvað mér brá þegar ég heyrði í fyrsta sinn hóp unglingsstráka ræða um fitubrennslu og holdafar í heita pottinum í sundi fyrir nokkrum árum. Fram að því hafði ég haldið að þetta væri einkamartröð stúlkna. Þegar ég var unglingur hefði verið álíka líklegt að heyra stráka ræða um útlitskomplexa sín á milli eins og að hlusta á þá ræða uppskriftir og bróderingar. Það þótti bara alls ekki töff.

Því hefði þó sannarlega mátt fagna að strákar stigu í auknum mæli inn í „veröld kvenna“ og leggðu sitt af mörkum til að eyða kjánalegum staðalmyndum um konur og karlmenn, ef þeir hefðu ekki endilega þurft að velja þann hluta sem tengist einna helst minnimáttarkennd, kúgun og undirgefni. Það er veröld sem bæði kynin hefðu betur mátt fjarlægjast í stað þess að sameinast í ömurðinni.

Við hefðum getað sagt ykkur það, strákar, eftir okkar miklu og víðtæku reynslu, að útlitsdýrkun, fitukomplexar og matarþráhyggja eru hvorki gagnleg né gefandi fyrirbæri. Þetta er heimur sem lofar þér sjálfsöryggi, vinsældum og aðdáun, en aðeins ef þú uppfyllir ströngustu skilyrði um rétt útlit. En fegurðin er hverful, þannig að jafnvel þótt þér takist að ná þessum skilyrðum endrum og sinnum, þá renna þau þér jafn óðum úr greipum. Auk þess fylgir útlitsdýrkuninni ákveðið hugarfar sem leiðir til þess að þú horfir á þig með æ hvassari gagnrýnisaugum og munt þess vegna sífellt vera að uppgötva nýja og nýja útlitsgalla. Þetta hefðu nú stelpur með áralanga reynslu af því að horfa á sig með smásjá getað sagt ykkur. Með aldrinum verða svo dagarnir þar sem þér finnst þú ná tilskildu marki sífellt færri uns þú endar hnugginn og beygður með ónýta sjálfsmynd – enda búinn að binda hana við eitthvað sem er ómögulegt að ná.

Hingað til hafa rannsóknir ítrekað sýnt að konur eru með verri líkamsmynd en karlar. Þetta telja fræðimenn leiða til þess að þær verði óöruggari með sig, finnst þær háðar áliti annarra og þjást frekar af þunglyndi og átröskunum en karlar. Af hverju karlmenn kjósa að feta þessa dapurlegu slóð er fjarri mínum skilningi. Æskilegra hefði verið að konur fyndu leiðina út en að karlar eltu þær inn í ruglið. En það er ekki of seint að snúa við. Látið reynslu okkar af kúgun fegrunar- og megrunariðnaðarins ykkur að kenningu verða:  Ekki vera sökkerar!

Ég er hef lengi beðið eftir því að feit manneskja verði sýnd í jákvæðu ljósi í sjónvarpi. Í gærkvöldi munaði mjóu að sá draumur hefði ræst þegar dæmigerður sætur strákur í sjónvarpsþættinum Glee féll fyrir feitu stelpunni í bekknum. Það verður þó að segjast að tilraun höfunda þáttanna til að brjóta niður staðalmyndir varð, þegar öllu var á botninn hvolft, frekar misheppnuð. Því miður.

Karakter feitu stelpunnar var töff og kjaftfor – sem er hressandi tilbreyting frá feitu stelpunni sem er feimin og inn í sig – en þó var gengið full langt á köflum þannig að stúlkan endaði hálfpartinn í hinni stereotýpunni: Feita tuddanum. Framkoma hennar var svo fruntaleg og ofstækisfull á stundum að áhorfandinn komst vart hjá því að velta því fyrir sér hvort hún væri raunverulega svona töff eða hvort hrjúft yfirborðið ætti að vera einskonar brynja til að verja viðkvæmt hjartað fyrir grimmri veröld. Sem er önnur klisja. Stelpan hefði mátt vera aðeins slakari og minna í sjálfsvarnarhugleiðingum til þess að koma raunverulega fyrir sjónir sem sjálfsörugg og kúl manneskja.

Jæja. Feiti tuddinn var samt ekki svo töff að hún gæti forðast passive-aggressive stælana sem hafa því miður verið skrifaðir inn í hvert einasta kvenhlutverk afþreyingariðnaðarins og felast í því að láta ganga á eftir sér ad nauseam. Það er auðvitað skárra en að vera despó og undirgefin, en engu að síður, stelpa sem er raunverulega sjálfsörugg myndi ekki leika svona hallærislega leiki. Hún væri óhræddari við að sýna vilja sinn í verki: Ef þú vilt eitthvað og það er í boði þá tekurðu það. Ef ekki þá eyðir þú tímanum í eitthvað annað. Að líta á sig sem verðlaun sem tilvonandi kærastar þurfi að vinna fyrir er gamaldags og glatað.

En það sem stendur upp úr þessari velmeinandi en misheppnuðu persónusköpun er að feita stelpan, sem greinilega á að birtast áhorfendum sem töffari, móðgast á óskiljanlegan hátt þegar pilturinn, sem gengur á eftir henni með grasið í skónum, syngur rokkslagarann „Fat bottomed girls“ í von um að heilla hana. Þetta atriði sýndi betur en nokkuð annað að handritshöfundar þáttanna, hversu framsæknir og fordómalausir sem þeir telja sig vera, skilja hvorki upp né niður í málefnum sem snúa að virðingu fyrir fjölbreytileika holdsins.

Maður myndi nú halda að svona stelpa, sem kallar ekki allt ömmu sína, vissi vel af því að hún væri feit og fyndist það í lagi. Að láta hana móðgast dregur úr þeirri sjálfsvirðingu sem hún á að hafa og sýnir að hún er alls ekki eins svöl og sterk og hún virðist vera. Hún er með minnimáttarkennd og fyrirverður sig fyrir líkama sinn. Ef ætlunin er að sýna sterka og sjálfsörugga feita manneskju þá er lágmark að það komi fram að hún sé sátt við sig eins og hún er. Í því felst styrkurinn og sjarminn, sem annars fer fyrir lítið.

Í þessu myndbandi fjallar Íslandsvinurinn Marilyn Wann um réttindabaráttu feitra og framgang hennar. Sívaxandi hópur fólks um heim allan er farinn að storka ríkjandi hugmyndum um fegurð, hreysti og holdafar með því að „koma út úr skápnum“ sem feitar manneskjur. Það þýðir að þau eru hætt að slá lífinu á frest þangað til þau grennast, hætt að biðjast afsökunar á sjálfum sér og hætt að líta á líkama sinn sem einhverskonar mistök sem þurfi að leiðrétta. Þetta er fólk sem kemur til dyranna eins og það er klætt: „Ég er feit manneskja og hvað með það??  Ég á sama rétt til lífsins og aðrir og ég ætla að njóta þess að vera til, gera það sem mig langar og láta þröngsýni um rétt og rangt holdafar sem vind um eyru þjóta.“

Þegar mannréttindabaráttan er loksins farin af stað er ekki langt þess að bíða að samfélagsviðhorfin taki að breytast. Það er lögmál sem sagan hefur staðfest aftur og aftur. Næsta skref í réttindabaráttu feitra er að svokölluð fitufræði (Fat Studies) líti dagsins ljós, sem er gagnrýnin og þverfagleg skoðun á fitu og stöðu feitra innan samfélagsins. Svipaðar fræðigreinar hafa sprottið upp í tengslum við aðra hópa, sem eiga það sameiginlegt að hafa átt á brattann að sækja í gegnum tíðina: konur, samkynhneigt fólk, fatlað fólk, fólk af afrískum uppruna o.s.frv.

Það er stórt skref þegar staða feitra og fitufordómar eru orðin að viðurkenndu akademísku viðfangsefni. Þetta þýðir að skilningur okkar á þessum efnum mun vonandi vaxa ört á næstu árum og meðvitund um það misrétti sem fólk má þola vegna holdafarsins verður sífellt almennari. Þegar við höfum lært að viðurkenna tilvist óréttlætisins blasir við að breyta því.  Spennandi tímar framundan.

Góð kona minnti mig á Jean Kilbourne í dag, sem er löngu orðin goðsögn meðal þeirra sem berjast gegn útlitsdýrkun og kúgun staðalmynda. Læt fylgja frábæran fyrirlestur með henni, sem er 10-20 ára gamall en á (því miður) jafn mikið ef ekki meira erindi til okkar í dag. Það er sorglegt að horfa á allar þessar ímyndir frá tíunda áratug síðustu aldar og átta sig á því að klámvæðing og útlitsdýrkun hafa aðeins aukist – til muna – síðan þá. Hvað mun eiginlega þurfa til þess að vekja okkur?

Fyrirlesturinn er í fimm hlutum en fínum gæðum og gott flæði er milli hlutanna:

Hér er gott dæmi um hvernig fitufordómar eru breiddir út með heilsueflingar skilaboðum. Þessi auglýsing frá borgaryfirvöldum í New York sýnir glögglega – fyrir þá sem eru orðnir læsir á þessa fordóma – hvernig heilsufarsumræðan getur skapað prýðisvettvang fyrir fituhatur og fitufóbíu.

Það er allra góðra gjalda vert að vekja athygli á skaðlegum neysluvenjum (eins og ofneyslu á sykruðum drykkjum) en það hlýtur að vera hægt að gera öðruvísi en með því að búa til hryllingsmynd af tilveru feitra. Hérna feitt fólk er gert að skrímslum og skilaboðin eru afkáraleg: Ef þú drekkur gos verður þú feitur í hjólastól með afmyndaðar tær. Hvað með skemmdir á glerungi tanna? Hvað með skaðleg áhrif á beinheilsu? Hvað með rússíbanaáhrif á blóðsykur? Hægt er að telja upp fjölda neikvæðra afleiðinga af mikilli gosneyslu sem hafa slæm áhrif á ALLA óháð þyngd. Hvers vegna að einblína á feitt fólk?

Það eina sem vinnst með svona nálgun er að viðmót til feitra versnar og einstaka unglingsstúlka (eða margar) hættir að drekka gos af ótta við að verða feit. Restin hugsar með sér að það sé langur vegur þar til maður verður svo feitur að maður lendi í hjólastól og heldur áfram sínu gosþambi í ljósi þeirrar hughreystingar.

Eins og áður hefur verið rætt um er merkilegt til þess að hugsa að enn skuli vera hvatt til þyngdartaps af mikilli ákefð þrátt fyrir skort á raungögnum um langtíma árangur.  Þessi staðreynd verður ennþá furðulegri þegar litið er til þess að þrátt fyrir allt kappið höfum við í raun ekki hugmynd um hvaða heilsufarslegu áhrif það hefur til lengri tíma að grennast. Hvernig gætum við vitað það þegar aldrei hefur tekist að ná fram þyngdartap hjá nógu stórum hópi fólks yfir nógu langan tíma til þess að skoða áhrifin? Þótt ótrúlegt megi virðast er því hugmyndin um að þyngdartap bæti heilsu og lengi líf ennþá óstaðfest tilgáta.

Við vitum að þyngdartap tengist jákvæðum breytingum á ýmsum áhættuþáttum sjúkdóma til skemmri tíma (t.d. lækkun blóðþrýstings) en ekki hefur enn tekist að sýna fram á að það dragi raunverulega úr tíðni þessara sjúkdóma eða lengi líf. Yfirleitt er látið eins og þetta séu nánast óþarfar upplýsingar. Eins og það sé bara gefið að þyngdartap sé æskilegt ef fólk er yfir hinni svokölluðu kjörþyngd. Slík viðhorf eru þó varla til fyrirmyndar innan heilbrigðisvísinda – að keyra áfram í blindri trú á eitthvað án þess að hafa næg gögn því til staðfestingar.

Það er ýmislegt sem bendir til þess að þyngdartap sé ekki alfarið af hinu góða. Í fyrsta lagi eru nær alltaf neikvæðir fylgifiskar af þyngdartapi, því eins og fjallað var um hér fyrir stuttu, þá fer líkaminn ekki bara beint inn í fitubirgðirnar og byrjar að taka út, heldur verður yfirleitt líka eitthvað tap á massa úr vöðvum, líffærum og beinum.

Í öðru lagi hefur fjöldi langtímarannsókna sýnt að þyngdartap tengist aukinni dánartíðni – ekki lækkaðri. Auðvitað eru slíkar rannsóknir ekki til þess fallnar að skera úr um hvað veldur – og benda sumir á að hærri dánartíðni gæti stafað af undirliggjandi sjúkdómum (eins og krabbameini) sem valda bæði þyngdartapi og dauða. Engu að síður hafa sömu niðurstöður fengist þegar tekið hefur verið tillit til áhrifa reykinga, fyrirliggjandi sjúkdóma og öll dauðsföll sem eiga sér stað á fyrstu árum rannsóknar eru útilokuð frá tölfræðilegri greiningu. Það verður að teljast að minnsta kosti hugsanlegt að eitthvað við þyngdartapið sjálft geti verið líkamanum skaðlegt.

Rannsakendur á þessu sviði benda á að þau gögn sem við höfum útheimti í það minnsta að spurningin sé tekin alvarlega. Það er fátt sem réttlætir að henni sé ýtt út af borðinu án frekari umræðu eða skoðunar. Líffræðilega gæti þyngdartap valdið skaða með ýmsum hætti, eins og bent var á hér að ofan. Einnig hafa nýjar rannsóknir leitt í ljós að við niðurbrot á fituvef losna úr læðingi ýmis eiturefni sem safnast hafa fyrir í líkamanum. Við þyngdartap losna þau út í blóðrásina og geta náð til mikilvægra líffæra.  Maður hlýtur því að spyrja sig hvað fólk telji sig vera að gera í detox meðferðum?

Skynsamlegast væri að stíga varlega til jarðar þangað til fleiri kurl eru til grafar komin. Það er erfitt að réttlæta hvatningu til þyngdartaps fyrr en við a) vitum að það veldur engum skaða, b) höfum traustar aðferðir til þess og c) vitum að það hefur heilsubætandi áhrif til lengri tíma.

Eins og staðan er í dag hefur engum af þessum forsendum verið fullnægt.

Hér gefur að líta heldur óhugnanlegan „tískuþátt“ í franska Vogue þar sem litlar stelpur eru einu fyrirsæturnar. Sú gagnrýni hefur farið hátt í fjölda áratuga að tískuveröldin haldi á lofti skaðlegum útlitsstöðlum sem byggi á alltof grönnum og alltof ungum stúlkum. Hefur þessi einhliða sýn á kvenlega fegurð m.a. verið tengd við samkynhneigð karlkyns fatahönnuða, átröskunarvanda áhrifamikilla einstaklinga í bransanum, og jafnvel barnagirnd. Þessi myndasería verður vart til þess að kveða niður slíkar hugmyndir.

Yfirskrift myndaseríunnar er „cadeaux“, sem þýðir gjafir, og á ef til vill að vísa í þá dýrgripi og munaðarvörur sem koma fram á myndunum, en stúlkurnar sjást liggjandi í pakkaflóði, með dýra skartgripi, risavaxin ilmvatnsglös og sitjandi í barnaútgáfu af sportbíl. Það er þó óneitanlega einnig hægt að túlka yfirskriftina þannig að stúlkurnar sjálfar séu gjafir. Girnileg munaðarvara sem hægt er að láta sig dreyma um. Þessi tvöfalda merking hefur varla verið yfirsjón ritstjórnar, enda tískubransinn annálaður fyrir smásjársýn og  fullkomnunaráráttu, og er það einkar ógeðfelld tilhugsun.

Það sem er varhugarvert er að þarna er verið að blanda saman fullorðinsveröld, með áberandi vísun í munað, glamúr og kynþokka, og saklausri barnatilveru. Framsetningin er ekki kjánaleg og krúttleg eins og þegar lítil börn leika sér að því að klæðast alltof stórum fötum af foreldrum sínum, heldur birtast stúlkurnar í ögrandi stellingum og með tælingarsvip á andlitinu eins og fullorðnar fyrirsætur. Með slíkri framsetningu er verið að senda hættuleg skilaboð sem ríma helst við réttlætingar þeirra sem gerast sekir um barnaníð: Börn virðast kannski saklaus, en innst inni hafa þau sömu langanir og þrár og fullorðið fólk.

Kynlífsvæðing barnæskunnar er sjúkleg staðreynd og sjást merkin víða. Hægt er að kaupa g-streng fyrir smástelpur í næstu verslun, Hello Kitty framleiðir nærföt og snyrtivörur undir sama vörumerki og leikföng fyrir smákrakka, Playboy kanínan er orðið krúttlegt vörumerki í augum margra og Bratz dúkkurnar eru heill kapítuli út af fyrir sig. Það hefur orðið einhver undarlegur samruni á því sem er smábarnalegt og því sem telst kynæsandi. Í því samhengi kemur ögrandi myndaþáttur með 5-6 ára stelpum í einu virtasta tískuriti heims lítið á óvart.

Að vísu frá því fyrir tveimur árum en enn í góðu gildi:

Eitt algengasta nýársheit Vesturlandabúa hefur löngum verið að sverja upp á líf og dauða að losna við jólakílóin og taka á móti vorinu í nýjum og stæltari kroppi. Þessi staðreynd talar auðvitað sínu máli um árangur megrunar á slóðum þar sem líkamsþyngd hefur ekki minnkað heldur aukist til muna með tímanum. Þau sem ekki þekkja mistök fortíðarinnar eru dæmd til að gera þau aftur.

Megrun virkar ekki. Í flestum tilfellum skilar hún engu til lengri tíma af því fólk þyngist alltaf aftur. Þetta hefur hver rannsóknin á fætur annarri sýnt og þess vegna er ekkert að marka reynslusögur sem ná aðeins nokkra mánuði eða ár aftur í tímann. Stundum endar fólk meira að segja enn þyngra en það var fyrir megrun af því líkaminn vill byrgja sig rækilega upp til að eiga forða fyrir næstu hungursneið. Og stundum verður megrun upphafið að áralangri baráttu við átröskun. Megrun er rúlletta þar sem líkur á farsælli útkomu eru einfaldlega hverfandi.

Með þetta í huga ættum við að velta fyrir okkur hvort ef til vill sé heillavænlegra að strengja öðruvísi áramótaheit. Kannski að einbeita okkur að því að hugsa um heilsu og velferð óháð öllum ytri mælikvörðum og staðalmyndum? Að læra að elska okkur sjálf þrátt fyrir óhjákvæmilegan ófullkomnleika? Að bera höfuðið hátt og krefjast virðingar sama hvernig við lítum út? Að læra að meta fleiri hluti í lífinu en fituprósentu og kílóatölu? Hvernig væri að strengja þess heit að vinna gegn þeirri óhamingju og vansæld sem fylgir megrunarmenningunni í stað þess að styrkja hana með hlýðni og undirgefni?

Um þessar mundir er hafið byltingarátak á samskiptasíðunni Facebook þar sem fólk er hvatt til þess að taka afstöðu gegn niðurrífandi skilaboðum um líkamlega yfirbót sem tröllríða öllu í byrjun árs. Hættum að láta viðskiptaöfl, sem nærast á óhamingju og sjálfsfyrirlitningu, stjórna því hvernig okkur líður. Ef þú tekur afstöðu þá mun manneskjulegra umhverfi taka á móti börnunum þínum þegar þau vaxa úr grasi. Ef ekki þá bíður þeirra sama angist og hefur plagað þig í lífinu.

Gleðilegt nýár!

Það er áhugavert að kynna sér sögu stríðsins við fitu sem nú hefur staðið yfir í meira en heila öld.  Hvaðan kemur sú hugmynd að fita sé rót alls ills en dyggðin fólgin í grönnum vexti? Um nákvæma tímasetningu má alltaf deila og finna má heimildir um fituhatur sem ná mun aftar í mannkynssögunni, en flestir eru samt sammála um að það offors sem einkennir viðhorf til fitu og þyngdar nú til dags megi rekja til margvíslegra samfélagsbreytinga sem allar urðu á svipuðum tíma í byrjun 20. aldar.  Ég ætla að renna rétt aðeins yfir þessa sögu.

Þeir sem skrifað hafa um sögu fitubaráttunnar eru flestir frá Bandaríkjunum og bera heimildirnar þess merki. Gott að hafa það í huga. En allavega. Í fyrsta lagi voru ýmsir pólitískir straumar í gangi við upphaf 20. aldar sem ýttu mjög undir andúð á fitu með því að tengja hana við spillingu peningavaldsins.  Dregnar voru upp andstæðar myndir af mögrum verkalýð, sem bjó yfir vinnusemi, þrautseigju og heiðarleika, og svo feitum ríkisbubbum sem voru táknmynd leti, spillingar og óverðskuldaðra forréttinda. Sumir telja að þar hafi verið lagður grunnurinn að staðalmynd feitra sem tengist leti og græðgi, sem og þeirri félagslegu velþóknun sem síðan hefur fylgt rýrum holdum: Grannur vöxtur er staðfesting á því að þú sért heiðvirð og góð manneskja.

Í öðru lagi komst kvenréttindabaráttan loks á fullt skrið  í byrjun 20. aldar með þá byltingarkenndu hugmynd í fararbroddi að konur ættu rétt á samskonar lífi og karlmenn.  Ungar konur fengu í fyrsta sinn að hreyfa sig um og gera það sem þær sjálfar vildu – innan ákveðinna marka – í það minnsta áður en þær giftu sig.  Nútímakonur í byrjun síðustu aldar voru sjálfstæðar og móðins og vildu að sjálfsögðu aðgreina sig frá hinum ófrjálsu og gamaldags kynslóðum kvenna sem á undan fóru. Þess vegna fengu mjaðmir, brjóst, sítt hár og allt sem minnti á hina fangelsuðu húsmóður að fjúka. Nútímakonan var grönn og stráksleg; vöxtur hennar undirstrikaði hreyfanleika, sjálfstæði og frelsi. Það má kannski segja að þarna hafi barninu verið hent út með baðvatninu og höfum við ekki enn bitið fyllilega úr nálinni með það.

Í þriðja lagi var iðnvæðingin í hámarki um aldamótin 1900 og bar með sér þá hugmynd að líta á líkamann sem vél. Sem slík, átti hann að vera skilvirkur, útreiknanlegur og umfram allt stjórnanlegur. Á þessum tíma urðu einnig merkilegar vísindauppgötvanir sem áttu aldeilis eftir að draga dilk á eftir sér: Fæða var brotin niður í grunneiningar sínar, kolvetni, prótein og fitu, og vísindamenn uppgötvuðu, að af þessum þremur, hafði fita hlutfallslega flestar hitaeiningar.

Stuttu síðar náði efnafræðingur við Yale-háskóla að yfirfæra þessa grundvallar hugmynd, ekki aðeins yfir á orku-neyslu, heldur einnig á orku-eyðslu.  Jafnan um þyngdarstjórnun: Orka inn mínus orka út, hafði litið dagsins ljós. Þessi hugmyndafræði hefur haldið áfram að valda usla æ síðan, enda byggð á leiðinda misskilningi. Misskilningurinn er fólginn í því að líta á líkamann eins og vél. Líkaminn er ekki vél, heldur lifandi vera og sveigjanlegur eftir því. Hann lagar sig að umhverfisaðstæðum og getur aukið eða dregið úr matarlyst, orkueyðslu og orkunýtingu eftir þörfum.

Sem sagt: Við upphaf  20. aldar hófs þrotlaus sókn Vesturlandabúa eftir grönnum vexti.  Hún stendur enn og hefur litlu skilað.  Við hérna á Íslandi vorum aðeins seinni að taka við okkur, enda fátæklingar og höfðum um annað að hugsa.  Í Morgunblaðinu var ekki fjallað um offitu á alvarlegum nótum fyrr en um 1950.  Smám saman fór greinunum að fjölga og það er sláandi að sjá hversu lítið hefur breyst í þessari umfjöllun á rúmlega hálfri öld.  Þeir sem halda að núna sé offitufaraldur í algleymingi og að aldrei fyrr hafi verið talað um fitu sem vandamál hefðu gott af því að fara aðeins yfir gamlar heimildir og sjá að nákvæmlega sama taugaveiklunin ríkti fyrir 40 árum.  Sami barlómurinn og hörmungarhyggjan: Offita er bráðdrepandi. Við erum að deyja úr óheilbrigðum lifnaðarháttum. Og síðast en ekki síst, stóra vitleysan: Allir geta grennst ef þeir bara leggja sig fram.